Η γνωστοποίηση της πρόσφατης απόφασης του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου για τη – επικείμενη – μεταφορά των δύο αρχαϊκών Κούρων (αρχικά σε πολιτική μορφή με έναν) από τους αρχαιολογικούς χώρους του Φλεριού και του Απόλλωνα στο υπό κατασκευή μουσείο της Νάξου (Νησίδα Μουσείων) προκάλεσε – όπως ήταν αναμενόμενο – έντονες αντιδράσεις και βαθιά προβληματισμό στην τοπική κοινωνία.
Ανάμεσά τους, ξεχωρίζει η δημόσια και τεκμηριωμένη τοποθέτηση του Αντιδημάρχου Πολιτισμού Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, Βασίλη Φλεριανού, ο οποίος με παρρησία υπερασπίζεται την παραμονή των μνημείων στο φυσικό τους περιβάλλον.
Σε μια εποχή όπου η αυθεντικότητα και η βιωματική σχέση με την πολιτιστική κληρονομιά αποκτούν αυξανόμενη σημασία, ο Αντιδήμαρχος δεν στέκεται απέναντι στο έργο της Νησίδας Μουσείων – αντιθέτως, το στηρίζει με θέρμη.
Εκφράζει, όμως, την ανησυχία του για την αλλοίωση του αρχαιολογικού τοπίου και τη ρήξη με την ιστορική συνέχεια που ενδέχεται να επιφέρει η απομάκρυνση των Κούρων.
Με επιχειρήματα βασισμένα στη διεθνή πρακτική, στη μουσειολογία, στον Χάρτη της Βενετίας αλλά και στις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, η παρέμβαση Φλεριανού δεν είναι απλώς τεχνική: είναι βαθιά ανθρώπινη, πολιτισμική και αναπτυξιακή. Ένα κάλεσμα για να μην ξεριζώσουμε όσα μας ρίζωσαν.
Αναλυτικά, η τοποθέτηση του κου Φλεριανού μέσω των social media αναφέρει:
“Με αφορμή τις πρόσφατες δημοσιεύσεις που αφορούν την απόφαση του ΚΑΣ για την επικείμενη μεταφορά των δύο εκ των τριών αρχαϊκών Κούρων της Νάξου – και πιο συγκεκριμένα των Κούρων από τον αρχαιολογικό χώρο του Φλεριού στο νέο μουσείο – νιώθω την ανάγκη, όχι απλώς ως Αντιδήμαρχος Πολιτισμού αλλά πρωτίστως ως ενεργός πολίτης αυτού του τόπου, να τοποθετηθώ δημόσια.
Καταρχάς, θέλω να είμαι ξεκάθαρος: η Νησίδα Μουσείων Νάξου αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα και πιο σημαντικά έργα πολιτιστικής υποδομής που υλοποιούνται στο νησί μας.
Την παρακολουθούμε με θαυμασμό, τη στηρίζουμε ως κοινωνία και είμαστε υπερήφανοι που σύντομα η Νάξος θα διαθέτει ένα δίκτυο μουσείων διεθνούς ακτινοβολίας.
Το έργο, όπως παρουσιάστηκε πέρυσι από τον κ. Αθανασούλη στις Ουρσουλίνες, αποτελεί μια πραγματική τομή για τον πολιτισμό μας, την παιδεία αλλά και τον τουρισμό.
Ωστόσο, η μεταφορά των Κούρων του Φλεριού εγείρει σοβαρά ζητήματα. Οι Κούροι δεν είναι απλώς γλυπτά, είναι μαρτυρίες μιας αρχαίας τεχνικής διαδικασίας, χαραγμένες στο ίδιο το τοπίο από όπου εξορύχθηκαν, εκεί όπου γεννήθηκαν και εγκαταλείφθηκαν.
Το περιβάλλον τους δεν είναι διακοσμητικό – είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας τους. Η απομάκρυνσή τους θα αποκόψει μια ζωντανή σύνδεση ανάμεσα στο έργο, το τοπίο και τον επισκέπτη.
Σύμφωνα με τον Χάρτη της Βενετίας (1964) – θεμέλιο για τη σύγχρονη προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και επίσημα υιοθετημένο από την Ελλάδα – η μεταφορά ενός μνημείου επιτρέπεται μόνο εφόσον είναι αποδεδειγμένα αδύνατη η διατήρησή του στον τόπο του (Άρθρα 6 και 7).
Το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) συχνά επικαλείται τις διατάξεις αυτού του Χάρτη στις αποφάσεις του. Στην περίπτωση των Κούρων, δεν προκύπτει τεκμηριωμένα τέτοια αδυναμία.
Αντιθέτως, η επιστήμη της συντήρησης προσφέρει σήμερα ασφαλείς και ήπιες λύσεις in situ: στεγάσεις, καθαρισμοί, συγκολλήσεις, αισθητήρες, φύλαξη. Οι ίδιες λύσεις περιγράφονται, άλλωστε, και στη μελέτη που διαβάζουμε οτι έχει εγκριθεί.
Ο αρχαιολογικός χώρος του Φλεριού, με τα αρχαία λατομεία, τα ημιτελή αρχιτεκτονικά μέλη και το μοναδικό φυσικό τοπίο του, αποτελεί ένα ενιαίο πολιτιστικό σύνολο. Η απομάκρυνση των Κούρων διασπά την αυθεντικότητα και αλλοιώνει τη βιωματική εμπειρία του επισκέπτη.
Η τοποθέτηση αντιγράφων δεν αναπληρώνει αυτή την απώλεια – γιατί τα αυθεντικά έργα φέρουν ενέργεια, ιστορική φθορά και αλήθεια.
Υπάρχουν εξαιρετικά ελληνικά και διεθνή πρότυπα ανάδειξης μνημείων in situ, τα οποία δέχονται και σημαντικά μεγαλύτερη τουριστική πίεση από ό,τι το Φλεριό:
• Η Δήλος, παρά τις σκληρές περιβαλλοντικές συνθήκες, προστατεύεται και αναδεικνύεται επί τόπου.
• Η Ακρόπολη απέκτησε το Μουσείο της δίπλα στον βράχο, σε άμεση εγγύτητα με τον αρχαιολογικό χώρο – και όχι αλλού.
• Στην Κροατία, το Narona Museum χτίστηκε γύρω από τα αρχαιολογικά ευρήματα, χωρίς να τα απομακρύνει. Η UNESCO το προβάλλει ως διεθνές πρότυπο.
Γιατί όχι και στο Φλεριό; Μπορούμε – και πρέπει – να εξετάσουμε μια επιτόπια μουσειακή υποδομή, μικρής κλίμακας, απόλυτα ενταγμένη στο τοπίο, όπως επιτάσσει η διεθνής πρακτική αλλά και η ανάγκη διατήρησης της πολιτιστικής μας ταυτότητας.
Η διατήρηση των Κούρων στο Φλεριό δεν αφορά μόνο την ιστορία, αφορά και το παρόν και το μέλλον του τόπου μας. Είναι στρατηγική επιλογή για την ενίσχυση της υπαίθρου της Νάξου:
• Προάγει τη βιώσιμη ανάπτυξη μέσα από τον πολιτισμό.
•Οδηγεί τους επισκέπτες προς την ενδοχώρα του νησιού.
• Προσελκύει μορφωμένο, ποιοτικό τουρισμό.
• Ενισχύει την τοπική οικονομία και τις μικρές κοινότητες.
Με βαθύ σεβασμό προς όλους τους θεσμούς και το σημαντικό έργο τους– την Εφορεία Αρχαιοτήτων, το ΚΑΣ και το έργο της Νησίδας Μουσείων – θέλω να πω καθαρά: δεν είμαι απέναντι στο έργο, είμαι απέναντι στο ξερίζωμα ενός σημαντικού πολιτιστικού μνημείου του τόπου μας.
Είμαι υπέρ της αυθεντικότητας, υπέρ της ιστορικής συνέχειας, υπέρ της βιωματικής εμπειρίας του επισκέπτη.
Η θέση μου είναι ξεκάθαρη: οι Κούροι του Φλεριού να παραμείνουν στον τόπο τους, με τη φροντίδα και τον σεβασμό που τους αξίζει.
Και δεσμεύομαι δημόσια, ως Αντιδήμαρχος Πολιτισμού, να παρέχω κάθε αναγκαία συνδρομή όποτε ζητηθεί προς την κατεύθυνση της δημιουργίας ενός μικρής κλίμακας in situ μουσείου στο Φλεριό – μιας λύσης που, όπως πιστεύω ακράδαντα, εκφράζει τη βούληση της συντριπτικής πλειοψηφίας των κατοίκων του νησιού μας.
Με σεβασμό στην επιστήμη, την ιστορία και τη Νάξο μας”.
