Ο Βασίλης Φραγκουλόπουλος σχεδόν σε όλη του τη ζωή ασχολείται με τον Τύπο. Νομικός και οικονομολόγος ο ίδιος, παράλληλα ωστόσο πρώτος πρόεδρος της Ένωσης Κυκλαδικού Τύπου, πρώτος διευθυντής σύνταξης της εφημερίδας «Κορωνίς Νάξου» ως φοιτητής τον Απρίλιο του 1972, συνεργάτης σε όλα σχεδόν τα αξιόλογα και ναξιακά έντυπα, αλλά και κυκλαδικά. Οι ιδιότητές του δεν τελειώνουν εδώ, εμείς ωστόσο διαλέξαμε να του μιλήσουμε για τον Τύπο.
Συνέντευξη σε: Χριστίνα Πολυγένη και Αλεξάνδρα Παπακοσμά (μαθήτριες του ΓΕΛ Νάξου “Μανώλης Γλέζος” για την διαδικτυακή εφημερίδα “Βήμα της Νάξου”
Πότε εμφανίστηκαν οι πρώτες εφημερίδες στις Κυκλάδες;
«Πρωτοπόρα στην εφημεριδική χωροταξία των Κυκλάδων ήταν η Ερμούπολη. Και είναι εξηγήσιμο αυτό, αλλά δεν είναι της ώρας. Από το 1832 είδαν το φως εκεί βραχύβιες εκδόσεις. Η τυπογραφία άκμασε τον 19ο αιώνα στην πόλη αυτή, που ήταν δεύτερη μετά την Αθήνα στον αριθμό έκδοσης εντύπων. Ο πρώτος που στις αρχές του 1828 φέρεται να μεταφέρει από τη Σάμο ανενεργό τυπογραφείο στην Ερμούπολη ήταν ο Ιωάννης Σφοίνης, ενώ από τον Ιούλιο του 1828 ιδρύει τυπογραφείο εκεί ο Ιωάννης Βαρότσης από την Άμφισσα (Σάλωνα τότε), ο οποίος είχε εργαστεί ως τυπογράφος στη Βενετία και στα τυπογραφεία της Αθήνας και της Υδρας κατά την Επανάσταση και είχε εγκατασταθεί στην Ερμούπολη το 1826.
Το 1832 εκδίδονται οι πρώτες εφημερίδες στην Ερμούπολη. Αυτές είναι η «Ελληνική Μέλισσα» (L’ Abeille Grecque), που ήταν γραμμένη και στα γαλλικά και εκδόθηκε σε έξι ή επτά φύλλα, και τα «Περίεργα», που εξέδωσαν ένα φύλλο. Κανένα αντίτυπο από αυτά δεν διασώζεται. Δηλαδή, ο κυκλαδικός Τύπος έχει 193 συναπτά έτη στην πλάτη του. Σημειώνω ότι η λέξη δημοσιογράφος πρωτοαπαντάται το 1826 και η λέξη δημοσιογραφία το 1852, ενώ η λέξη εφημεριδογράφος το 1809».
Και στη Νάξο;
«Στη Νάξο, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα πληροφορίες, η πρώτη εφημερίδα, η «Νάξος», εμφανίστηκε στο τέλος του 1890, ήταν μηνιαία και είχε ζωή μόλις έξι ετών περίπου. Πριν από αυτό το έτος, ειδήσεις από τη Νάξο φιλοξενούνται στον ερμουπολίτικο και αθηναϊκό Τύπο. Ο ναξιακός Τύπος, και αυτός αιωνόβιος, έχει 135 χρόνια συνολικής εκδοτικής ζωής, με παντελή απουσία εφημερίδων, όσο γνωρίζουμε, για ελάχιστα από αυτά τα χρόνια. Αυτό δεν σημαίνει ότι η διάρκεια έκδοσης επιμέρους εφημερίδων ήταν μεγάλη. Το αντίθετο.
Οι συντριπτικά περισσότερες εφημερίδες ήταν μικρόβιες, με μακροβιότερες το «Ναξιακόν Μέλλον» (61 συνολικά έτη, μαζί με το όμαιμο «Παροναξιακόν Μέλλον»), τη «Ναξιακή Πρόοδο» (29 συνολικά έτη), τη σωματειακή «Κορωνίδα», το «Αιγαίον» (10 συναπτά έτη) και τη «Φωνή Νάξου – Πάρου» (9 συνολικά έτη), με εβδομαδιαία έως διμηνιαία περιοδικότητα».
Σε ποια έκταση αναπτύχθηκε ο μαθητικός Τύπος στη Νάξο;
«Η ειδική αυτή κατηγορία εντύπων εμφανίστηκε στο Γυμνάσιο, αλλά ο κύριος όγκος της συναντάται στα Δημοτικά, όπου κυριαρχούν οι χειρόγραφες εφημερίδες. Διακρίνεται ο γυμνασιακός «Μαθητικός Πυρσός», παρά τον βραχύ βίο του σε δύο περιόδους, το 1950-1951 και το 1966. Διατηρούνται δύο τεύχη του περιοδικού «Μαθητική Ηχώ» του 1924, που δεν φαίνεται να έχει σχέση με σχολείο. Θα περίμενε κανείς ότι την έκρηξη έγχαρτων εκδόσεων της Μεταπολίτευσης θα ακολουθούσε η ψηφιακή έκδοση τέτοιων εντύπων, αλλά δεν συνέβη αυτό. Δεσπόζουν, όπως παντού, τα λεγόμενα κοινωνικά δίκτυα και οι ψηφιακές κοινότητες, με την εύκολη, γρήγορη και αταξινόμητη έκφρασή τους».
Ποια ήταν η απήχηση του έντυπου Τύπου στις τοπικές κοινωνίες μας, πριν από την εμφάνιση των ηλεκτρονικών και ψηφιακών μέσων;
«Η εφημερίδα ήταν το βασικό μαζικό μέσο ενημέρωσης. Λόγω, όμως, του αναλφαβητισμού, της φτώχειας και των δυσκολιών διακίνησης, τις εφημερίδες, ακόμα και τις τοπικές, τις διάβαζε περιορισμένος αριθμός προσώπων, κυρίως ευκατάστατοι συνδρομητές, τοπικοί θεσμικοί παράγοντες και λόγιοι που μετέδιδαν το περιεχόμενό τους σε μεγαλύτερο πληθυσμό. Ακόμα, όμως, και στις αρχές της δεκαετίας του 1960, που υπήρχε και το ραδιόφωνο, λίγοι είχαν το προνόμιο ενημέρωσης από αυτό, ειδικά στα χωριά του νησιού.
Εφημερίδες αγοράζονταν κυρίως από τα καφενεία, όπου έριχναν μια ματιά οι ξωμάχοι τα βράδια ή τις σχόλες ή τους διάβαζαν οι γραμματιζούμενοι τα νέα. Έπαιζαν, λοιπόν, τον ρόλο τους οι εφημερίδες, ανάλογα με την εποχή και την επιρροή των μεταδοτών των ειδήσεων».
Θεωρείτε εγκυρότερη την έντυπη ή την ηλεκτρονική δημοσιογραφία;
«Κατ’ αρχήν η έντυπη δημοσιογραφία από τη φύση και λειτουργία της είναι πιο έγκυρη. Αλλά δεν πρέπει να αποφαινόμαστε αξιωματικά και οριζόντια. Υπάρχουν Μέσα και Μέσα, ανεξάρτητα από τον τεχνικό τρόπο μετάδοσης της πληροφορίας ή του σχολίου. Η φύση του Μέσου, όμως, προσδιορίζει πολλές φορές τη χρήση και τη χρησιμότητά του. Ο καναδός φιλόσοφος Μακ Λούαν επινόησε νωρίς τη φράση «το μέσο είναι το μήνυμα».
Και εδώ οι πειρασμοί της ψηφιακής έκφρασης είναι μεγάλοι και οι εκτροπές από την εγκυρότητα, την ανιδιοτελή αντικειμενικότητα και την εμπιστοσύνη ορατές. Η αξιολόγηση της πληροφορίας και ο έλεγχος των πηγών δε γίνεται συνήθως από τα σύγχρονα ψηφιακά μέσα που προωθούν την κατανάλωση της πληροφορίας, το ελκυστικό θέμα, την επιφανειακή προσέγγιση. Στο πλαίσιο αυτό, η πρωτοβουλία του «Βήματος» να δώσει βήμα στους μαθητές είναι αξιέπαινη και ενισχύει την έντυπη αναγνωσιμότητα».
Το άρθρο δημοσιεύθηκε αρχικά στο ένθετο «Το Βήμα της Νάξου» του ΓΕΛ Νάξου – «Μανώλης Γλέζος» που κυκλοφόρησε με «Το Βήμα της Κυριακής» στις 27 Απριλίου 2025
