Η ερευνητική ομάδα του Καθηγητή Τριστάν Κάρτερ του Πανεπιστημίου McMaster του Καναδά ανατρέπει τα έως σήμερα ιστορικά δεδομένα και τοποθετεί τη παρουσία του πρώτου ανθρώπου στη Νάξο στην Κατώτερη Παλαιολιθική Εποχή (300.000 π.Χ.)
Εδώ και πολλά χρόνια ανάμεσα στους αρχαιολόγους υπήρχε η αίσθηση ότι υπάρχει κάτι ενδιαφέρον στην Στελίδα, της Νάξου. Από τις αρχές της δεκαετίας του 80 Γάλλοι και Έλληνες αρχαιολόγοι είχαν ανακαλύψει κυρίως με επιφανειακές έρευνες ευρήματα ικανά ώστε να αλλάξουν τα ιστορικά δεδομένα της παρουσίας του ανθρώπου στο νησί, που έως τα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας κανείς δεν μπορούσε να σκεφτεί ότι υπήρχε περίπτωση να έχει βρεθεί άνθρωπος νωρίτερα από το 5.000 π.Χ. στο νησί. Ναι μεν υπήρχαν οι ενδείξεις αλλά έλλειπε ο άνθρωπος που θα μπορούσε με ακρίβεια να προχωρήσει στην χρονολόγηση δεδομένων που ανατρέπουν την θεωρεία που όλοι γνωρίζαμε.
Το 2011, έχουμε την πρώτη αναφορά ότι στη Στελίδα της Νάξου υπάρχει εκτίμηση για παρουσία προϊστορικού ανθρώπου (της Μέσης και Ανώτερης Παλαιολιθικής εποχής) από την αρχαιολόγο Ειρήνη Λεγάκη της ΚΑ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων στη διάρκεια συνεδρίου στην Απείρανθο. Εκτίμηση που άρχισε να εξιτάρει τον κόσμο των αρχαιολόγων καθώς έως τότε δεν υπήρχαν ανάλογες αναφορές για παρουσία του προϊστορικού ανθρώπου στην νησιωτική Ελλάδα. Και έρχεται τώρα ο Καναδός Τριστάν Κάρτερ να επιβεβαιώσει αυτές τις εκτιμήσεις να ανατρέψει θεωρίες ετών για την κίνηση του προϊστορικού ανθρώπου στον Ελλαδικό χώρο. Η ομιλία του Καναδού αρχαιολόγου έγινε στο Θεατρικό Μουσείο «Ιάκωβος Καμπανέλλης» την τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου (25/08) και στα πλαίσια της Σχολής της Νάξου, που διοργανώνει ο ΝΟΠΠΑΠΠΠΑ Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων .
Ο κ. Κάρτερ παρουσίασε τα συμπεράσματα των εργασιών του (γίνονται υπό την εποπτεία της ΚΑ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων) με τη βοήθεια των κ. Μαστρογιαννοπούλου και Μουτσίου σε ομιλία με τίτλο τίτλο «The Stélida Naxos Archaeological Project: Early Humans in the Aegean (Αρχαιολογικό Πρόγραμμα Στελίδας Νάξου: Οι Πρώιμοι Άνθρωποι στο Αιγαίο). Παρουσίασε αρχικά τον τρόπο εργασίας της ομάδας του, σημείωσε ότι τα ευρήματα μεταφέρονται στο Μουσείου της Νάξου όπου και γίνεται η καταμέτρηση και η ταυτοποίηση ανά περιόδους και σημείωσε ότι οι μεγαλύτερες εστίες εύρεσης αντικειμένων είναι τόσο στην κορυφή του λόφου (περίπου στα 120 μέτρα) όσο και στη Δυτική πλευρά, που είναι ιδιαίτερα δύσβατη.
Τα ευρήματα χωρίζονται σε τρεις μεγάλες περιόδους: στην Ανώτερη Παλαιολιθική εποχή (από το 10 έως το 80 χιλιάδες π.Χ.) όπου ο άνθρωπος ασχολείται με το κυνήγι και το ψάρεμα, ταξιδεύει στη θάλασσα και εμφανίζονται ίχνη εποχικού καταυλισμού στη νότια πλευρά της Στελίδας, όπου και βρέθηκαν εργασία από οψιανό, πέτρωμα που συναντάμε κυρίως σε ηφαιστειογενείς περιοχές όπως η Μήλος. Κάτι που σημαίνει ότι ο προϊστορικός άνθρωπος είχε ταξιδέψει από τη Μήλο προς τη Νάξο καλύπτοντας μία απόσταση 20 χιλιομέτρων με τους ειδικούς γεωλόγους να πιστεύουν ότι τη συγκεκριμένη περίοδο η περιοχή που καλύπτει σήμερα τα νησιά Νάξου, Πάρου, Τήνου και Σύρου ήταν ένα νησί. Η δεύτερη περίοδος είναι η Μέση Παλαιολιθική εποχή (80 έως 130.000 π.χ.), όπου τα ευρήματα χαρακτηρίζονται από την «τεχνική Λεβαλουά» και είναι αρκετά. Και πάλι όμως το ερώτημα είναι: «Ποιος τα έφτιαξε;» Ο Ηomo neandertalensis, ο άνθρωπος του Νεάντερταλ? Κινητικός που κάλυπτε περπατώντας τεράστιες αποστάσεις έφτασε κάποια στιγμή στη Στελίδα με στόχο τη κατασκευή όπλων για κυνήγι αλλά και για τη δημιουργία εργαλείων για κατεργασία δερμάτων και ξύλου, Η περιοχή έχει λατομεία πυριτόλιθου, ορυκτού ιδιαίτερα χρήσιμου για τον τότε άνθρωπο. ΝΑ σημειωθεί ότι έχουν βρεθεί 9 θέσεις στην ηπειρωτική Ελλάδα όπου υπάρχει παρουσία του Νεάντερταλ, αλλά όχι στην νησιωτική. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η παρατήρηση του κ. Κάρτερ σχετικά με το ότι «εάν ο Νεάντερνταλ έχει έρθει στη Νάξο και δεν έχει καλύψει περπατώντας την απόσταση, σημαίνει ότι έχει αναπτύξει τη νοητική ικανότητα να κατασκευάζει πλοία».
Και η Τρίτη περίοδος, δεν είναι άλλη από την Κατώτερη Παλαιολιθική Εποχή (εκτείνεται έως το 300.000 π.Χ.) και ο Homo Erectus έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Όμως, δεν έχει παρουσία στην Ελλάδα. Περπατάει από την Αφρική προς την Ευρώπη μέσω σημερινού Ισραήλ, Συρίας, Τουρκίας και περνάει στη Βουλγαρία αλλά δεν σταματάει στην Ελλάδα γιατί πολύ απλά το Αιγαίο είναι μία κλειστή λίμνη και η σχέση του προϊστορικού ανθρώπου με τη θάλασσα είναι …κακή. Η πρόσφατη όμως ανακάλυψη χειροπέλεκυ στη περιοχή (Acheulian, από την προϊστορική θέση St. Acheul της βόρειας Γαλλίας) εργαλείου που χρησιμοποιούσαν οι προϊστορικοί άνθρωποι 1,5 εκατομμύριο χρόνια π.Χ. (τυπικό εργαλείο των πρώιμων κυνηγών και τροφοσυλλεκτών) αλλάζει όλα τα δεδομένα. Μάλιστα, ο συγκεκριμένος είναι από σμύριδα (πολύ σκληρό ορυκτό που δεν βρίσκεται στη περιοχή της Στελίδας αλλά κοντά στα 10 χιλιόμετρα από εκεί στο εσωτερικό του νησιού) και πλέον οι ανασκαφές είναι μονόδρομος.
Η πιο λογική εξήγηση που έδωσε ο καθηγητής; Ο Homo heidelbergensis (Χαϊδελβέργειος Άνθρωπος) που έζησε από το 300.000 έως το 250.000 π.Χ.) ήταν αυτός που πέρασε από την Στελίδα και δημιούργησε το πρώτο …διάδρομο επικοινωνίας ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία. Και οι ανασκαφές μικρής κλίμακας ενδεχομένως την επόμενη χρονιά όχι μόνο θα επιβεβαιώσουν την χρονολόγηση της πρώτης παρουσίας ανθρώπου στη νησιωτική Ελλάδα αλλά θα ανοίξουν κι ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία του νησιού… Και η Στελίδα της Νάξου είναι το κλειδί χάρη σε έναν χειροπέλεκυ…
