Το νέο πρόστιμο (τον Ιούνιο του 2016) που επιβλήθηκε στην Ελλάδα από το Ευροδικαστήριο για χωματερές και λύματα προκαλεί ασφυξία και στους Δήμους από τη στιγμή που ήρθε η ώρα του …λογαριασμού. Το Νότιο Αιγαίο έχει ενεργές 9 χωματερές, στο στάδιο της αποκατάστασης είναι 15 και το πρόστιμο φτάνει στα 4.3 εκατομμύρια ευρώ
Η ώρα του λογαριασμού για Περιφέρειες και Δήμους έφτασε…. Τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Εσωτερικών έχουν ξεκινήσει τη διαδικασία καταλογισμού των ευρωπροστίμων για χωματερές και λύματα στους υπεύθυνους (δήμους και περιφέρειες) και ενεργοποιείται τώρα για πρώτη φορά από το 2012, αλλά δεν είχε προχωρήσει έως τώρα για να μην υπάρξουν αντιδράσεις. Όμως, τώρα τα πρόστιμα αρχίζουν να …αυξάνονται και η Κυβέρνηση είπε δεν πάει άλλο. Κι έτσι τα πρόστιμα όχι μόνο θα πέσουν αλλά θα είναι αναδρομικά και αναλογικά, με βάση τα κριτήρια που έχει θέσει η Πολιτεία. Από τη διαδικασία απαλλάσσονται εκείνοι που έχουν σήμερα λύσει το πρόβλημα.
Και αυτή η κίνηση έγινε το 2012 (Νόμος 4042/12) με στόχο να ασκηθεί πίεση στους δήμους και στις περιφέρειες όπως προχωρήσουν στο κλείσιμο χωματερών, σε χωροθετήσεις ΧΥΤΑ και στη δρομολόγηση των απαραίτητων υποδομών. Η διαδικασία εξειδικεύθηκε το 2014 με κοινή απόφαση των Περιβάλλοντος, Εσωτερικών και Οικονομικών (ΦΕΚ 2113Β), αλλά δεν έχει μέχρι σήμερα ενεργοποιηθεί. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», η απόφαση για τον καταλογισμό των ευρωπροστίμων στην αυτοδιοίκηση έχει ληφθεί και πλέον τα δύο συναρμόδια υπουργεία συζητούν τις λεπτομέρειες για την εφαρμογή της διαδικασίας. Μέσα στο επόμενο διάστημα (αν βέβαια οι αρμόδιοι δεν αναγκαστούν ξανά σε άτακτη οπισθοχώρηση λόγω πολιτικού κόστους) αναμένεται να ειδοποιηθούν σχετικά οι αποκεντρωμένες διοικήσεις, μέσω των οποίων θα κινηθεί η διαδικασία.
Και νέο πρόστιμο
Πως είναι η κατάσταση έως τώρα; Ας ξεκινήσουμε με το γεγονός ότι το 2005 οι ανεξέλεγκτες χωματερές ήταν 3.036. Όταν το 2009 ανακοινώθηκε η εκ νέου παραπομπή της χώρας για τους ΧΑΔΑ, είχαν μείνει 396, εκ των οποίων οι 90 ενεργοί. Οπότε από τον Δεκέμβριο του 2014 αρχίζουν ανά εξάμηνο να πέφτουν πρόστιμα: 14,5 εκατ. ευρώ. Το πρόστιμο μειώνεται κατά 80.000 ευρώ για κάθε ΧΑΔΑ που κλείνει οριστικά και κατά 40.000 ευρώ εφόσον αποκατασταθεί. Και μέχρι σήμερα η Ελλάδα έχει καταβάλει περίπου 51 εκατ. ευρώ έχει μέχρι στιγμής για τις χωματερές και την απουσία βιολογικών καθαρισμών σε μεγάλες πόλεις. Την προηγούμενη εβδομάδα, μάλιστα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επέβαλε στη χώρα μας πρόστιμο 10 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο θα αυξάνεται κατά 30.000 ευρώ για κάθε ημέρα καθυστέρησης στην εφαρμογή της κοινοτικής νομοθεσίας για τα επικίνδυνα απόβλητα. Το πρόβλημα συνοψίζεται στο «κλασικό» για τη χώρα μας δίπολο: έλλειψη σχεδιασμού, έλλειψη υποδομών. Το νέο πρόστιμο είναι το τρίτο κατά σειρά που επιβλήθηκε στη χώρα μας από τον Δεκέμβριο του 2014 έως σήμερα, ως αποτέλεσμα της μακράς (υπερεικοσαετούς) αδράνειας και ανικανότητας των αρμόδιων αρχών (υπουργείων και δήμων).
Ας δούμε τις υποθέσεις που προηγήθηκαν και πού βρίσκονται σήμερα:
Χωματερές και Νότιο Αιγαίο
Στις 2 Δεκεμβρίου 2014, η Ελλάδα υποχρεώθηκε στην άμεση καταβολή προστίμου 10 εκατ. ευρώ, το οποίο αυξάνεται κατά 14,5 εκατ. ευρώ ανά εξάμηνο για τις παράνομες χωματέρες. Το πρόστιμο μειώνεται κατά 40.000 ευρώ για κάθε χωματερή που κλείνει και κατά 80.000 ευρώ για κάθε χωματερή που αποκαθίσταται. Το αρχικό πρόστιμο αφορούσε 293 χωματερές με συνολικά 363 παραβάσεις. Ένα εξάμηνο μετά (2 Ιουνίου 2015) η χώρα κατέβαλε 10,4 εκατ. ευρώ, έχοντας μειώσει κατά 103 τις παραβάσεις.
Το δεύτερο εξάμηνο (2.12.2015), η χώρα κατέβαλε 9,8 εκατ. ευρώ, έχοντας μειώσει κατά 20 τις παραβάσεις. Τέλος, στις 2 Ιουνίου 2016 η χώρα κατέβαλε 7 εκατ. ευρώ, καθώς οι παραβάσεις είχαν μειωθεί περαιτέρω κατά 72. Συνολικά, λοιπόν, για τις παράνομες χωματερές μέχρι στιγμής έχουν καταβληθεί 37.280.000 ευρώ (10 εκατ. εφάπαξ συν 27,2 εκατ. στα τρία εξαμηνιαία πρόστιμα).
Ας δούμε πώς επιμερίζονται τα πρόστιμα αυτά. Τα «σκήπτρα» κρατά ακόμα η Περιφέρεια Πελοποννήσου, που διαθέτει 13 χωματερές σε λειτουργία και 35 που δεν έχουν αποκατασταθεί. Έτσι στην Πελοπόννησο αντιστοιχούν 10,4 εκατ. ευρώ από τα 27,2 εκατ. των εξαμηνιαίων προστίμων (τα οποία κανονικά θα έπρεπε να είχαν επιμεριστεί στους δήμους, ως μοχλός πίεσης καθώς ανάλογη δυνατότητα προβλέπεται από τον νόμο). Ακολουθεί η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, στην οποία δεν έχουν ακόμα αποκατασταθεί 23 (κλειστές) χωματερές (αντιστοιχία προστίμου 4,4 εκατ. ευρώ) και η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, όπου εξακολουθούν να λειτουργούν 9 χωματερές και ακόμα 15 να μην έχουν αποκατασταθεί (πρόστιμο 4,3 εκατ. ευρώ). Απόλυτα «καθαρές» είναι οι Περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας και Θεσσαλίας, που έχουν λύσει το πρόβλημα, στις οποίες προστέθηκε εδώ και ένα έτος η Ήπειρος.
Αγκάθι τα λύματα
Στις 15 Οκτωβρίου του 2015 το Ευρωδικαστήριο επέβαλε νέο πρόστιμο στην Ελλάδα για τα λύματα, αυτή τη φορά για την απουσία αποχέτευσης και βιολογικών καθαρισμών σε 5 πόλεις, όλες στην Ανατολική Αττική. Το πρόστιμο ήταν 10 εκατ. ευρώ, συν 3.640.000 ευρώ ανά εξάμηνο. Επειδή στις 14 Μαρτίου (οπότε και συμπληρώθηκε το πρώτο εξάμηνο) δεν είχε σημειωθεί πρόοδος, η χώρα κατέβαλε το σύνολο του οριζόμενου προστίμου.
Το μεγάλο αγκάθι παραμένουν οι βιολογικοί καθαρισμοί Ραφήνας-Αρτέμιδας και Νέας Μάκρης, όπου δεν έχουν καν ξεκινήσει τα έργα. Στην πρώτη περίπτωση η ΕΥΔΑΠ προχωράει τις μελέτες ώστε ο διαγωνισμός να προκηρυχθεί τον Μάρτιο του 2017, ενώ στη δεύτερη ο Δήμος Μαραθώνα εκπονεί τις οριστικές μελέτες.
Στο Κορωπί τα έργα βρίσκονται υπό κατασκευή και εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθούν εντός του 2017. Ενώ στο Μαρκόπουλο τα έργα έχουν ολοκληρωθεί, ο αριθμός των συνδέσεων των κατοικιών παραμένει για τους γνωστούς λόγους πολύ χαμηλός (περί το 20%). Υπό κατασκευή βρίσκεται η αποχέτευση του Πόρτο Ράφτη (θα συνδεθεί στο Μαρκόπουλο).
Τα προβλήματα δεν τελειώνουν εδώ. Μέσα στους επόμενους μήνες αναμένεται νέα καταδικαστική απόφαση και πρόστιμο για τα λύματα στο Θριάσιο Πεδίο, όπου οι υποδομές έχουν (σε μεγάλο βαθμό) κατασκευαστεί, αλλά ο αριθμός των συνδέσεων παραμένει πολύ χαμηλός.
Η Νομοθεσία
Σύμφωνα με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου C-378./13, η Ελληνική Δημοκρατία έχει καταβάλει το πρόστιμο στον ειδικό λογαριασμό «Ίδιοι Πόροι της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Αυτό σημαίνει ότι το πρόστιμο επιβαρύνει εθνικούς πόρους και κατά συνέπεια τους έλληνες φορολογούμενους πολίτες. Σήμερα σε όλη την Ελλάδα λειτουργούν ακόμη 37 ανεξέλεγκτες χωματερές, ενώ 136 έχουν κλείσει αλλά δεν έχουν αποκατασταθεί.
Τι προβλέπει λοιπόν η νομοθεσία;
• Στις περιπτώσεις ομαδικών παραβάσεων (εκεί, δηλαδή, όπου οι παραβάτες είναι πολλοί) το πρόστιμο θα επιμερίζεται.
• Ο επιμερισμός θα βασίζεται κατά 40% στο πληθυσμιακό μέγεθος του δήμου και κατά 60% στον βαθμό συμμόρφωσης. Στην περίπτωση πλήρους συμμόρφωσης ο υπαίτιος απαλλάσσεται. Με τον τρόπο αυτό η Πολιτεία επιβραβεύει δήμους που δραστηριοποιήθηκαν και δημιούργησαν τις υποδομές. Και αντιμετωπίζει με επιείκεια τους μικρούς νησιωτικούς δήμους.
• Η πρόοδος του κάθε δήμου θα πρέπει να πιστοποιείται, λ.χ., με την απόφαση έγκρισης των περιβαλλοντικών όρων ενός ΧΥΤΑ, τη δημοπράτησή του, την πιστοποίηση εργασιών εν εξελίξει κ.λπ.
• Όσον αφορά τη διαδικασία, την απόφαση για τον καταλογισμό (ή επιμερισμό) των προστίμων θα λαμβάνει το υπουργείο Εσωτερικών. Στην περίπτωση προστίμων που αυξάνονται ημερησίως, το ΥΠΕΚΑ θα ζητεί από τις αποκεντρωμένες διοικήσεις πληροφόρηση για τη δρομολόγηση ή μη λύσης και την πορεία αυτής, με βάση την οποία θα υπολογίζει την οφειλή.
• Στην περίπτωση των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, «τα οφειλόμενα ποσά παρακρατούνται κατά τη διαδικασία κατανομής των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων» (ΚΑΠ).
Με πληροφορίες, skai.gr και έντυπη έκδοση της «Καθημερινής»
