Οι Ελληνονορβηγοί προτείνουν… Στο 19% του Αιγαίου θα πρέπει να κηρυχθεί «προστατευόμενη ζώνη», προκειμένου να προστατευθεί η μοναδική του βιοποικιλότητα. Τι συμβαίνει σήμερα; Η Ελλάδα έχει θεσπίσει δύο εθνικά θαλάσσια πάρκα (Αλοννήσου και Ζακύνθου) και αρκετές θαλάσσιες περιοχές Natura αλλά συνολικά οι θαλάσσιες περιοχές Natura καλύπτουν το 4,91% και τα θεσπισμένα εθνικά πάρκα καλύπτουν το 2,16%. Οπότε έχουμε δρόμο ακόμη
Έχετε ακούσει ποτέ για το σχέδιο Marisca? Εάν όχι, τότε καλό είναι να το βρείτε και να το διαβάσετε γιατί έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και αφορά τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό στο Αιγαίο και το οποίο μόλις ολοκληρώθηκε από την ερευνητική ομάδα του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών, του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Έρευνας της Νορβηγίας. Και ποια είναι η βασική πρόταση; Ότι περίπου το 19% της στεριάς και της θάλασσας πρέπει να τεθεί υπό μερική ή ολική προστασία για να διατηρηθεί η πλούσια βιοποικιλότητα που φιλοξενεί… Και αυτό γιατί σήμερα η Ελλάδα δεν αγγίζει ούτε κατά σκέψη αυτή τη πρόταση… Η χώρα μας έχει θεσπίσει μόλις δύο εθνικά θαλάσσια πάρκα (Αλοννήσου και Ζακύνθου) και αρκετές θαλάσσιες περιοχές Natura. Σε επίπεδο χωρικών υδάτων (6 ναυτικά μίλια) οι θαλάσσιες περιοχές Natura καλύπτουν το 4,91% και τα θεσπισμένα εθνικά πάρκα καλύπτουν το 2,16%. Ειδικά για το Αιγαίο (εθνικά και διεθνή ύδατα), οι θαλάσσιες περιοχές Natura καλύπτουν το 2,27% και τα εθνικά πάρκα καλύπτουν το 1,02%. Οπότε έχουμε καιρό… «Οι θάλασσές μας έχουν αρχίσει να “στενεύουν”. Οι ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η ναυτιλία, ο τουρισμός και η αλιεία επεκτείνονται, ενώ δημιουργούνται και καινούργιες, όπως τα υπεράκτια αιολικά πάρκα και οι εξορύξεις υδρογονανθράκων», εξηγεί ο Στέλιος Κατσανεβάκης, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. «Οι συγκρούσεις λοιπόν ανάμεσα στις διαφορετικές δραστηριότητες έχουν αρχίσει να γίνονται έντονες. Παράλληλα γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική η ανάγκη προστασίας της βιοποικιλότητας».
Οι ζώνες προστασίας
Οπότε, το λόγο έχει η πολιτεία… Η Ελλάδα μόλις πρόσφατα ενσωμάτωσε στην εθνική της νομοθεσία τη σχετική κοινοτική οδηγία 2014/89/ΕΕ. Πρέπει ωστόσο το αργότερο έως τον Μάρτιο του 2021 να αποκτήσει μια εθνική χωρική στρατηγική για τον θαλάσσιο χώρο, είτε με ένα γενικό χωροταξικό σχέδιο είτε με τοπικά σχέδια τα οποία θα καλύπτουν όλα τα ελληνικά πελάγη.
Οι έλληνες ερευνητές έτρεξαν διάφορα σενάρια και κατέληξαν στη διαμόρφωση τεσσάρων ζωνών.
Η Ζώνη Α με τις αναντικατάστατες περιοχές προστασίας βιοποικιλότητας καλύπτει περίπου το ένα πέμπτο του χάρτη. Για παράδειγμα, στη Βορειοανατολική Εύβοια, στον Άγιο Ευστράτιο, στην Κάρπαθο, στη Μακρόνησο, στην Κίμωλο, στη Γυάρο, στις Βόρειες Σποράδες, στην Πολύαιγο και σε περιοχές ανατολικά της Λήμνου, νοτιοδυτικά των Ψαρών, βόρεια της Κάσου κ.α. προτείνεται χαμηλή παρουσία και ένταση ανθρώπινων δραστηριοτήτων σε σχέση με άλλες περιοχές. Οι συγκεκριμένοι τόποι έχουν μεγάλη οικολογική αξία καθώς φιλοξενούν πολλά προστατευόμενα είδη και οικοτόπους, όπως η μεσογειακή φώκια, η θαλάσσια χελώνα Καρέτα-καρέτα, θαλασσοπούλια, δελφίνια και φάλαινες, λιβάδια Ποσειδωνίας, κοράλλια κ.ά.
Στις περιοχές προτεραιότητας, λόγω της οικολογικής σπουδαιότητάς τους, υποδεικνύεται από τους ειδικούς επιστήμονες η δημιουργία ενός δικτύου θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών (περιλαμβάνονται και οι υφιστάμενες όπως το Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου – Βορείων Σποράδων), εντός του οποίου θα αποκλείονται δραστηριότητες που αποτελούν απειλή για τα θαλάσσια είδη και τους οικοτόπους, όπως η αλιεία, ενώ θα προσφέρονται εναλλακτικές μορφές οικονομικής ανάπτυξης, οι οποίες συμβαδίζουν με την προστασία του περιβάλλοντος, όπως η ήπια τουριστική ανάπτυξη.
Στην ανάλυση έχουν συνυπολογισθεί επάνω από 70 σημαντικά είδη και οικότοποι που απαντώνται στην περιοχή μελέτης ενώ ελήφθησαν υπόψη σημαντικές δραστηριότητες που αποτελούν απειλές για τη βιοποικιλότητα, όπως η αλιεία, ο μαζικός τουρισμός, η ανάπτυξη μεγάλων αστικών κέντρων, η ναυσιπλοΐα, οι υδατοκαλλιέργειες, η εξόρυξη υδρογονανθράκων, οι παραθαλάσσιες βαριές βιομηχανίες κ.ά. Ειδικά για τα υποθαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας προέκυψε ότι το 11% της έκτασής τους δέχονται πίεση (μεσαία προς υψηλή), κυρίως από την αλιεία, τους λιμένες, τα γεωργικά κατάλοιπα και την αστικοποίηση.
«Άνοιγμα» για εκμετάλλευση
Το προτεινόμενο θαλάσσιο χωροταξικό σχέδιο αποτελεί την πρώτη συντονισμένη προσπάθεια για τη χωροθέτηση οικονομικών δραστηριοτήτων με στόχο τη διατήρηση και την προστασία της βιοποικιλότητας στην περιοχή του Αιγαίου Πελάγους. Η απαραίτητη πληροφορία αντλήθηκε από ένα ευρύ φάσμα πηγών, όπως η επιστημονική βιβλιογραφία, πληροφορίες από άλλα ερευνητικά έργα, διαδικτυακές βάσεις δεδομένων κ.τ.λ. Επιπλέον, εμπλουτίστηκε από δεδομένα που συλλέχθηκαν στο πλαίσιο του έργου MARISCA, τόσο δορυφορικά όσο και από νέα δεδομένα, ερωτηματολόγια και συνεντεύξεις, αλλά και υλικό που προήλθε από εξειδικευμένους επιστήμονες.
Επιπρόσθετα έγινε χαρτογράφηση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και των υφιστάμενων χωρικών διαχειριστικών μέτρων. Αρχικά αναγνωρίστηκαν οι περιοχές στις οποίες οι κύριοι οικότοποι της περιοχής επικαλύπτονται χωρικά με τις ανθρώπινες χρήσεις και έγινε εκτίμηση της επίδρασης των πιέσεων που ασκούν οι υφιστάμενες δραστηριότητες. Το έργο «Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός για τη διατήρηση και προστασία της βιοποικιλότητας στο Αιγαίο (MARISCA)» υλοποιήθηκε με πόρους του Χρηματοδοτικού Μηχανισμού Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου και του Εθνικού Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων.
Στην προτεινόμενη Ζώνη Β για την προστασία της βενθικής βιοποικιλότητας (χλωρίδα και πανίδα του βυθού), στην οποία περιλαμβάνονται περιοχές όπως το βορειοανατολικό θαλάσσιο τμήμα της Ανδρου, ή διάσπαρτες περιοχές δυτικά της Σκύρου, προτείνονται χρήσεις όπως αλιεία μικρής κλίμακας (παράκτια) και ο τουρισμός.
Στη Ζώνη Γ για την προστασία της πελαγικής βιοποικιλότητας, δηλαδή των ειδών που ζουν επάνω από τον βυθό, προτείνονται ως δραστηριότητες η αλιεία με τράτα και ο ήπιος τουρισμός και οικοτουρισμός.
Στις υπόλοιπες περιοχές που περιλαμβάνουν το μεγαλύτερο τμήμα των υδάτων του Αιγαίου (Ζώνη Δ) μπορούν να προωθηθούν διάφορες χρήσεις που αφορούν αλιεία μικρής και μεγάλης κλίμακας, τουρισμό, διαδρομές πλοίων, υδατοκαλλιέργειες, παραθαλάσσιες βαριές βιομηχανίες, μεγάλα λιμάνια και αστικά κέντρα, ανεμογεννήτριες, εξόρυξη υδρογονανθράκων και τερματικούς σταθμούς φυσικού αερίου.
Με πληροφορίες από το “ΒΗΜΑ” και την “Καθημερινή”
