Μέχρι τώρα, για να δει κανείς τους θαυμαστούς, υπερφυσικού μεγέθους Κούρους της Νάξου, έπρεπε να περπατήσει αρκετά στο ύπαιθρο. Δύο από τους τρεις θα είναι στο μέλλον πολύ πιο προσβάσιμοι στο κοινό, καθώς θα μετακινηθούν στο νέο μουσείο όπου και θα εκτεθούν. Στην αρχή, θα γίνει πιλοτικά η έκθεση ενός, σε ύπτια θέση και κατόπιν θα συζητηθεί και η έκθεση του δεύτερου.
Σύμφωνα με το thepresident, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο εξέτασε την Τετάρτη 21 Μαϊου, την έκθεση συντήρησης των κολοσικών αγαλμάτων, η οποία εκπονήθηκε από τους Ιωάννη Σταϊκόπουλο ΤΕ Συντηρητή αρχαιοτήτων κα έργων τέχνης, προϊστάμενο Τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης της Εφ.Α. έργων τέχνης, προϊστάμενο Τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης της Εφ.Α. Κυκλάδων και τον Νικόλαο Παπαγιαννόπουλο ΙΔΟΧ Συντηρητή αρχαιοτήτων και έργων τέχνης, MSc.
Στη Νάξο διατηρούνται τρεις κολοσσικοί ημίεργοι κούροι στο ύπαιθρο. Ο ένας στο λατομείο του Απόλλωνα, και οι άλλοι δύο στο λατομείο Μελάνων Φλεριού. Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων παρακολουθεί και καταγράφει την κατάσταση διατήρησής τους και την προϊούσα φθορά που προκαλείται διότι βρίσκονται εκτεθειμένα. Εως σήμερα, λάμβανε σωστικού χαρακτήρα μέτρα. Ωστόσο, δεδομένης της απότομης επιδείνωσης των κλιματολογικών συνθηκών λόγω της κλιματικής κρίσης αλλά και της ραγδαίας αύξησης των τουριστών είναι απαραίτητη η λήψη δραστικότερων μέτρων προστασίας τους, ώστε να διασφαλιστεί η ακεραιότητα αυτών των σπουδαίων τεκμηρίων της ελληνικής αρχαϊκής πλαστικής.
Από συγκεκριμένη μελέτη, που συντάχθηκε στο πλαίσιο της διαμόρφωσης ενός ολοκληρωμένου προγράμματος προστασίας των τριων αγαλμάτων, κατά το οποίο προτείνεται η απόσυρση των δύο πρώτων σε μουσειακό χώρο (Νησίδα Μουσείων Νάξου) και η αντικατάστασή τους από αντίγραφα.
Την έγκριση αυτής της μελέτης θα ακολουθήσει η σύνταξη ειδικών μελετών.
Σύμφωνα με την εισήγηση, στην περιοχή των Μελάνων, δίπλα στην κοίτη του χειμάρρου του Φλεριού, σε απαλλοτριωμένο από το ΥΠ.ΠΟ αγρό, σώζεται σχεδόν ακέραιος κούρος με μέγιστο ύψος περίπου 5,55μ., μέγιστο πλάτος (στο ύψος του ώμου) 1,42μ. και μέγιστο πάχος (στο ύψος της λεκάνης) 0,75μ., ο οποίος διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση διατήρησης. Από το γλυπτό λείπει το κάτω μέρος του προτεταμένου αριστερού ποδιού, από το ύψος της ποδοκνημικής άρθρωσης και κάτω, μαζί με το αντίστοιχο κομμάτι της πλίνθου, ενώ το δεξί κάτω άκρο είναι αποκομμένο στο ύψος της επιγονατίδας και σώζεται ολόκληρο.
β. Στα νότια της κοιλάδας του Φλεριού, στη πλαγιά ενός λόφου, έχει εγκαταλειφθεί από το πρώτο μισό του 6ου αι. π.Χ. ημίεργο άγαλμα γυμνής ανδρικής μορφής. Το γλυπτό σώζεται από το ύψος του κεφαλιού έως το γόνατο του δεξιού κάτω άκρου, με το αριστερό κάτω άκρο να είναι ελλιπές από τη μέση του μηρού και κάτω. Η κώμη της μορφής είναι ημιτελής και ελαφρώς επεξεργασμένη, ενώ το πρόσωπο έχει αποκοπεί. Το σωζόμενο ύψος του κούρου είναι 4,10μ. (το συνολικό του ύψος υπολογίζεται περίπου στα 5,50μ.), το μέγιστο πλάτος στο ύψος του ώμου είναι 1,35μ., και το μέγιστο πάχος στο ύψος της λεκάνης είναι 0,68μ..
Ο ευρύτερος χώρος του αρχαίου λατομείου, στο οποίο εκτός από τους δύο κούρους υπάρχουν ακόμη ημιίεργα αρχιτεκτονικά μέλη και αρχαία λατομικά λαξεύματα στον μητρικό βράχο, στον οποίο κείτονται, απαλλοτριώθηκε υπέρ του Δημοσίου για αρχαιολογικούς σκοπούς.
γ. Στη περιοχή του οικισμού Απόλλωνα, στη ΒΑ πλευρά της Νάξου σώζεται κατά χώραν ημίεργο, κολοσσικών διαστάσεων γλυπτό το οποίο πιθανά απεικονίζει τον θεό Διόνυσο. Το ημιτελές έργο έχει ύψος 10,70μ., μέγιστο πλάτος (στο ύψος του ώμου) 2,65μ., και μέγιστο πάχος 2,23μ., στο σημείο που υψώνεται το δεξί άνω άκρο. Λαξεύτηκε επί τόπου επάνω στο φυσικό μάρμαρο περίπου στα τέλη του 6ου ή στις αρχές 5ου αι. π.Χ. Ωστόσο η κάτω επιφάνεια του κούρου δεν αποκολλήθηκε ποτέ από το μητρικό πέτρωμα και εγκαταλείφθηκε στην ημιτελή μορφή του πιθανότατα λόγω δυσκολιών στη μεταφορά ή λόγω ύπαρξης μεγάλων επιφανειακών, αλλά και δομικών, ρωγμών στο υλικό.
Τα ημίεργα γλυπτά, στο σύνολό τους, έχουν κατασκευαστεί από μάρμαρο, πέτρωμα αποτελούμενο από ασβεστίτη ή από το συνδυασμό των ορυκτών ασβεστίτη (CaCO3) και δολομίτη.
Ο κούρος στο Φλεριό φαίνεται πως εγκαταλείφθηκε στη συγκεκριμένη θέση κατά τη μεταφορά του, πιθανότατα εξαιτίας κάποιας ατυχούς θραύσης μέρους του. Ο κούρος στο Φαράγγι, νότια της κοιλάδας του Φλεριού, εγκαταλείφθηκε επίσης εξαιτίας κάποιου ατυχήματος, κατά την κύλισή του πάνω σε έναν επικλινή βράχο (πιθανότατα, θραύση στα κάτω άκρα). Το άγαλμα στο αρχαίο λατομείο μαρμάρου, κοντά στον χωριό Απόλλωνας, απεικονίζει όχι έναν κούρο, αλλά μια ντυμένη με χιτώνα και μακρύ ιμάτιο ανδρική γενειοφόρο μορφή, με την κώμη να πέφτει μέχρι τους ώμους. Η κάτω επιφάνεια του ημίεργου αγάλματος δεν αποκολλήθηκε ποτέ από το φυσικό βραχώδες έδαφος και εγκαταλείφθηκε πιθανότατα λόγω δυσκολιών στη μεταφορά ή λόγω μεγάλων ρωγμών στην επιφάνειά του.
Παράγοντες φθοράς
Ανθρώπινος παράγοντας: έντονη ανθρώπινη δραστηριότητα, είτε αυτή είναι μεμονωμένοι τουρίστες, είτε οργανωμένες ομάδες (αναρρίχηση επισκεπτών πάνω στην επιφάνεια των γλυπτών, χάριν φωτογράφησης).
Περιβαλλοντικός παράγοντας: α. αποδεδειγμένη άνοδος θερμοκρασίας στη Μεσόγειο (ως φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής), β. έκθεση των γλυπτών σε εντονότερη επιβλαβή ηλιακή ακτινοβολία, γ) αυξομείωση σχετικής υγρασίας που οδηγεί σε ανάπτυξη βιολογικών οργανισμών στην επιφάνεια των κούρων, δ) ο άνεμος (αιολική διάβρωση), βλαπτικός παράγοντας για τα υπαίθρια μνημεία τόσο άμεσα όσο και έμμεσα (κίνδυνος εκδήλωσης πυρκαγιάς), ε) το φαινόμενο του υετού, στ) ο κίνδυνος εκδήλωσης πυρκαγιάς.
Κατάσταση διατήρησης των γλυπτών
Οι μορφές διάβρωσης που συναντώνται στα τρία ημίεργα αρχαϊκά γλυπτά είναι οι εξής:
# Οριστικές απώλειες (γλυπτό στη θέση Φαράγγι: προτεταμένο αριστερό πόδι, από το ύψος της ποδοκνημικής άρθρωσης και κάτω, δεξί κάτω άκρο, τμήμα προσώπου, γλυπτά Φλεριού και Απόλλωνα: μικρές αλλά οριστικές απώλειες αυθεντικού υλικού)
# Αποχωρισμοί τμημάτων (κούρος Φλεριού)
# Δράση αλάτων – θερμοκρασιακές μεταβολές (γλυπτό Απόλλωνα: επιπλέον επιβάρυνσή του από τη γειτνίασή του με το κοντινό θαλάσσιο περιβάλλον)
# Απολεπίσεις – αποφλοιώσεις, ανάγλυφες μορφές φθοράς (κυψελώσεις) και απομειώσεις επιφανειών
# Απόσπαση κρυστάλλων και κόκκων
# Τοπικές διογκώσεις υλικού
# Εκδορές
# Ίχνη καύσης
# Μικρορηγματώσεις, ρηγματώσεις μεσαίου και μεγάλου εύρους
# Βιολογικός παράγοντας (κούροι Φαραγγιού και Φλεριού: έντονη παρουσία βιολογικών εναποθέσεων και μυκήτων)
# Υπολείμματα από νεότερα κονιάματα (κούρος Φαραγγιού).
Κατά τη συντήρηση, θα γίνει επιφανειακός, μηχανικός και χημικός καθαρισμός, στερέωση, πλήρωση μικρορωγμών, συγκολλήσεις μικρών τμημάτων, έτοιμων προς απόσπαση, συγκόλληση ποδιού (κούρος Φλεριού)
Επίσης, σφράγιση και ενεμάτωση ρωγμών μεσαίου και μεγάλου εύρους καθώς και σφράγιση και ενεμάτωση ρωγμών ιστορικής σημασίας (σε βάθος, ώστε να καθίσταται αναγνώσιμη η αρχαιολογική πληροφορία)
Προτάσεις συντήρησης και προστασίας
# Επιφανειακός καθαρισμός με μαλακές βούρτσες και μικροεργαλεία
# Χημικός καθαρισμός βιολογικών επικαθήσεων με Desogen και μηχανικά μέσα ή με πάστα σεπιόλιθου σε διάλυμα 20% υδροξείδιο του νατρίου
# Χημικός καθαρισμός των διαλυτών αλάτων με pasta AB57 σε χαρτοπολτό
# Στερέωση με υδροξείδιο του ασβεστίου 2%
# Σφράγιση (πλήρωση) μικρορωγμών
# Συγκολλήσεις μικρών τμημάτων, έτοιμων προς απόσπαση
# Συγκόλληση ποδιού (κούρος Φλεριού)
Μετακίνηση των γλυπτών σε ελεγχόμενο περιβάλλον, αφού κατατεθούν μελέτες για τη μεταφορά και έκθεσή τους καθώς και για την κατασκευή αντιγράφων.
# Σφράγιση (πλήρωση) μικρορωγμών
# Συγκολλήσεις μικρών τμημάτων προς απόσπαση
# Σφράγιση και ενεμάτωση ρωγμών μεσαίου και μεγάλου εύρους
# Σφράγιση και ενεμάτωση ρωγμών ιστορικής σημασίας (σε βάθος, ώστε να καθίσταται αναγνώσιμη η αρχαιολογική πληροροφορία)
Η Ναξιακή γη είναι ιδιαίτερα πλούσια σε μάρμαρο καλής ποιότητας, το οποίο και σήμερα αποτελεί αντικείμενο έντονης εκμετάλλευσης. Το μάρμαρο αυτό δεν εξυπηρετεί μόνο τη Νάξο και την Ελλάδα, αλλά εξάγεται και στην Ευρώπη και στην Αμερική. Το ίδιο συνέβαινε και στην αρχαιότητα. Οι Νάξιοι προχώρησαν πρώτοι στην ευρεία χρήση του ευγενούς αυτού υλικού στην αρχιτεκτονική και την πλαστική.
Οι τεχνίτες τους, ξεκινώντας από τα εκτεταμένα επιφανειακά λατομεία της περιοχής, ανάμεσα στο Φλεριό των Μελάνων και την Ποταμιά και δουλεύοντας στη Νάξο, στο ιωνικό νησιωτικό κέντρο της Δήλου, στην Αθήνα, τη Βοιωτία και σε άλλες πιο μακρινές περιοχές, πρωτοπόρησαν κατά τον 7ο και τον 6ο π.Χ. αιώνα στην ανάπτυξη της μνημειώδους μαρμάρινης ελληνικής αρχιτεκτονικής και πλαστικής.
Σε μεγάλη έκταση στα υψώματα της περιοχής έχουν διατηρηθεί πλούσια λείψανα της αρχαίας λατομικής δραστηριότητας, που συνεχίσθηκε με μικρότερη ένταση και κατά την υπόλοιπη αρχαιότητα.
Τα αρχιτεκτονικά μέλη και τα γλυπτά αποκτούσαν στο λατομείο χονδρικά το σχήμα τους και μεταφερόταν χωρίς την τελική επεξεργασία (για να μην υποστούν κατά την μεταφορά φθορές) στον προορισμό τους για την τελική τους διαμόρφωση. Η μετακίνηση στην πλαγιά γινόταν με τη βοήθεια σχοινιών και ξύλινων ελκήθρων πάνω σε στρωμένη λατύπη (μικρά κομμάτια μαρμάρου που παράγονταν κατά την κατεργασία του).
Με πληροφορίες από τη σελίδα emakedonia.gr
