Μεγάλη μέρα σήμερα για τους Νιοχωρίτες της Χώρας Νάξου, καθώς τιμούν με ιδιαίτερη λαμπρότητα την προστάτιδα τους, Αγία Παρασκευή. Ο ιστορικός ναός, ο οποίος κάποτε αποτελούσε μία από τις ενορίες της Πόλεως, πλημμύρισε από κόσμο τόσο στον εσπερινό όσο και στη σημερινή λειτουργία.
Η ιστορία της εκκλησίας είναι βαθιά ριζωμένη στον τόπο. Σύμφωνα με τον Γεώργιο Μιχ. Μελισσηνό, η σημερινή εκκλησία οικοδομήθηκε το 1898, με πρωτοβουλία των Αντ. Γιαννακοπούλου και Δ. Χρύση, χρησιμοποιώντας υλικά από προγενέστερο ναό. Η πρώτη εκκλησία χτίστηκε τον 16ο αιώνα από Κρητικούς πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στη Νάξο και ίδρυσαν το σημερινό Νιο Χωριό.
Οι Κρητικοί αυτοί αποτέλεσαν ξεχωριστή κοινότητα και είχαν το προνόμιο να διαθέτουν δικό τους εφημέριο Κρητικής καταγωγής. Η εορτή της Αγίας Παρασκευής ήταν ανέκαθεν μεγαλοπρεπής. Χαρακτηριστικά, το 1771, αναφέρεται η παρουσία του Ρώσου ναυάρχου Σπυρίδωφ με άγημα στον εορτασμό, στοιχείο που αποδίδεται σε τοπικές παραδόσεις.
Ο Μελισσηνός αναφέρει επίσης πως ο Δούκας Μάρκος Α’ Σανούδος, μετά την κατάκτηση της Νάξου το 1207, προσκάλεσε Κρητικούς για να τον πλαισιώσουν ως σωματοφύλακες και τους επέτρεψε να δημιουργήσουν δική τους συνοικία και εκκλησία, καθιερώνοντας έτσι τη στενή σχέση Κρήτης – Νάξου.
Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στο Νιο Χωριό δεν είναι απλώς τόπος λατρείας, αλλά ζωντανή μαρτυρία ιστορίας, καταγωγής και ταυτότητας. Σε κάθε λειτουργία, σε κάθε κερί, οι παλιοί και οι νέοι τιμούν τον τόπο και τις ρίζες τους.
Χρόνια πολλά στους εορτάζοντες και στις εορτάζουσες. Χρόνια πολλά στο Νιο Χωριό!
# Ιάκωβου Α. Ναυπλιώτη – Σαραντινού , «Παναγία Καρδιώτισσα (Κυριώτισσα) – Ιστορικά στοιχεία από την αγία Παρασκευή Νιο Χωριό Πόλεως Νάξου»
Απόσπασμα από ΑΝΑΤΥΠΟ της έκδοσης «ΑΓΑΘΟΕΡΓΙΗ» (Τιμιτικός τόμος για τον επίσκοπο Κυανέων Χρυσόστομο Μαυρογιαννόπουλο, Αθήνα 2008
