Με την βοήθεια του Γιώργου Πίττα – γευσιγνώστης – έχουμε την καταγραφή και παρουσίαση ενός οδοιπορικού στη Νάξο όπου πρωταγωνιστικό ρόλο παίζουν οι γεύσεις και τα αρώματα των προϊόντων
Το οδοιπορικό στη Νάξο περιλαμβανει μοναδικές γαστρονομικές εμπειρίες, αλλά και γλέντια με ναξιώτικη μουσική και χορό. Η Νάξος, το μεγαλύτερο νησί των Κυκλάδων και ταυτόχρονα το πιο εύφορο, έχει μια λαμπρή ιστορία, που την καταμαρτυρούν τα αναρίθμητα μνημεία απ’ όλες τις ιστορικές περιόδους και βρίσκονται διάσπαρτα παντού.
Η φύση της είναι πλούσια και ποικίλη, με πρωταγωνιστή τον εντυπωσιακό Ζα, το υψηλότερο βουνό των Κυκλάδων (1.004 μ.) όπου σύμφωνα με το μύθο μεγάλωσε ο Δίας. Κάμποι με εσπεριδοειδή (Εγγαρές), ελαιώνες στην Τραγέα, κηπευτικά στην Ποταμιά, αμπελώνες στα βορινά του νησιού, απέραντες βουνοπλαγιές που βόσκουν αιγοπρόβατα (100.000) και βοσκοτόπια με γελάδια (4.000).
Πολλοί περιηγητές θαύμασαν τα προϊόντα και τα τοπία της Νάξου, με πιο χαρακτηριστική περίπτωση τον Νίκο Καζαντζάκη, ο οποίος, παρ’ όλο που η πατρίδα του η Κρήτη είναι τόσο καρπερή, εντυπωσιάστηκε από την ευφορία του μεγάλου Κυκλαδονησιού.
Για πολλά χρόνια, μεγάλη πλουτοπαραγωγική πηγή της Νάξου ήταν τα μεταλλεία της σμύριγδας, τα λατομεία του μαρμάρου και μαζί με την γεωργία, την αλιεία και την κτηνοτροφία διαμόρφωσαν μια κοινωνία αυτάρκη.
Στη Νάξο, υπάρχει μια μακρά παράδοση, που φτάνει πίσω στα χρόνια της ενετικής εποχής,παραγωγής τυριών με βάση το αγελαδινό γάλα. Οι Κυκλάδες είναι η μόνη περιοχή της Ελλάδας που από τον 16ο αιώνα είχε γαλακτοφόρες αγελάδες, και ως εκ τούτου πέτυχε από πολύ παλιά την τυροκόμηση του αγελαδινού γάλακτος, γεγονός που δικαιολόγησε στις μέρες μας, την κατ’ εξαίρεση ονομασία ελληνικής γραβιέρας ΠΟΠ από γάλα γελάδας. Τα τυριά της Νάξου είναι από τα πιο φημισμένα στην Ελλάδα και οι σπουδαιότεροι παραγωγοί της γραβιέρας Νάξου (ΠΟΠ)είναι η Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Νάξου που παράγει την μεγαλύτερη ποσότητα τυριών, η Τυροκομική Νάξου (Κουφόπουλος), το τυροκομείο του Πιτταρά, το τυροκομείο Μπαμπούνη, και πολλοί άλλοι μικροί τυροκόμοι που τυριά τους μπορείς να βρεις στο κατάστημα του Τζιμπλάκη στην αγορά της οδού Παπαβασιλείου.
Μαζί με τα τυροκομικά, ένα άλλο σπάνιο κτηνοτροφικό προϊόν είναι το ζαμπόνι, εξαιρετικής ποιότητας χοιρινό αλλαντικό που θυμίζει προσούτο και που παράγεται σε μικρές ποσότητες από κρεοπωλεία.
Το νησί είναι αυτάρκες σε λάδι που προέρχεται από τα 400.000 ελαιόδεντρα, 4.000 κυψέλες παράγουν σημαντικές ποσότητες θυμαρίσιου μελιού, ενώ προσφάτως γίνονται προσπάθειες αξιοποίησης των βοτάνων (θυμάρι, ρίγανη, λεβάντα, φασκόμηλο, λεβάντα) του νησιού, με σημαντικότερη αυτή από το εργαστήρι Organic Islands.
Η άλλη σημαντική καλλιέργεια στο νησί είναι των εσπεριδοειδών και κυρίως κίτρων από όπου μεγάλη παράδοση στην αξιοποίησή τους σε λικέρ έχει η ποτοποιία Βαλληνδρά. Ένα σπάνιο εσπεριδοειδές στη Νάξο, είναι η παπιλώνα, ένα φρούτο -διασταύρωση περγαμόντου με νεράντζι- που γίνεται γλυκό του κουταλιού. Αξιόλογη είναι πρωτοβουλία του κτήματος Χερουβείμ να καλλιεργήσει 4.000 πυρηνόκαρπα σε μια έκταση 120 στρεμμάτων, ενώ σταθερή αξία και ενδιαφέρον αξιοθέατο στη πόλη της Νάξου παραμένει ο ξυλόφουρνος του Βελώνη.
Τέλος, στη Νάξο και ειδικά στο Γλινάδο αλλά και τα υπόλοιπα Λιβαδοχώρια παράγονται γύρω στους 8.000 τόνους ντόπιας πατάτας που θεωρείται από τις πιο νόστιμες της Ελλάδας.
Η κουζίνα της Νάξου – καταγεγραμμένη με μεράκι από τον γέννημα θρέμμα Ναξιώτη σεφ Δημήτρη Παπαδόπουλο του αρτοποιείου-ζαχαροπλαστείου Ραντεβού – είναι πολυεπίπεδη (της παραλίας, του κάμπου και του βουνού), με χαρακτηριστικά πιάτα το απειραθίτικο ρόστο (σκορδο κρασάτο χοιρινό με χοντρά μακαρόνια), το χοιρινό φρικασέ με προβάτσιες, κατσίκι γεμιστό με πατούδα (χορταρικά) και ρύζι, τα γαρδούμια (ομοιάζουν με τις γαρδούμπες), την σεφουκλωτή, και από θαλασσινά το σαλατούρι (σαλάχι σαλάτα με κρεμμύδι και μαϊντανό) και λιόκαφτες γούνες(σκουμπριά ή κολιοί στεγνωμένοι στον ήλιο).
Στην Νάξο θα βρει κανείς πολύ καλό και φθηνό φαγητό στις περισσότερες ταβέρνες -που είναι οικογενειακές- , στα εστιατόρια αλλά ενίοτε και σε καφενεία που αξιοποιούν τα ντόπια υλικά του νησιού.
Ενδεικτικά αναφέρουμε: o Χάρης στις Εγγαρές, o Παράδεισος στην Πλάκα, η Αξιώτισσα στο Καστράκι, ο Λευτέρης στην Απείρανθο, ο Κλουβάτος στον Κινίδαρο, ο Σταύρος και η Ματίνα στην Κωμιακή, ο Αποστόλης στην πόλη της Νάξου, κι ο Μαράκης στο Χαλκί.
Η γαστρονομική εμπειρία συνοδεύεται πολύ συχνά στα δεκάδες πανηγύρια και στα αναρίθμητα γλέντια από ναξιώτικη μουσική και χορό, ένα τομέα όπου η Νάξος έχει κυριαρχήσει με τους δεκάδες μουσικούς της (τους ανεπανάληπτους βιολάτορες και τους γλεντοκόπους τσαμπουνιέρηδες).
Στις μέρες μας ο Τουρισμός στη Νάξο παρ’ ότι εξελίσσεται με σταθερούς ρυθμούς, δεν έγινε μονοκαλλιέργεια -σε αντίθεση με τα άλλα νησιά των Κυκλάδων- και δεν αποτέλεσε ποτέ την πρώτη προτεραιότητα των Ναξιωτών. Θα μπορούσαμε μάλιστα να ισχυριστούμε ότι η Νάξος αποτελεί ένα πρότυπο ισόρροπης νησιωτικής ανάπτυξης, μεταξύ πρωτογενή, δευτερογενή και τριτογενή τομέα.
Το σίγουρο είναι ότι πολύ δύσκολα να φύγει κανείς επισκέπτης από το νησί χωρίς να έχει γοητευθεί από τον τόπο και τους ανθρώπους του.
Πηγή: greekgastronomyguide.gr
