Το «παλιό Βιβλιοπωλείο» προτείνει το αριστούργημα του Χένρυ Τζέιμς «Το στρίψιμο της βίδας»
ΤΟ ΣΤΡΙΨΙΜΟ ΤΗΣ ΒΙΔΑΣ
Συγγραφέας: Χένρυ Τζέημς
Θέμα: Ξένη πεζογραφία
Εκδότης: Άγρα
Μετάφραση: Κοσμάς Πολίτης
Σελίδες: 227
ISBN: 9789603254928
Το κείμενο αυτό θεωρείται το αριστούργημα του πολυγραφότατου αμερικανού συγγραφέα Henry James. Γιατί όμως; Για το θέμα της; Ή για τον τρόπο με τον οποίο ο συγγραφέας της περιστρέφεται γύρω από ένα μυστικό μέχρι να το διαπεράσει, σαν μια βίδα που εισχωρεί προοδευτικά σ’ ένα υλικό;
Ποια είναι η ιστορία που διηγείται ο Henry James;
Είναι η ιστορία δυο νεαρών παιδιών που, ορφανά από γονείς ζούνε σ’ ένα πύργο στην εξοχή υπό την επίβλεψη μιας γκουβερνάντας ανίκανης να αντιμετωπίσει τα φαντάσματα των παλιών υπηρετών του πύργου που έρχονται να καλέσουν τα παιδιά στον εκφαυλισμό και στο θάνατο;
Ή μήπως είναι η ιστορία της αφηγήτριας, νεαρής γκουβερνάντας αυστηρών αρχών, που οι χυμοί της νεότητάς της οδηγούν σε μια παθογενή ψευδαίσθηση και της οποίας η πίεση στην οποία υποβάλλει τα παιδιά για να αποσπάσει το μυστικό τους καταλήγει στο να σπρώξει το ένα από τα δύο στο θάνατο;
Η πλοκή είναι σφιχτοδεμένη, η αφήγηση δουλεμένη αριστοτεχνικά, τα μυθιστορηματικά πρόσωπα παίρνουν σάρκα και οστά, η όλη ατμόσφαιρα αναδύει ένα περίεργο ρίγος δυσφορίας, γίνεται αποπνικτική: διότι εδώ το φανταστικό εισβάλλει στην καθημερινότητα και επιβάλλεται ως μία πιθανή εκδοχή της πραγματικότητας.
“Το σημαντικό”, έγραφε ο Henry James στα Σημειωματάριά του, “είναι να παρουσιάσει κανείς το θαυμαστό και το παράξενο περιοριζόμενος σχεδόν αποκλειστικά στο να δείξει την αντανάκλασή τους πάνω σε μιαν ευαισθησία, αναγνωρίζοντας ότι το κυριότερο στοιχείο συνίσταται σε κάποια δυνατή εντύπωση που προκαλούν και η οποία γίνεται έντονα αισθητή“. Ίσως εδώ να βρίσκεται και το κλειδί της επιτυχίας αυτής της θαυμάσιας αφηγηματικής γραφής.
Την έκδοση του κειμένου συνοδεύει ένα δοκίμιο του Maurice Blanchot και εργοβιογραφία του συγγραφέα. “Θεωρώ ότι καμία άλλη εποχή δεν έχει να επιδείξει τόσο θαυμάσια μυθιστορήματα με θέμα όσο Το Στρίψιμο της βίδας, τη Δίκη ή Το ταξίδι πάνω στη γη ή εκείνο το μυθιστόρημα που πέτυχε ο A. B. Casares στο Μπουένος Άιρες (Η εφεύρεση του Μορέλ)“.
Jorge Luis Borges
“Υπάρχουν όλα τα στοιχεία και καταρχάς το κυριότερο: παιδιά που συνδέονται με μια κυριαρχική σχέση προς τα πρόσωπα που τα κυνηγούν, που τα προσελκύουν, με την ανάμνηση του κακού, προς αυτόν το χώρο όπου θα πρέπει να χαθούν• και το χειρότερο: τα παιδιά αυτά είναι διεστραμμένα, είναι όμως επίσης και αθώα (“όσον καιρό τα παιδιά κρατούνται μακριά από τα φαντάσματα, διασώζονται”). Από αυτό το μοτίβο ο James θα αντλήσει ένα από τα σκληρότερα εφέ του: το διφορούμενο αυτής της αθωότητας, αθωότητα που είναι η καθαρότητα του κακού μέσα τους, το μυστικό της τελειότητας του ψέματος που κρύβει το κακό από τα τίμια πρόσωπα που τα περιβάλλουν, που είναι όμως επίσης η καθαρότητα στην οποία μετατρέπεται το κακό μόλις τα αγγίσει, η αδιάφθορη αθωότητα που αντιπαραθέτουν στο πραγματικό κακό, το κακό των μεγάλων, ή ακόμα το αίνιγμα των μυστηριακών εμφανίσεων που οι άλλοι τους αποδίδουν, η αβεβαιότητα που βαραίνει την ιστορία και που γεννά αμφιβολίες μήπως δεν την προβάλλει ολόκληρη επάνω τους το παραλογισμένο πνεύμα της παιδαγωγού τους που τα τυραννά με τις δικές της μανίες μέχρι θανάτου.“
Από το δοκίμιο του Maurice Blanchot
“Το στρίψιμο της βίδας” του Χένρυ Τζέημς (1843-1916) είναι ένα από τα διασημότερα έργα του συγγραφέα και ταυτόχρονα ένα από τα θαυμαστότερα κείμενα της φανταστικής λογοτεχνίας. Πρωτοδημοσιεύτηκε το 1898. Σχολιάζει ο Julien Green: “Αριστούργημα της υπαινικτικότητας. Η δεξιοτεχνία είναι τόσο ευρηματική που παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Το μυστικό που συνδέει τον Κουίντ με τον Μάιλς ή τη Φλώρα με τη Μις Τζέσελ, γίνεται τρομακτικότερο με το να μην εκφράζεται ξεκάθαρα“.
Ο Αμερικανός συγγραφέας ζει στο Σάσσεξ της Αγγλίας όταν αποφασίζει να μετατρέψει σε εκτενή νουβέλα μια ιστορία παράξενη και φανταστική που του διηγήθηκε ο αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ, μια ιστορία παιδιών που τα στοιχειώνουν νεκροί υπηρέτες. Η αφηγήτρια στο έργο είναι η γκουβερνάντα δύο παιδιών, του Μάιλς και της Φλώρας. Το θέμα που τίθεται σχετικά με την παρουσία των φαντασμάτων είναι η πραγματικότητα των γεγονότων ή η τρέλα της αφηγήτριας.
Το διφορούμενο παίζεται στο “Στρίψιμο της βίδας”, ανάμεσα στην πραγματικότητα και την ψευδαίσθηση του υπερφυσικού. Ίσως είναι το κείμενο που ταιριάζει περισσότερο στον ορισμό του Τσβέταν Τοντοροφ σχετικά με τη φανταστική λογοτεχνία, που βασίζεται στην ταλάντευση ανάμεσα στην απόδειξη του υπερφυσικού και την εξήγησή του.
@ “Το Στρίψιμο της Βίδας” του Χένρι Τζέημς τη περίοδο 2012 – 13 ανέβηκε σε θέατρο της Αθήνας, Σε δραματοποίηση του Τζέφρι Χάτσερ και σκηνοθεσία του Πάρη Μαντόπουλου, με την Άννα Μερτζάνη και τον Κωνσταντίνο Ρεπάνη, στο θέατρο Εν Αρχή (Μιχαήλ Βόδα 13, Σταθμός Λαρίσης) εξ ού και η φωτογραφία της κεντρικής σελίδας.
