“Οι Σαουδάραβες και οι Λιβανέζοι που έρχονται σε μεγάλους αριθμούς τα τελευταία χρόνια στο νησί, στα email που μας στέλνουν δεν ρωτάνε καν αν το ξενοδοχείο ή η βίλα που θέλουν να νοικιάσουν είναι κοντά στη Χώρα, αλλά αν είναι κοντά στο Nammos. Εχει αλλάξει πάρα πολύ η ανθρωπογεωγραφία και το προφίλ του επισκέπτη στη Μύκονο. Κι αυτό εξηγεί και το ελάχιστο ενδιαφέρον που δείχνουν για τη Δήλο. Με λίγα λόγια, τους παρακαλάμε και δεν πηγαίνουν».
Πρώτο Σαββατοκύριακο Οκτωβρίου. Λιμάνι Μυκόνου, με πεντακάθαρο ουρανό κι ένα βοριαδάκι γύρω στα 4 μποφόρ. Με έναν φίλο ο οποίος δραστηριοποιείται στις ενοικιάσεις τουριστικών ακινήτων στο νησί, πίνουμε τον καφέ μας χαζεύοντας τα τρία τεράστια κρουαζιερόπλοια που αποβιβάζουν μπουλούκια τουριστών. Πόσοι απ’ αυτούς δεν θα επιλέξουν τις διάσημες παραλίες ή τα γραφικά σοκάκια της Χώρας με τις διεθνείς εμπορικές φίρμες, αλλά τη Δήλο; Ελάχιστοι, αν διαβάσει κανείς τα στοιχεία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων που κάνει λόγο για 120 χιλιάδες επισκέπτες ετησίως. Την ίδια στιγμή, τους τουριστικούς μήνες η Μύκονος έχει 130 χιλιάδες καινούργιους επισκέπτες μόνο κάθε μήνα, ενώ ο αρχαιολογικός χώρος του Ακρωτηρίου και τα μουσεία της Σαντορίνης δέχονται ετησίως 600 χιλιάδες επισκέπτες. Αλλά ας πάμε ένα σύντομο ταξίδι στον χρόνο, σε θεούς και βασιλιάδες, προτού φτάσουμε στα σημερινά ανθρώπων έργα.
Μάταια η Λητώ αναζητούσε έναν τόπο για να γεννήσει τον Απόλλωνα και την Αρτεμη. Η Ηρα εξαγριωμένη από τις απιστίες του Δία είχε απαγορεύσει στους πάντες να τη δεχθούν. Η Λητώ περιπλανήθηκε από τη Θράκη μέχρι την Κω, μέχρι που ένας ασήμαντος βράχος που περιπλανιόταν σαν σχεδία στο Αιγαίο, η Δήλος, τη δέχτηκε. Ο Ποσειδώνας στερέωσε το περιπλανώμενο νησί με διαμαντένιες κολώνες στον βυθό της θάλασσας, και πάνω του η Λητώ έφερε στον κόσμο τον Απόλλωνα και την Αρτεμη.
Οι δύο μικροί θεοί πλημμύρισαν τη μικρή αυτή κουκκίδα της Μεσογείου με φως, και από άδηλος έγινε… Δήλος, τόπος ιερός στην καρδιά του Αιγαίου με τις Κυκλάδες να στήνουν γύρω της κυκλικό χορό.
Οι παλαιότεροι κάτοικοι της Δήλου ανιχνεύονται γύρω στο 2.500 π.Χ. Πέρασαν πολλοί αιώνες μέχρι να φτάσουμε στη χρυσή εποχή του νησιού που ξεκίνησε το 166 π.Χ. και κράτησε περίπου έναν αιώνα. Εκείνα τα χρόνια, οι κυρίαρχοι του Αιγαίου, Ρωμαίοι, αποφάσισαν να κηρύξουν ατέλεια στο λιμάνι της Δήλου με αποτέλεσμα πλούσιοι έμποροι και τραπεζίτες από ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο να εγκατασταθούν στο… tax free νησί. Μαζί τους ξεκίνησε φοβερή άνθηση στις τέχνες, τα γράμματα, τις ιδέες.
Σε έναν τόπο μόλις 5 χιλιομέτρων μήκους και 1.300 μέτρων πλάτους, υπολογίζεται ότι εκείνη την περίοδο ζούσαν περίπου τριάντα χιλιάδες άνθρωποι, από την Αθήνα, τη Ρώμη, την Κύπρο, τη Συρία, την Αίγυπτο, τη Θράκη, τη Μηδία και πολλά άλλα μέρη. Στον ίδιο τόπο, ειρηνικά «συμβίωναν» και οι θεοί τους. Ο Απόλλωνας με την Iσιδα και με τις άλλες θεότητες της Μέσης Ανατολής, την Ατάργατη και τον Αδάδ.
Η φιλία του νησιού με τη Ρώμη, όμως, της στοίχισε πολύ ακριβά. Η Δήλος καταστράφηκε το 88 π.Χ. από τον βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη που βρισκόταν σε πόλεμο με τους Ρωμαίους, και το 69 π.Χ. από τους πειρατές του Αθηνόδωρου. Δεν ανέκαμψε ξανά, δύσκολα, όμως, θα βρει κανείς στην ιστορία άλλο τέτοιο παράδειγμα ουσιαστικού κοσμοπολιτισμού, αρμονικής συνύπαρξης και μέτρου όπως αυτό της Δήλου στην εποχή της ακμής της.
In situ
To καραβάκι χρειάζεται περίπου 25 λεπτά για να κάνει τη διαδρομή από το λιμάνι της Μυκόνου μέχρι τη Δήλο. Αυτή την εποχή, οι περισσότεροι επισκέπτες είναι Ασιάτες, πολλοί απ’ αυτούς Κινέζοι, που δεν συμπαθούν τον ήλιο και τη μακρά παραμονή στις παραλίες, αγαπάνε όμως τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και το καλό φαγητό. Η Δήλος είναι ένας μοναδικός στον κόσμο ανοιχτός αρχαιολογικός χώρος, ένα μαγευτικός τόπος με φως διαφορετικό, απόκοσμο, μυστηριακό και μια ενέργεια που σε τυλίγει με έναν τρόπο που δεν περιγράφεται με λόγια. Είναι σίγουρο ότι γοητεύει τον επισκέπτη, όπως βέβαιο είναι ότι τον εντυπωσιάζει και με την παρακμή της ειδικά όταν σκεφτεί κανείς ότι γειτνιάζει με ένα πραγματικά πλούσιο και glamorous νησί.
Mερικά προβλήματα: Το μουσείο της Δήλου κατασκευασμένο τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα εκτός από εξαιρετικά μικρό, και με μια έκθεση ξεπερασμένη προ πολλού σε σχέση με τις σύγχρονες μουσειολογικές ανάγκες, βρίσκεται σε κακή κατάσταση, με τους σοβάδες να πέφτουν από το ταβάνι και τους διάσημους λέοντες των Ναξίων να βρίσκονται «τιμωρημένοι» σε ένα ανήλιαγο δωματιάκι.
Ενα υποτυπώδες πωλητήριο που υπάρχει στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου, την Κυριακή που το επισκεφθήκαμε ήταν κλειστό, κάδοι απορριμμάτων δεν υπάρχουν ούτε για δείγμα στον αρχαιολογικό χώρο, οπότε το μπουκαλάκι με νερό που θα πληρώσει κανείς 2 ευρώ στο κυλικείο πρέπει να το πετάξει στο πλοίο της επιστροφής ή… στη Μύκονο.
Χρόνια προβλήματα
Τα πιο σοβαρά βέβαια προβλήματα παραμένουν εδώ και χρόνια οι ελλείψεις σε φύλακες, σε γιατρό αλλά και η κακή κατάσταση των υποδομών για το προσωπικό, από χαλασμένους θερμοσίφωνες μέχρι ξεχαρβαλωμένα καζανάκια και καθόλου σύνδεση με τη Μύκονο τον χειμώνα. Φέτος, στην έναρξη της τουριστικής σεζόν για να καθαρίσει ο χώρος χρειάστηκε να «ενεργοποιηθεί» το φιλότιμο ενός επιχειρηματία, εργολάβου Μυκονιάτη, ο οποίος φόρτωσε σε ένα φέρι μποτ δύο φορτηγά και έναν γερανό και μέσα σε μια μέρα καθάρισε τη Δήλο.
Με δεδομένο ότι τα ίδια προβλήματα χρονίζουν και η κρίση έχει απογυμνώσει πλήρως τις αδυναμίες του Δημοσίου, ίσως πάλι τον Νοέμβριο να δούμε λουκέτο στη Δήλο, καθώς στα τέλη Οκτωβρίου θα φύγει το έκτακτο προσωπικό και το νησί θα μείνει με τους μόλις δύο μόνιμους φύλακες.
Ολα αυτά τα θέματα καθημερινής διαχείρισης είναι τα απολύτως επείγοντα, αυτά για τα οποία προσπαθεί να βρει λύσεις ο Δημήτρης Αθανασούλης, προϊστάμενος εδώ και 1,5 περίπου χρόνο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, απευθυνόμενος τόσο στη νέα δημοτική αρχή όσο και στους ντόπιους που δείχνουν ενδιαφέρον. Προς αυτήν την κατεύθυνση η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων θα διοργανώσει μια εκδήλωση ενημέρωσης με τους επιχειρηματίες του νησιού.
Σοβαρές ανισότητες
Η Δήλος αλλά και τα μουσεία της Μυκόνου ατύχησαν για πολλούς λόγους: Ενας απ’ αυτούς είναι ότι η πολιτική στον πολιτισμό είχε επικεντρωθεί τα τελευταία χρόνια στην ανάδειξη μη τουριστικών περιοχών. Η Μύκονος ήταν πλούσια και κοσμοπολίτισσα, δεν είχε ανάγκη. Αυτή η λογική επικράτησε. Κι έτσι στους χώρους και τα μουσεία που βρίσκονται σ’ έναν κορυφαίο διεθνή τουριστικό προορισμό της Ελλάδας, οι σημερινές επικρατούσες συνθήκες είναι μη επιτρεπτές.
«Σε τοπικό επίπεδο τώρα μπορεί κανείς να παρατηρήσει σοβαρές ανισότητες στις σχετικές κατανομές πόρων για τις πολιτισμικές υποδομές. Λ.χ. η ανισομέρεια στην κατανομή των ευρωπαϊκών πόρων τόσο του Γ΄ ΚΠΣ όσο και του ΕΣΠΑ για αρχαιολογικά έργα από την Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου μεταξύ Δωδεκανήσου και Κυκλάδων είναι καταλυτική υπέρ της πρώτης» μας λέει ο Δ. Αθανασούλης.
Τα πράγματα θα αρχίσουν να αλλάζουν όταν γίνει κατανοητό ότι αυτό που θα ωφελήσει μακροπρόθεσμα ακόμη περισσότερο τη Μύκονο είναι η βελτίωση του ποιοτικού της προφίλ. Και αυτό, σε μεγάλο βαθμό θα επιτευχθεί όταν η μικρή «γειτόνισσά» της, αυτή που της χάρισε τον κοσμοπολιτισμό, και τώρα φωνάζει για βοήθεια, από άδηλος γίνει πάλι Δήλος.
Τα καλά νέα
Υπάρχουν και τα καλά νέα: Στην εσπερίδα που πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη Παρασκευή στη Μύκονο, ο Γάλλος αρχαιολόγος Jean-Charles Moretti, διευθυντής των γαλλικών ανασκαφών στη Δήλο, παρουσίασε τον «Ατλαντα της Δήλου», ένα έργο που χρειάστηκε 11 χρόνια για να ολοκληρωθεί και είναι μια λεπτομερέστατη αποτύπωση του χώρου, η οποία εκτός από την επιστημονική της αξία έχει τεράστια σημασία γιατί δίνει μια ψηφιακή βάση στην οποία οι αρχαιολόγοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις μελέτες αποκατάστασης και αναστήλωσης.
Στην ίδια εκδήλωση μάθαμε από τον Δημήτρη Αθανασούλη την ύπαρξη του φιλόδοξου προγράμματος «Αρχιπέλαγος Plus» με μεγάλες επεμβάσεις σε έξι μουσεία των Κυκλάδων –Μύκονος και Δήλος, Πάρος, Θήρα, Νάξος– και αναστήλωση της Στοάς του Φιλίππου στη Δήλο για την οποία υπάρχει σχεδόν το 80% του υλικού, ένα εντυπωσιακό ποσοστό αν σκεφτεί κανείς ότι στη Στοά του Αττάλου έχει χρησιμοποιηθεί περίπου το 40%. Το πρόγραμμα προωθήθηκε από τον προηγούμενο υπουργό Πολιτισμού, Νίκο Ξυδάκη, ως προς την ανεύρεση ιδιωτικών κεφαλαίων και σήμερα βρίσκεται στην τελική φάση έγκρισής του από τον χορηγό.
Και φεστιβάλ
Το προηγούμενο Σαββατοκύριακο στη Μύκονο πραγματοποιήθηκε και σειρά εκδηλώσεων στο πλαίσιο του νεοσύστατου, ιδιωτικής πρωτοβουλίας φεστιβάλ με τίτλο «Α-DELOS/DELOS», που φιλοδοξεί να γίνει ένας ετήσιος διεθνής πολιτιστικός θεσμός υψηλής ποιότητας. Το βράδυ του Σαββάτου στον κινηματογράφο Manto παρακολουθήσαμε την 25λεπτη ταινία «Δήλος 2015» του Αντώνη-Θεοχάρη Κιούκα, ένα λυρικό ντοκιμαντέρ με πρωταγωνιστή τον Γιώργο Χωραφά, ο οποίος δέχθηκε αφιλοκερδώς να πάρει μέρος σε μια προσπάθεια προβολής της Δήλου σε ολόκληρο τον κόσμο. Την ωραία μουσική υπογράφει ο Πλάτωνας Ανδριτσάκης, τη φωτογραφία ο Κωνσταντίνος Αρβανιτάκης και την παραγωγή η Θάλεια Καλαφατά.
Πηγή: Εντυπη έκδοση Καθημερινής
