Σε ένα ημιορεινό ελαιώνα της Χίου, περίπου 20 στρεμμάτων, μια νεαρή αγρότισσα πίστεψε πως ξεκινούσε με όρεξη και μεράκι μια νέα καλλιεργητική προσπάθεια. Είχε νοικιάσει τη γη, την περιποιούνταν καθημερινά και, όπως ορίζει η διαδικασία, προχώρησε στη δήλωσή της στο ΟΣΔΕ για να λάβει κοινοτική ενίσχυση. Η απάντηση του συστήματος; Η έκταση είχε ήδη δηλωθεί — από κάποιον που δεν γνώριζε κανείς στο νησί. Κάποιον… Κρητικό.
Το φαινόμενο δεν είναι μεμονωμένο. Όπως αποκαλύπτει στην «Καθημερινή» ο πρόεδρος της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου, Γιώργος Τούμπος, παρόμοια περιστατικά καταγράφηκαν επανειλημμένα στο νησί: εκτάσεις μαστιχόδεντρων ή ελαιώνες δηλώνονταν ξαφνικά ως βοσκοτόπια από αγνώστους που είχαν ως έδρα την Κρήτη. Η απάτη ήταν τόσο εξώφθαλμη, που αρχικά θεωρήθηκε σφάλμα του συστήματος.
Επικάλυψη, δασικές εκτάσεις και «αόρατοι» δικαιούχοι
Οι καταγγελίες πληθαίνουν: ελαιώνες μετατρέπονται μαγικά σε ζώνες βιολογικής γεωργίας. Δασικές εκτάσεις εμφανίζονται στο ΟΣΔΕ ως χωράφια για ζωοτροφές. Εκτάσεις στη Χίο, την Πάρο, τη Νάξο, τη Ρόδο, την Κω, ακόμη και στη Μύκονο (!) δηλώνονται συστηματικά από κτηνοτρόφους εκτός νησιού – κατά κύριο λόγο από την Κρήτη.
Χαρακτηριστικό είναι πως σε έναν έλεγχο του 2023, σε ΑΦΜ κτηνοτρόφου από την Κρήτη που δήλωνε 160+ στρέμματα στη Χίο, αποδείχθηκε ότι στις δηλωμένες εκτάσεις υπήρχε… αμπέλι. Σε άλλη περίπτωση, δήλωσε 310 στρέμματα στην Πάρο, που ήταν δασική ζώνη.
Η «πατέντα» στηρίζεται σε μια πραγματικότητα: τα αδήλωτα ή εγκαταλειμμένα αγροτεμάχια, που δεν εμφανίζονται στους χάρτες του ΟΠΕΚΕΠΕ, γίνονται στόχος εικονικών δηλώσεων από επιτήδειους. Το θέμα γίνεται αντιληπτό μόνο όταν ο πραγματικός ιδιοκτήτης προσπαθεί να επανενταχθεί στο σύστημα.
Έρευνες και καθυστερήσεις
Το 2021 η εισαγγελέας Πρωτοδικών Κω ζήτησε τον έλεγχο 863 γεωργών που δήλωναν εκτάσεις στην Κω και την Κάλυμνο – οι 489 δεν είχαν καν έδρα στα νησιά. Αν και αρχικά ο ΟΠΕΚΕΠΕ επικαλέστηκε την πανδημία και την υποστελέχωση, οι πιέσεις ανάγκασαν το οργανισμό να προχωρήσει τελικά σε φυσικούς ελέγχους, όπου ελεγκτές εντόπισαν ενδιαφέροντα ευρήματα στο Κτηματολόγιο. Πριν όμως αποστείλουν τα πορίσματα τους στις αρμόδιες αρχές, μετακινήθηκαν από τις θέσεις τους.
Το φαινόμενο της «εικονικής δηλωμένης γεωργίας» δεν έχει ακόμη ξεριζωθεί. Οι διαδικασίες είναι πολύπλοκες, οι δικλίδες ασφαλείας πολλές φορές παρακάμπτονται και οι τοπικές κοινωνίες καλούνται να υπερασπιστούν μεμονωμένα την κυριότητα των εκτάσεών τους.
Ηθικό ερώτημα και αγροτική πραγματικότητα
Όπως σημειώνει χαρακτηριστικά μαστιχοπαραγωγός της Χίου στην “Καθημερινή”:
«Όλα αυτά μας θυμίζουν ότι στη γη δεν αρκεί να έχεις ιδιοκτησία· πρέπει να τη διεκδικείς καθημερινά. Όχι μόνο με την καλλιέργεια, αλλά και με τη φωνή σου».
Η ευρωπαϊκή επιδότηση πρέπει να φτάνει στους πραγματικούς παραγωγούς – αυτούς που ζουν, δουλεύουν και επενδύουν στον τόπο τους. Όχι σε σκιώδεις δικαιούχους, ούτε σε γεωργούς… κατά φαντασίαν.
