Ενα κουβάρι αρμοδιοτήτων και γραφειοκρατικών αγκυλώσεων ευθύνεται για τις ασυμμετρίες στην εκμετάλλευση των αιγιαλών και των παραλιών, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται πολύ διαφορετική εικόνα από τόπο σε τόπο – από την υπερεκμετάλλευση μέχρι την πλήρη προστασία από το «τσουνάμι» των ομπρελοκαθισμάτων.
Η υποστελέχωση των κτηματικών υπηρεσιών είναι ίσως μόνο η κορυφή του παγόβουνου, καθώς το κύριο ζήτημα δείχνει να είναι τελικά η αντιμετώπιση της ακτογραμμής από την Πολιτεία ως πηγή όχι φυσικού πλούτου, αλλά πρωτίστως ως οικονομικό πόρο. Οι δήμοι μπορούν να διαφοροποιηθούν (εφόσον βέβαια το επιθυμούν) μόνον εφόσον το «παντοδύναμο» υπουργείο Οικονομικών δώσει το πράσινο φως.
Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έχουν γίνει πολλές προσπάθειες από διαφορετικές κυβερνήσεις για να τροποποιηθεί το πλαίσιο διαχείρισης των αιγιαλών. Οι περισσότερες τελικά αποσύρθηκαν, καθώς συνάντησαν πολύ μεγάλες αντιδράσεις σε ελάχιστο χρόνο, μιας και έθιγαν θεμελιώδη για τους πολίτες αγαθά, όπως η κοινοχρησία.
Μία από τις πιο σημαντικές μάχες δόθηκε περίπου πριν από μια δεκαετία από τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών. Ο ΔΣΑ έκανε μια δυναμική εκστρατεία υπέρ της κοινοχρησίας αιγιαλών και παραλιών, ως δικαίωμα εκπορευόμενο από το Σύνταγμα, ενώ προσέβαλε στο Συμβούλιο της Επικρατείας και πέτυχε να ακυρώσει (το 2015) απόφαση του υπουργείου Οικονομικών, με την οποία θα μπορούσε να μισθωθεί συλλήβδην οποιαδήποτε παραλία χωρίς κριτήρια. Η απόφαση αυτή (στην οποία, σημειωτέον, εισηγήτρια ήταν η σημερινή Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου) ήταν «σταθμός» καθώς πίεσε για την εξειδίκευση των κανόνων μίσθωσης των παραλιών (λ.χ. δημιουργήθηκαν χωριστοί κανόνες για τις παραλίες σε περιοχές Natura και κάποιες έμειναν εντελώς εκτός μισθώσεων).
Υπεύθυνη τότε στην Επιτροπή Περιβάλλοντος του ΔΣΑ (σήμερα στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) ήταν η δικηγόρος Ιωάννα Κουφάκη. «Βλέπουμε ένα παράδοξο», λέει στην «Καθημερινή» και συνεχίζει «Ο υπουργός Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης δηλώνει ότι θα επεκταθούν οι έλεγχοι, θα επιβληθεί η νομιμότητα και θα προστατευθούν οι παραλίες. Ομως όσο το υπουργείο Οικονομικών είναι αρμόδιο για τους αιγιαλούς, παρότι αυτοί είναι κοινόχρηστοι χώροι, τόσο θα συνεχίζουν να αντιμετωπίζονται από όλους ως εμπορεύματα. Η θέση του κράτους είναι ότι οι αιγιαλοί είναι κάτι που φέρνει έσοδα στο κράτος, όχι ένα κοινόχρηστο αγαθό, που είναι πολύτιμο περιβαλλοντικά».
Σήμερα, σχεδόν μια δεκαετία αργότερα, έχει συμμορφωθεί η Πολιτεία με εκείνη την ιστορική απόφαση του ΣτΕ; «Οχι», λέει χωρίς δισταγμό η κ. Κουφάκη. «Η συνυπογραφή της ετήσιας απόφασης για τις μισθώσεις αιγιαλών από το ΥΠΕΝ είναι τυπική. Κατά τη γνώμη μου, όλα τα προβλήματα ξεκινούν από τη γενική αρμοδιότητα και όχι την αστυνόμευση των μισθώσεων. Πρέπει πρώτα να φύγει η αρμοδιότητα από το υπουργείο Οικονομικών και να μεταφερθεί στο υπουργείο Περιβάλλοντος. Κατά δεύτερον, πρέπει να ενοποιηθούν οι διαδικασίες, ώστε να υπάρχει ασφάλεια δικαίου για τον επιχειρηματία και τον πολίτη.
Σήμερα μισθώσεις αιγιαλών και παραλιών κάνουν οι κτηματικές, οι δήμοι (ως ενδιάμεσοι), η Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ), το ΤΑΙΠΕΔ. Οι μισθώσεις πρέπει να γίνονται από έναν φορέα με τα ίδια κριτήρια και να διασφαλίζεται ότι δεν θίγουν το δικαίωμα του πολίτη στην απόλαυση ενός κοινόχρηστου πράγματος. Επιπλέον, οι διαδικασίες αυτές πρέπει να προβλέπουν τον ενεργό ρόλο της αυτοδιοίκησης, που να έχει λόγο στην έκταση των μισθώσεων, και τη συμμετοχή του κοινού. Οταν κάνουμε όλα αυτά, τότε να μιλήσουμε για αστυνόμευση των μισθώσεων».
Οι δήμοι βρέθηκαν φέτος στο επίκεντρο της κριτικής, κυρίως για την άρνησή τους να πραγματοποιήσουν ελέγχους σε μισθώσεις ή παράνομες καταλήψεις αιγιαλών και να προχωρούν σε ανακλήσεις αδειών και σφραγίσεις. Οσο κι αν αυτή η κριτική έχει βάση (ειδικά σε δήμους με μεγάλη… παράκτια παραβατικότητα), η αλήθεια είναι ότι οι δήμοι έχουν ελάχιστο λόγο σχετικά με τις μισθώσεις. Μπορεί όμως ένας δήμος να αρνηθεί τις μισθώσεις κάποιων ή όλων των παραλιών του; Ο Δήμος Λειψών είναι μάλλον ο μόνος (ή ένας από τους ελάχιστους) στη χώρα που το έχει καταφέρει.
«Οριζόντια όχι σε όλους»
«Πριν από λίγο καιρό ήρθε στον δήμο από το υπουργείο Οικονομικών η απόφαση, που μας δίνει το δικαίωμα εκμίσθωσης αιγιαλών και παραλιών για 3 χρόνια. Οταν το Αυτοτελές Τμήμα Δημόσιας Περιουσίας μας ρώτησε, ποιες παραλίες προτιθέμεθα να μισθώσουμε, εμείς απαντήσαμε “καμία”», λέει ο δήμαρχος Λειψών, Φώτης Μάγγος. «Θα ήταν έγκλημα να το κάνουμε. Είναι τέτοια η μορφολογία και η έκταση των παραλιών μας, που δεν το επιτρέπει. Επιπλέον, όλοι γνωρίζουμε πως αν δώσεις δικαίωμα σε έναν, τότε θα θέλουν και οι υπόλοιποι και μετά… άντε να τους ελέγξεις. Η λύση λοιπόν είναι, οριζόντια όχι σε όλους. Το αποτέλεσμα μάς δικαιώνει. Οι Λειψοί είναι γεμάτοι εδώ και 20 ημέρες και θα είναι φουλ μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου. Και κανείς δεν παραπονιέται. Επιπλέον, η απουσία ξαπλώστρας έρχεται και “κουμπώνει” με την όλη προσπάθειά μας για ευταξία και αυθεντικότητα: κάνουμε ανακύκλωση στο 100%, έχουμε πόσιμο νερό από τη βρύση όλο το 24ωρο, το νησί είναι όχι σκουπισμένο αλλά… σφουγγαρισμένο».
Βέβαια η δυνατότητα ενός δήμου να διαφοροποιηθεί (μερικώς ή… εντελώς, όπως οι Λειψοί) εξαρτάται από το υπουργείο Οικονομικών. Το υπουργείο μπορεί, εφόσον το επιθυμεί, να παρακάμψει έναν δήμο και να μισθώσει το ίδιο, μέσω ηλεκτρονικής δημοπρασίας όποια ακτή επιθυμεί. Κάτι τέτοιο συνέβη και στη Μύκονο, που όσο κι αν ακούγεται παράδοξο, ο δήμος ζήτησε να μη γίνουν (ακόμα) τρεις μισθώσεις γιατί οι συγκεκριμένες παραλίες ήταν ήδη αρκετά επιβαρυμένες. Και μάλιστα την προηγούμενη εβδομάδα απέστειλε εξώδικο, ζητώντας να μην παρακάμπτεται η άποψή του στη διαδικασία.
Με πληροφορίες από την σελίδα Kathimerini.gr
