Άγονες γραμμές που γεννούν πλούτο, διαγωνισμοί-παρωδία και μια ακτοπλοϊκή αγορά σε ομηρία.
Οι ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες, μέσο επιβίωσης για τους νησιώτες, προέκταση του σπιτιού και της εργασίας τους, από αγαθό δημόσιο, κοινωνικό, πρώτης ανάγκης, έχουν καταστεί είδος πολυτελείας.
Βρισκόμαστε στην κορύφωση της ακτοπλοϊκής περιόδου και οι ανησυχίες για τις υψηλές τιμές των ακτοπλοϊκών εισιτηρίων είναι απολύτως δικαιολογημένες. Το κόστος των θαλάσσιων μετακινήσεων έχει μετατρέψει την ιδέα των διακοπών σε πολυτέλεια για χιλιάδες πολίτες. Όμως το πρόβλημα δεν περιορίζεται στα ναύλα, αλλά αγγίζει βαθιά τον τρόπο που οργανώνεται, σχεδιάζεται και χρηματοδοτείται η ελληνική ακτοπλοΐα.
Η εικόνα που διαμορφώνεται είναι αποκαρδιωτική. Νησιώτες σε μόνιμη εξαπάτηση, ταξιδιώτες σε άγνοια του τι πραγματικά πληρώνουν, και μια αγορά σε καθεστώς κλειστού – συχνά φωτογραφικού – ανταγωνισμού που κρατά σε μια ιδιότυπη εξαρτημένη ομηρία την αγορά της ακτοπλοΐας.
Όμως οι στρεβλώσεις αυτές δεν είναι τυχαίες. Αποτελούν την κορύφωση ενός πολιτικού σχεδιασμού, που θυσιάζει το δημόσιο συμφέρον στον βωμό της επικοινωνίας, της αδιαφάνειας και της ιδιοτελούς διαχείρισης των επιδοτήσεων.
Άγονες γραμμές με 1400% αύξηση κόστους, μια πολιτική επιλογή!
Η πρόσφατη αποκάλυψη της Επιτροπής Ανταγωνισμού για αύξηση 1400% στο κόστος των άγονων γραμμών μεταξύ 2001 και 2024 είναι συγκλονιστική.
Και όμως, είναι απολύτως πραγματική. Η σταδιακή μετάβαση από επιδοτήσεις τοπικών δρομολογίων προς μικρά νησιά, σε επιδοτήσεις «μεγαλονήσων» μέσω τεχνητών τροποποιήσεων των δρομολογίων π.χ. προσθήκη μικρών νησιών ως ενδιάμεσοι σταθμοί, άνοιξε την πόρτα στην καταστρατήγηση της έννοιας «άγονο».
Οι πίνακες επιδοτήσεων που παρουσιάστηκαν στη Βουλή το 2013 και το 2014 από τους τότε υπουργούς ναυτιλίας και νησιωτικής πολιτικής αποκαλύπτουν πώς, από τη μεταμνημονιακή περίοδο και μετά, ο αριθμός και το κόστος των επιδοτούμενων γραμμών αυξάνεται δραματικά.
Ο πρώτος πίνακας είναι απολογιστικός για τις περιόδους 2007 -2011
Ο δεύτερος είναι προϋπολογιστικός και έχει σαφώς μνημονιακό κόφτη
Με την επιστροφή της Νέας Δημοκρατίας στην εξουσία, το τέλος των μνημονίων και την εποχή της πανδημίας, είδαμε και την επιστροφή της «ευελιξίας». Βαφτίζονται άγονες, κύριες γραμμές, διαχωρίζονται τεχνητά δρομολόγια για να επιδοτηθούν εις διπλούν και υιοθετούνται νομοθετικά εργαλεία ώστε να αποφεύγονται οι χρονοβόρες διαδικασίες ετήσιου σχεδιασμού.
Νομοθετικές παρεμβάσεις με φωτογραφικά χαρακτηριστικά
Με τον νόμο 49/48/2022, το Υπουργείο απέκτησε για πρώτη φορά τη δυνατότητα να προκηρύσσει έκτακτα δρομολόγια, χρηματοδοτούμενα ως γραμμές Δημόσιας Υπηρεσίας. Έτσι, εποχικά δρομολόγια με υψηλή πληρότητα και εμπορική αξία μπορούν να επιδοτούνται με κρατικό χρήμα χωρίς την υποχρέωση ετήσιας δρομολόγησης.
Η κορύφωση έρχεται με τον κανονισμό 2253.1-1/74032/2024, ο οποίος όρισε 329 κύριες και 164 τοπικές γραμμές. Χρειάστηκε… φαντασία για να δημιουργηθεί ένας τέτοιος χάρτης ακτοπλοϊκών συνδέσεων που όμως λειτουργεί ως απόθεμα «αγόνων», πρόχειρων γραμμών προς δημοπράτηση.
Διαγωνισμοί-παρωδία, χωρίς ανταγωνισμό, χωρίς σκοπιμότητα
Οι διαγωνισμοί για τις άγονες γραμμές χαρακτηρίζονται από τέσσερα κοινά στοιχεία:
- Προσαρμοσμένες τεχνικές προδιαγραφές στις δυνατότητες υπαρχόντων πλοίων (ως να είναι προσυμφωνημένες) – με αποτέλεσμα στο 99% των περιπτώσεων να υπάρχει μόνο μία προσφορά.
- Περιορισμένος αριθμός κατακυρωμένων γραμμών – αντιστοιχεί στον πραγματικό διαθέσιμων αριθμό πλοίων εκτός επικερδών ελεύθερων γραμμών (περίπου 73-76). Συμπληρωματικές αναθέσεις την καλοκαιρινή περίοδο σε κάποιες περιπτώσεις για να εξυπηρετηθούν παροπλισμένα πλοία που δεν έχουν μεταφορικό αντικείμενο.
- Αδιαφάνεια ως προς την τιμή – οι επιδοτήσεις δεν δηλώνονται στους επιβάτες, ούτε στις ηλεκτρονικές πλατφόρμες αγοράς εισιτήριων.
- Απουσία μελετών σκοπιμότητας – κανείς δεν γνωρίζει την πραγματική αναγκαιότητα κάθε γραμμής.
Η περίπτωση Θεσσαλονίκη – Σποράδες, μια μελέτη “φωτογραφικού” παραδείγματος
Το δρομολόγιο Θεσσαλονίκη–Σποράδες είναι ένα εξόφθαλμο παράδειγμα διαχείρισης με στόχο τη στήριξη συγκεκριμένης εταιρείας. Από «έκτακτο δρομολόγιο», μετατράπηκε το 2024 σε επιδοτούμενη γραμμή παρά το εμπορικό της ενδιαφέρον. Ο διαγωνισμός του 2025 για την ανάθεσή του, μάλιστα, ολοκληρώθηκε με ημερομηνία ανάθεσης ΠΡΙΝ τη λήξη της προθεσμίας (!).
Το αποτέλεσμα; Μια εταιρεία λαμβάνει άνω των 4 εκατομμυρίων ευρώ για να εκτελεί δρομολόγιο σε λιμάνια που ήδη εξυπηρετεί με ελεύθερη γραμμή (από Βόλο) , ενώ το κόστος για έναν επιβάτη Θεσσαλονίκη–Σκιάθο–επιστροφή ξεπερνά τα 200 ευρώ, συνυπολογίζοντας την επιδότηση – φυσικά χωρίς ο επιβάτης να το γνωρίζει.
Η ΣΑΣ ως άλλοθι, χωρίς στρατηγική, χωρίς σχεδιασμό
Το Συμβούλιο Ακτοπλοϊκών Συγκοινωνιών, με σύνθεση κυρίως από υπηρεσιακούς παράγοντες και λίγους εξωτερικούς (εκπρόσωπο ΑΜΕΑ, έναν συγκοινωνιολόγο κ.λπ.), λειτουργεί ως θεσμική σφραγίδα στις ειλημμένες αποφάσεις του Υπουργείου. Δεν συνιστά όργανο σχεδιασμού, αλλά νομιμοποίησης της πολιτικής απόφασης.
Επικοινωνία και μόνο επικοινωνία
Πριν 15 μέρες εξήγγειλε ο Υπουργός κύριος Κικίλιας από τη Χίο, τετραετείς συμβάσεις επιδοτούμενων γραμμών, ενώ ήδη έχουν κατοχυρωθεί ετήσιες για την περίοδο 2025-2026!!! κατά το παράδειγμα του προκατόχου του.
Γνωρίζει καλά, ότι μακροχρόνιες συμβάσεις δεν μπορούν να λειτουργήσουν, γιατί τα περισσότερα πλοία, ειδικά της μεγάλης ακτοπλοΐας, είναι υπερήλικα και ρυπογόνα, γεγονός που τα καθιστά μην βιώσιμα.
Η τιμή που μπορούν να χρεώσουν στις επιδοτούμενες γραμμές, οι εταιρίες στους επιβάτες ανά δρομολόγιο είναι σταθερή από το 2018, με αποτέλεσμα να δίνεται η εντύπωση στους αυτούς (νησιώτες ή τουρίστες), ότι οι τιμές των εισιτηρίων μένουν σταθερές, μια που δεν δημοσιοποιούνται οι επιδοτήσεις των δρομολογίων, που μπορεί κάθε χρόνο να αυξάνονται.
Όχι άλλα νομοθετήματα-εργαλεία διαχείρισης του κομματικού κράτους.
Στο Κίνημα Δημοκρατίας έχουμε προτάσεις για μια δίκαιη και βιώσιμη ακτοπλοΐα, γιατί η ελληνική ακτοπλοΐα χρειάζεται σχέδιο, τεχνογνωσία και πολιτική βούληση.
- Αντιμετώπιση της έλλειψης τεχνογνωσίας
- Μελέτη σκοπιμότητας για κάθε επιδοτούμενη γραμμή.
- Επανασχεδιασμός του ακτοπλοϊκού χάρτη από συγκοινωνιολόγους με βάση τις ανάγκες των νησιωτικών κοινωνιών.
- Συνδυασμός συμβατικών και ταχυπλόων για βέλτιστο μεταφορικό έργο.
- Διαφάνεια τώρα
- Σήμανση κάθε επιδοτούμενης τιμής ναύλου στις ηλεκτρονικές πλατφόρμες.
- Δημόσια, σε πραγματικό χρόνο, πλατφόρμα τιμών και επιδοτήσεων.
- Τέλος στη διασπάθιση δημόσιου χρήματος
- Ενίσχυση της Επιτροπής Ανταγωνισμού με εξειδικευμένους ελεγκτές.
- Επαναπροσδιορισμός της έννοιας “άγονη γραμμή” με αντικειμενικά κριτήρια.
- Κατευθυνόμενη χρηματοδότηση για την ανανέωση του στόλου και την πράσινη μετάβαση.
Η Νησιωτικότητα είναι πλούτος, όχι πρόσχημα
Η Νησιωτικότητα της χώρας δεν είναι βάρος – είναι το μεγάλο της συγκριτικό πλεονέκτημα. Για να αξιοποιηθεί, χρειάζεται ένα «σχέδιο Μάρσαλ», για την ακτοπλοΐα, με ευρωπαϊκή στήριξη, πράσινη τεχνολογία και διαφανείς διαδικασίες. Θα χρειαστεί όμως και μια κυβέρνηση, που θα το διαχειριστεί με στόχο την ΔΙΚΑΙΑ ενεργειακή μετάβαση.
Αυτή η μετάβαση πρέπει να γίνει με σταθερή πυξίδα την ανάδειξη ενός από τους μεγαλύτερους πλούτους που διαθέτει αυτή η μικρή γωνιά της Ευρώπης.
Την μοναδικότητα, της Νησιοτικότητάς της.
Στο Κίνημα Δημοκρατίας, εργαζόμαστε γι’ αυτόν τον στόχο, με προτάσεις τεκμηριωμένες, με δέσμευση στο δημόσιο συμφέρον και με πίστη ότι η Νησιωτικότητα δεν είναι πρόβλημα προς επίλυση, αλλά πλούτος προς αξιοποίηση.
Τομέας Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής του Κινήματος Δημοκρατίας
