Το Ιστορικό Αρχείο Νάξου, ένα “μαγικό μέρος” όπως το χαρακτηρίζει η υπεύθυνη του Τμήματος Μαργαρίτα Κουφοπούλου, στέκει ακούραστος φρουρός της μνήμης του νησιού εδώ και πολλά χρόνια.
Με αφορμή την έκθεση για τη Ναυτική Εβδομάδα 2025, η κα Κουφοπούλου μίλησε στη ραδιοφωνική εκπομπή Cyclades On Air στη Ραδιοφωνία Κυκλάδων 101,3, αναδεικνύοντας τη σημασία και τον πλούτο του αρχείου που φιλοξενείται σήμερα στο ιστορικό κτήριο της πρώην Σχολής Ουρσουλινών.
Το αρχείο ιδρύθηκε το 1945 από τον Ιωάννη Δελλαρόκα και αρχικά έφερε τον τίτλο “Ιστορικό Αρχείο Νάξου”. Μετέπειτα εντάχθηκε στο Υπουργείο Παιδείας ως Τοπικό Αρχείο, ενώ από το 2019, με τον νέο νόμο για τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, αναβαθμίστηκε σε ΓΑΚ Τμήμα Νάξου. Παρά τις αλλαγές, για τους περισσότερους κατοίκους του νησιού παραμένει το αγαπημένο «Ιστορικό Αρχείο».
Η συλλογή του Ιωάννη Δελλαρόκα αποτελεί την καρδιά του αρχείου, με τεκμήρια που ξεκινούν από το 1527. Ο ίδιος συγκέντρωνε με μεράκι κάθε έγγραφο που θεώρησε σημαντικό για το νησί και τα κατέθεσε για να θεμελιωθεί η υπηρεσία. Σήμερα, το αρχείο διαθέτει υλικό από 45 παλιούς συμβολαιογράφους, σχολεία, Ειρηνοδικεία, την Κοινότητα Νάξου κ.ο.κ., αλλά και σπάνιο τοπικό Τύπο.
«Το αρχείο είναι ένα θησαυροφυλάκιο. Μια πηγή που εμπνέει. Κάθε έγγραφο, είναι ένα κομμάτι από τη ζωή του τόπου μας», τονίζει η κα Κουφοπούλου. Όπως εξηγεί, το Ιστορικό Αρχείο Νάξου είναι ανοιχτό σε ερευνητές από όλο τον κόσμο, μαθητές, εκπαιδευτικούς και απλούς πολίτες. Πολλοί αναζητούν τις ρίζες τους, κάποιοι ψάχνουν αποδεικτικά στοιχεία, άλλοι έρχονται απλώς από αγάπη για την ιστορία.
«Η δουλειά μας δεν είναι μόνο να φυλάμε το παρελθόν. Είναι να το ταξινομούμε, να το αναδεικνύουμε και να το μοιραζόμαστε. Εδώ κάθε μέρα είναι ένα ταξίδι ανακάλυψης», λέει με ενθουσιασμό.
Η έκθεση για τη Ναυτική Εβδομάδα στήθηκε με κόπο και επιμονή, αναζητώντας τη σωστή θεματολογία, τεκμήρια και άρθρα μέσα από τον τοπικό τύπο. Το αποτέλεσμα, ωστόσο, ήταν εντυπωσιακό. «Μας έδωσε τη δυνατότητα να μεταφερθούμε σε άλλες εποχές και να θυμηθούμε την ιστορική σχέση του νησιού με τη θάλασσα», σημειώνει η υπεύθυνη του Τμήματος.
Το Αρχείο λειτουργεί καθημερινά, 9:00 – 14:00, και όπως μας λέει η κα Κουφοπούλου, οι πόρτες είναι πάντα ανοιχτές για όσους θέλουν να γνωρίσουν την ιστορία του τόπου τους ή να συνεισφέρουν: «Ο στόχος μας είναι διπλός: να εμπλουτίζουμε το αρχείο με νέα στοιχεία και να τα ταξινομούμε σωστά, ώστε να είναι προσβάσιμα. Γι’ αυτό καλούμε τις δημόσιες υπηρεσίες και τους ιδιώτες να προσφέρουν αρχειακό υλικό που δεν τους χρειάζεται πια. Είναι κρίμα να χαθεί.»
Στην εποχή της ταχύτητας, το Ιστορικό Αρχείο Νάξου συνεχίζει να λειτουργεί με αγάπη, ακρίβεια και αφοσίωση. Φρουρός της ιστορίας, αλλά και συνοδοιπόρος της τοπικής μνήμης.
