Γεννημένος στη Χίο το 1939, με σπουδές Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, ο Βασίλης Λαμπρινουδάκης είναι ένας από τους πιο φωτεινούς ανθρώπους της ελληνικής αρχαιολογίας. Δίδαξε επί δεκαετίες στο πανεπιστήμιο, υπηρέτησε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, αναδείχθηκε εμβληματική φυσιογνωμία του Ασκληπιείου της Επιδαύρου και βραβεύτηκε για την προσφορά του στην ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Όμως ένα μεγάλο κεφάλαιο της ζωής και της καριέρας του γράφτηκε στη Νάξο – όχι μόνο επιστημονικά, αλλά και ανθρώπινα.
Η πρώτη συνάντηση με τη Νάξο
Ο Λαμπρινουδάκης επισκέφθηκε για πρώτη φορά τη Νάξο το 1961, ως τελειόφοιτος φοιτητής Αρχαιολογίας, για να συμμετάσχει στην ανασκαφή στη Γρόττα, κάτω από την καθοδήγηση του Νίκου Κοντολέοντος. Οι πρώτες του επαφές με τα ναξιώτικα εδάφη, όπως αφηγείται, είχαν έναν χαρακτήρα μυθικό: έντονα καιρικά φαινόμενα, απαιτητικό ωράριο, πολλαπλές τοποθεσίες ανασκαφών – από τη Γρόττα και τα Απλώματα έως τον Γύρουλα και την Αγορά. Κι όμως, εκεί γεννήθηκε μια σχέση ζωής.
Η επιστροφή του στη Νάξο τα επόμενα χρόνια δεν περιορίστηκε στις ανασκαφές. Το 1963 γνώρισε και τη μελλοντική του σύζυγο, την Πίτσα Λογαρά από τη Νάξο, με την οποία δημιούργησε οικογένεια. Όπως ο ίδιος έχει δηλώσει, «το σπουδαιότερο εύρημα της Νάξου δεν ήταν αρχαιολογικό, ήταν η γυναίκα μου».
Οι ανασκαφές στα Ύρια και στον Γύρουλα: Διεθνής αναγνώριση για τη Νάξο
Το έργο του Λαμπρινουδάκη στη Νάξο υπήρξε θεμελιώδες. Με τη στήριξη του Πανεπιστημίου Αθηνών και σε συνεργασία με ντόπιους, διηύθυνε σειρά αρχαιολογικών ανασκαφών:
-
Ιερό των Υρίων: Το ιερό κοντά στην πόλη της Νάξου αποκαλύφθηκε με τη βοήθεια των ντόπιων, μέσω προφορικών μαρτυριών. Εντοπίστηκε αρχικά ένα αρχιτεκτονικό θραύσμα σε εκκλησάκι και, με στατιστική τεκμηρίωση, εντοπίστηκε ο αρχαϊκός ναός του Διονύσου, μέσα από ίχνη μιας παλιάς λαθρανασκαφής.
-
Γύρουλας στο Σαγκρί: Στην περιοχή αυτή βρέθηκε προϊστορικό ιερό, σημαντικό τόσο για την αρχιτεκτονική του όσο και για την αρχαία λατρεία που αντιπροσώπευε. Το έργο δεν ήταν απλό, όμως η μεθοδικότητα της ομάδας έφερε εντυπωσιακά αποτελέσματα.
Οι δύο αυτοί χώροι –τα Ύρια και ο Γύρουλας– απέσπασαν το Α΄ Βραβείο της Europa Nostra, διεθνή διάκριση για την προστασία και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η πρόταση για βράβευση έγινε από την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, αναδεικνύοντας τη Νάξο ως φάρο αρχαιολογικής και πολιτιστικής ανάδειξης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Η αρχαιολογία ως αναζήτηση της αλήθειας και της συνέχειας
Ο Λαμπρινουδάκης δεν στάθηκε μόνο στις μεγάλες ανακαλύψεις. Όπως ο ίδιος λέει, οι σημαντικότερες στιγμές έρχονται όταν οι υποθέσεις επαληθεύονται. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ανακάλυψη της νοτιοδυτικής γωνίας του ναού του Διονύσου στα Ύρια, εκεί όπου οι αρχαιοκάπηλοι απογοητευμένοι είχαν εγκαταλείψει «άχρηστα» για αυτούς μάρμαρα. Για τον ίδιο όμως, αυτά τα «άχρηστα» ήταν τα πολύτιμα ίχνη ενός μνημείου της αρχαιότητας.
Η μεθοδολογία του υπήρξε καινοτόμος: χρησιμοποιούσε τη λαϊκή παράδοση και τη συλλογική μνήμη ως εργαλεία αρχαιολογικής έρευνας. «Παίζαμε ντετέκτιβ», θυμάται. Έκανε ερωτήσεις στους κατοίκους, κατέγραφε μαρτυρίες, συνέκρινε δεδομένα. Και έτσι, έφτανε στα σωστά σημεία, πριν πιάσει σκαλιστήρι.
Η Νάξος ως προσωπικό και επιστημονικό πεπρωμένο
Για τον Βασίλη Λαμπρινουδάκη, η Νάξος δεν είναι μόνο τόπος ανασκαφών – είναι τόπος ζωής. Εκεί έζησε χαρές και δοκιμασίες, όπως το σοβαρό ατύχημα που υπέστη το 1999 όταν χτυπήθηκε από αυτοκίνητο λίγο πριν ολοκληρωθεί η ανασκαφή του καλοκαιριού. Εκεί γιόρτασε βραβεία, γνώρισε ανθρώπους, άγγιξε μάρμαρα που του «μίλησαν» για αιώνες ιστορίας. Εκεί διδάχτηκε από τη γη και τους ανθρώπους της.
Η συμβολή του στην ανάδειξη του πολιτιστικού αποθέματος της Νάξου είναι τεράστια. Τα ευρήματα που έφερε στο φως, οι ερμηνείες που τους έδωσε και η επιστημονική εγκυρότητα με την οποία τεκμηρίωσε τη σημασία τους αποτέλεσαν σημείο αναφοράς για τις μελλοντικές γενιές αρχαιολόγων.
Ένας στοχαστής της αρχαιολογίας
Ο Λαμπρινουδάκης βλέπει την αρχαιολογία όχι μόνο ως επιστήμη, αλλά και ως τέχνη και δημόσια πολιτική. Γι’ αυτό και σήμερα ασχολείται ενεργά με τη μουσειολογική πρόταση για το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Επιδαύρου – ένα έργο που, όπως και στη Νάξο, συνδέει τον χώρο με την κοινωνία.
Όπως ο ίδιος δηλώνει στην έντυπη έκδοση της lifo
«Το έργο που έχεις παραγάγει δεν μπορεί κανείς να σου το αφαιρέσει. Είναι τελικά αυτό που μένει, όταν όλα τα άλλα παρέλθουν».
#ΒασίληςΛαμπρινουδάκης #Νάξος #Αρχαιολογία #Γύρουλας #Υρία #ΝαόςΔιονύσου #EuropaNostra #ΝάξοςΚληρονομιά #ΑρχαιολογικάΜνημεία #ΝησιωτικήΙστορία #Σαγκρί #ΠολιτισμόςΚυκλάδων
