Σαφές “όχι” στη μεταφορά των Κούρων λέει ο Σύλλογος Μελάνων “Κούρος ο Έλληνας”

Σε μια χρονική συγκυρία όπου ο δημόσιος διάλογος για την προστασία και διαχείριση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς αποκτά κρίσιμη σημασία, οι πρόσφατες δηλώσεις της Υπουργού Πολιτισμού κας Λίνας Μενδώνη περί μεταφοράς των περίφημων Κούρων του Φλεριού Νάξου στο υπό σχεδιασμό Αρχαιολογικό Μουσείο της Χώρας έχουν προκαλέσει βαθύτατο προβληματισμό και έντονες αντιδράσεις σε τοπικό και όχι μόνο επίπεδο.

Ένας από τους πρώτους φορείς που αντέδρασαν δημόσια και με σαφήνεια είναι ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μελάνων Νάξου “Κούρος ο Έλληνας”, με πολυετή και ουσιαστική παρουσία στον τομέα της διατήρησης της τοπικής πολιτιστικής ταυτότητας. Με μία αναλυτική και τεκμηριωμένη ανακοίνωση, ο Σύλλογος εστιάζει σε βασικά ζητήματα που ανακύπτουν από την πρόθεση μετακίνησης των αρχαίων γλυπτών: την ανάγκη για in situ προστασία των μνημείων, την έλλειψη επιστημονικής διαφάνειας, την επιλεκτική επίκληση κινδύνων, αλλά και τις πολιτιστικές και ηθικές προεκτάσεις μιας τέτοιας ενέργειας.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ιδιαιτερότητα του τοπίου του Φλεριού ως ενιαίου αρχαιολογικού και γεωλογικού χώρου, στον οποίο οι Κούροι δεν στέκουν απλώς ως γλυπτά, αλλά ως αναπόσπαστα τεκμήρια της αρχαίας διαδικασίας εξόρυξης και καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Παράλληλα, η ανακοίνωση ασκεί δριμεία κριτική στο Υπουργείο για έλλειψη μελετών επιτόπιας προστασίας, αλλά και για προβληματικές προτεραιότητες στον τομέα της πολιτιστικής διαχείρισης, φέρνοντας στο προσκήνιο και το παραμελημένο μοναστηριακό συγκρότημα των Καλαμιτσίων, για το οποίο υπήρχαν ρητές δεσμεύσεις.

Μενδώνη για Κούρους Μελάνων: “Θα γίνει πιλοτική μεταφορά του ενός κούρου”

Σε μια εποχή όπου η έννοια της πολιτιστικής προστασίας επαναπροσδιορίζεται με βάση διεθνή πρότυπα και την ανάγκη συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών, η φωνή του Συλλόγου Μελάνων αποκτά βαρύνουσα σημασία – όχι μόνο για τη Νάξο, αλλά και για τον ευρύτερο δημόσιο διάλογο για το τι σημαίνει πραγματική φροντίδα και σεβασμός προς τα μνημεία μας.

Ακολουθεί αυτούσια η ανακοίνωση:

“Με έκπληξη και έντονο προβληματισμό πληροφορηθήκαμε τις πρόσφατες δηλώσεις της Υπουργού Πολιτισμού κας Λίνας Μενδώνη σχετικά με τη μεταφορά των Κούρων από το αρχαίο λατομείο του Φλεριού στο νέο Μουσείο που προγραμματίζεται στη Χώρα της Νάξου.

Ως Πολιτιστικός Σύλλογος που επί δεκαετίες υπηρετεί την πολιτιστική μας κληρονομιά και προστατεύει την ιστορική μνήμη του τόπου μας, εκφράζουμε την πλήρη και τεκμηριωμένη αντίθεσή μας σε μια τέτοια προοπτική.

1. Οι Κούροι βρίσκονται στο φυσικό τους περιβάλλον – όχι τυχαία
Η περιοχή του Φλεριού αποτελεί ενιαίο αρχαιολογικό και γεωλογικό τοπίο, με έντονα χαρακτηριστικά αρχαίου λατομείου. Οι Κούροι δεν είναι “τυχαία τοποθετημένοι λίθοι”, όπως αφήνεται να εννοηθεί. Βρίσκονται σε σημείο άμεσης σχέσης με το σημείο λατόμευσης και μαρτυρούν τη διαδικασία της αρχαίας γλυπτικής και την αλληλεπίδραση ανθρώπου και τοπίου.
Η Χάρτα της Βενετίας (1964), θεμέλιος λίθος της παγκόσμιας πολιτιστικής προστασίας, ορίζει ρητά την αρχή της in situ διατήρησης των μνημείων. Δεν μπορεί αυτή η διεθνής αρχή να ακυρώνεται “για λίγα μέτρα”. Είτε ισχύει για όλα τα μνημεία, είτε δεν ισχύει καθόλου.

2. Πού είναι η επιστημονική τεκμηρίωση;
Η επικαλούμενη μελέτη για τη μεταφορά δεν έχει δημοσιοποιηθεί, ούτε έχει τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Αντίθετα, εδώ και δεκαετίες δεν έχει εκπονηθεί καμία μελέτη επιτόπιας προστασίας των Κούρων, γεγονός που προκαλεί εύλογα ερωτήματα για τις προτεραιότητες του Υπουργείου.
Επιπλέον, η απόφαση του ΚΑΣ δεν έχει ακόμα δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, γεγονός που εγείρει ζητήματα διαφάνειας. Λαμβάνει αυτή η απόφαση υπόψη τα ψηφίσματα όλων σχεδόν των τοπικών φορέων, τη συλλογή χιλιάδων υπογραφών και τη ρητή αντίθεση της κοινωνίας της Νάξου;

3. Επιλεκτική επίκληση κινδύνων
Η Υπουργός επικαλείται βλάβες από καιρικά φαινόμενα, πυρκαγιές, τουριστικές ροές και ανθρώπινη επαφή. Από πότε οι οργανωμένοι αρχαιολογικοί χώροι δεν προστατεύονται από πυρκαγιά; Από πότε δεν λαμβάνονται προληπτικά μέτρα όπως αποψίλωση και καθαρισμός κάθε καλοκαίρι; Από πότε το ημιορεινό φαράγγι του Φλεριού, σε υψόμετρο άνω των 180 μέτρων και 20 χλμ. από τη θάλασσα, θεωρείται «παράκτιο περιβάλλον» με αυξημένο κίνδυνο;
Η επίκληση της «κακής ποιότητας» του ναξιακού μαρμάρου, που έχει αντέξει 2700 χρόνια, ακούγεται τουλάχιστον αντιφατική.

4. Οι Κούροι δεν είναι “κινητά γλυπτά”
Η προσπάθεια υποβάθμισης των Κούρων σε “κινητά” αντικείμενα, μόνο και μόνο για να επιτραπεί η μεταφορά τους, συγκρούεται με την ίδια την ουσία της αρχαιολογικής δεοντολογίας. Οι Κούροι είναι αναπόσπαστα στοιχεία ενός αρχαιολογικού τοπίου και μαρτυρίες της διαδικασίας παραγωγής, όχι μουσειακά εκθέματα αποκομμένα από το περιβάλλον τους.
Η δε πρόθεση μεταφοράς «δοκιμαστικά» του ενός Κούρου και μετά αξιολόγησης του αποτελέσματος, σημαίνει ότι ούτε το Υπουργείο δεν είναι βέβαιο για την ασφάλεια της διαδικασίας. Δηλαδή υπάρχει ρίσκο φθοράς ή καταστροφής κατά τη μεταφορά μέσα από δύσβατα σοκάκια και απόσταση 20 χιλιομέτρων, και αν κάτι πάει στραβά… τότε «θα το ξανασκεφτούμε»;

5. Πού είναι τα Καλαμίτσια;
Η ίδια Υπουργός που επιχειρεί τη μεταφορά των Κούρων δεσμεύτηκε δημοσίως για την αναστήλωση των Καλαμιτσίων, του εξαιρετικής σημασίας μοναστηριακού συγκροτήματος των Ιησουιτών, εμβληματικού μνημείου της νεότερης ιστορίας της περιοχής. Τα Καλαμίτσια καταρρέουν μέρα με τη μέρα, χωρίς να έχει γίνει το παραμικρό.
Πώς δικαιολογείται η επιλεκτική κινητοποίηση για τη μεταφορά μνημείων και όχι για την επιτόπια σωτηρία όσων κινδυνεύουν;

6. Οικονομικά και προτεραιότητες
Έχει υπολογιστεί το κόστος μεταφοράς και το κόστος δημιουργίας αντίγραφων; Πώς συγκρίνεται αυτό το ποσό με το κόστος επιτόπιας προστασίας και συντήρησης; Μήπως η επιλογή της μεταφοράς εξυπηρετεί άλλες σκοπιμότητες και όχι την ουσία της πολιτιστικής διαχείρισης;

Συμπερασματικά: Οι Κούροι δεν είναι απλώς μνημεία. Είναι η ίδια η ψυχή του τόπου μας, ριζωμένοι στον βράχο, στη μνήμη, στην ταυτότητά μας. Η αποκοπή τους από το περιβάλλον τους δεν είναι «προστασία». Είναι αποξένωση και ιστορική ασέβεια.

Ζητούμε:
Την άμεση ακύρωση κάθε σχεδίου μεταφοράς των Κούρων.
Την εκπόνηση μελέτης επιτόπιας συντήρησης και ανάδειξης.
Την αναστήλωση των Καλαμιτσίων, όπως είχε δεσμευτεί η Υπουργός.
Την ουσιαστική συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στις αποφάσεις για την πολιτιστική μας κληρονομιά.