Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, παρότι αναγνωρίζεται ως μία από τις μεγαλύτερες ιδιοφυΐες της Αναγέννησης, φαίνεται πως επωφελήθηκε από την πατρική του καταγωγή και τις διασυνδέσεις του για να αποκτήσει τα πρώτα του έργα, συμπεριλαμβανομένης της περίφημης Μόνα Λίζα.
Αυτό αποκαλύπτει ο Carlo Vecce, καθηγητής Ιταλικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης και κορυφαίος ειδικός στον Λεονάρντο ντα Βίντσι, μέσα από τη νέα του βιογραφία, Vida de Leonardo (Alfaguara). Το βιβλίο, που αριθμεί 688 σελίδες, εμβαθύνει σε άγνωστες πτυχές της ζωής του καλλιτέχνη, με κυριότερη τη σχέση του με τον πατέρα του, Πιέρο ντα Βίντσι, έναν ισχυρό συμβολαιογράφο της εποχής.
Ο πατέρας που τον βοήθησε να αναδειχθεί
Ο Λεονάρντο ήταν νόθος γιος του Πιέρο ντα Βίντσι και μιας γυναίκας που ο Vecce ταυτοποιεί ως Κατερίνα, μια σκλάβα από τον Καύκασο. Αν και ο πατέρας του ποτέ δεν τον αναγνώρισε επίσημα, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξή του.
Ο νεαρός Λεονάρντο δεν έδειχνε ενδιαφέρον για τη σχολική εκπαίδευση, καθώς βαριόταν τα μαθήματα αριθμητικής και γραμματικής. Αντίθετα, περνούσε ώρες σχεδιάζοντας κρυφά σε χαρτιά που έπαιρνε από το γραφείο του πατέρα του.
Αντιλαμβανόμενος το ταλέντο του, ο Πιέρο κανόνισε την εισαγωγή του στο εργαστήριο του Αντρέα ντελ Βερόκιο, όπου ξεκίνησε η καλλιτεχνική του πορεία. Όμως, η υποστήριξη του πατέρα του δεν σταμάτησε εκεί.
Ο «πατρικός διορισμός» της Μόνα Λίζα
Ο Πιέρο χρησιμοποίησε τις επαφές του για να βοηθήσει τον Λεονάρντο να εξασφαλίσει σημαντικές παραγγελίες. Σύμφωνα με τον Vecce, σχεδόν όλα τα πρώτα έργα του Λεονάρντο στη Φλωρεντία ήταν αποτέλεσμα της πατρικής του επιρροής.
Ανάμεσα σε αυτά, και η ανάθεση της Μόνα Λίζα. Το διάσημο πορτρέτο θεωρείται ότι απεικονίζει τη Λίζα Γκεραρντίνι, σύζυγο του εμπόρου Φραντσέσκο ντελ Τζοκόντο, ο οποίος ανέθεσε το έργο στον Λεονάρντο κατόπιν σύστασης του Πιέρο ντα Βίντσι.
Ωστόσο, όπως και με πολλά άλλα έργα του, ο Λεονάρντο δεν παρέδωσε τη Μόνα Λίζα στον πελάτη του, καθώς δεν θεωρούσε κανένα έργο ολοκληρωμένο. Ο Vecce εξηγεί πως ο Λεονάρντο απολάμβανε τη διαδικασία της δημιουργίας, αλλά δεν τον ενδιέφερε τόσο η ολοκλήρωση των έργων του.
«Οι σύγχρονοί του τον κατηγορούσαν πως δε σέβεται τις προθεσμίες», αναφέρει ο Vecce, «ήταν γνωστός για το ότι δεχόταν παραγγελίες, εισέπραττε τα χρήματα και δεν παρέδιδε το τελικό έργο».
Η οικονομική του σπατάλη και η πολυτελής ζωή
Ο Λεονάρντο είχε τη συνήθεια να ξοδεύει αμέσως τα χρήματα που αποκτούσε. «Μόλις έπαιρνε αμοιβή, αγόραζε ακριβά πράγματα, όπως άλογα –που στην εποχή του ήταν σαν να αγόραζε κάποιος σήμερα μια Ferrari», λέει ο Vecce.
Αυτή η οικονομική αστάθεια τον ανάγκασε πολλές φορές να αλλάξει πόλη και να αναζητήσει την προστασία ισχυρών ευγενών και ηγεμόνων, όπως ο Λουδοβίκος Σφόρτσα στο Μιλάνο και ο βασιλιάς Φραγκίσκος Α’ της Γαλλίας.
Η κατηγορία για σοδομία και η απομάκρυνση από τη Φλωρεντία
Το μεγαλύτερο σκάνδαλο στη ζωή του σημειώθηκε το 1476, όταν κατηγορήθηκε για σοδομία από τις αρχές της Φλωρεντίας.
Στην εποχή εκείνη, η ομοφυλοφιλία θεωρούνταν παράνομη και μπορούσε να οδηγήσει ακόμα και στη θανατική ποινή. Αν και τελικά κηρύχθηκε αθώος, η υπόθεση προκάλεσε μεγάλη ζημιά στη φήμη του, γεγονός που τον ανάγκασε να εγκαταλείψει τη Φλωρεντία και να μετακομίσει στο Μιλάνο.
Σύμφωνα με τον Vecce, από τότε ο Λεονάρντο αποφάσισε να ζήσει πιο διακριτικά, ενώ πιθανόν επέλεξε την αγαμία. Παρόλα αυτά, υπήρχαν ενδείξεις για στενές συναισθηματικές σχέσεις με νεαρούς βοηθούς του, όπως ο Τζιαν Τζιάκομο Καπρότι (Σαλάι) και ο Φραντσέσκο Μέλτζι.
Η ατελείωτη αναζήτηση της γνώσης και τα αποτυχημένα πειράματα
Ο Λεονάρντο ήταν πρωτίστως ένας στοχαστής και παρατηρητής, περισσότερο επιστήμονας παρά καλλιτέχνης.
Περνούσε ατελείωτες ώρες μελετώντας τη φύση, αναλύοντας το φως, τη σκιά, την κίνηση. «Του άρεσε να παρατηρεί ένα δέντρο για ώρες, να ζωγραφίζει πώς αλλάζει το φως πάνω του κατά τη διάρκεια της ημέρας», περιγράφει ο Vecce.
Αυτός ο πειραματισμός τον οδήγησε σε αποτυχίες, όπως το πρόβλημα με τη Μυστικό Δείπνο. Αντί να χρησιμοποιήσει φρέσκο fresco, δοκίμασε μια νέα τεχνική με λάδι, αλλά το χρώμα άρχισε να φθείρεται μόλις 10-20 χρόνια μετά την ολοκλήρωση του έργου.
Ένας ελεύθερος άνθρωπος σε μια εποχή γεμάτη περιορισμούς
Ο Vecce ανατρέπει το στερεότυπο του Λεονάρντο ως “λαμπρού και αδιαμφισβήτητου” καλλιτέχνη και τον παρουσιάζει ως έναν άνθρωπο που αγωνίστηκε για την επιβίωσή του.
«Γεννήθηκε γιος μιας σκλάβας, ποτέ δεν είχε οικογενειακό όνομα, ποτέ δεν τον αναγνώρισαν επίσημα. Έζησε σε μια κοινωνία όπου οι κοινωνικές διαφορές ήταν τεράστιες», εξηγεί.
Ωστόσο, κατάφερε να γίνει ένας “άνθρωπος χωρίς σύνορα”, να ταξιδεύει, να πειραματίζεται και να αψηφά τις κοινωνικές συμβάσεις.
«Ο Λεονάρντο είχε μια δύσκολη ζωή, αλλά ήταν ευτυχισμένος, γιατί έκανε αυτό που ήθελε. Και αυτή είναι η ουσία της ευτυχίας», καταλήγει ο Vecce.
