Πώς σας ακούγεται ο αριθμός 298.000 απορρίμματα ανά 100 μέτρα παραλίας; Αυτό είναι το δεδομένο που αποτυπώνει την τραγική κατάσταση των ελληνικών παραλιών την τελευταία τριετία, βάσει των νέων στοιχείων από την τριετή έκθεση του WWF Ελλάς, στο πλαίσιο του προγράμματος «Υιοθέτησε μια παραλία».
Τα δεδομένα γίνονται ακόμα πιο ανησυχητικά: καμία από τις 192 παραλίες που εξετάστηκαν δεν πληροί τα κριτήρια της Ευρωπαϊκής Ενωσης ώστε να θεωρηθεί «καθαρή». Τα ελληνικά παράλια, στολίδια φυσικής ομορφιάς, πνίγονται πλέον σε ένα ατελείωτο στρώμα πλαστικών απορριμμάτων.
Πλαστικά παντού
Τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από το 2021 έως το 2024 αποτυπώνουν μια ζοφερή πραγματικότητα, σύμφωνα με την έκθεση που δημοσιεύθηκε την Πέμπτη:
➡️ Την τριετία 2021-2024 καταγράφηκαν 298.000 απορρίμματα ανά 100 μέτρα ακτογραμμής, σε 192 παραλιών, με δράσεις 4-5 φορές τον χρόνο και συνολικά 434 δράσεις.
➡️ To 83% των απορριμμάτων είναι πλαστικά, γεγονός που αποδεικνύει τη βαθιά εξάρτηση της κοινωνίας από το πλαστικό και την αδυναμία σωστής διαχείρισής του.
➡️ Το 25% των απορριμμάτων είναι αποτσίγαρα, καθιστώντας τα τον συχνότερο ρύπο στις ελληνικές παραλίες. Παρότι πολλοί θεωρούν τα αποτσίγαρα «μικρά» και «αθώα», είναι ουσιαστικά φίλτρα από πλαστικό που διαλύονται σε μικροπλαστικά και απελευθερώνουν τοξικές ουσίες στο περιβάλλον.
➡️ Σημαντικές ποσότητες από πλαστικά καπάκια, καλαμάκια, μικροπλαστικά και κομμάτια φελιζόλ εντοπίστηκαν σε όλη τη χώρα, στοιχείο που δείχνει ότι πολλά από αυτά προέρχονται από καθημερινές δραστηριότητες και προϊόντα μιας χρήσης.
➡️ Οι αριθμοί είναι 20 φορές πάνω από το ευρωπαϊκό όριο για καθαρές παραλίες, μια τιμή που δείχνει πόσο μακριά βρίσκεται η Ελλάδα από την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων που έχουν θέσει η Ευρωπαϊκή Ενωση και η Συνθήκη της Βαρκελώνης. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή οδηγία, για να θεωρηθεί μία παραλία καθαρή πρέπει να διαθέτει έως 20 απορρίμματα/100 μ., ενώ σύμφωνα με τη Συνθήκη Βαρκελώνης, έως 130/100 μ.
Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ξεκάθαρα ότι το πρόβλημα δεν είναι μεμονωμένο, αλλά συστημικό. Εντούτοις, γιατί τα απορρίμματα συνεχίζουν να συσσωρεύονται, παρά τις απαγορεύσεις; Και τι σημαίνει αυτό για το μέλλον των ελληνικών παραλιών;
Τα μικροπλαστικά μέσα μας
Το πλαστικό δεν εξαφανίζεται. Διασπάται σε μικρότερα κομμάτια, εισέρχεται στα θαλάσσια οικοσυστήματα και καταλήγει στην τροφική αλυσίδα, επηρεάζοντας ανθρώπους και ζώα. Οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου: τα μικροπλαστικά έχουν βρεθεί σε θαλασσινά, στο νερό που πίνουμε, ακόμα και στον ανθρώπινο οργανισμό.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει πως σε κάθε 100 μέτρα παραλίας, βρίσκονται κατά μέσον όρο 464 απορρίμματα που ξεπερνούν τα 2,5 εκατοστά. Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, υπεύθυνος Προγραμμάτων για Πλαστικά και Απορρίμματα του WWF Ελλάς, εξηγεί στην «Κ» ότι η πλειονότητα αυτών των σκουπιδιών προέρχεται από την καθημερινότητά μας. «Το 50% των συνολικών ευρημάτων είναι μόλις πέντε αντικείμενα: αποτσίγαρα, κομμάτια πλαστικού, πλαστικά καπάκια, καλαμάκια και φελιζόλ», σημειώνει. Πρόκειται, δηλαδή, για αντικείμενα που χρησιμοποιούμε καθημερινά – ένα μπουκάλι νερό, ένας καφές στο χέρι, ένα τσιγάρο στην παραλία. Κανείς δεν τα σκέφτεται, όμως αυτά είναι που καταλήγουν στις ακτές.
Το πρόβλημα σε όλη τη Μεσόγειο
Η κατάσταση στις ελληνικές ακτές δεν αποτελεί εξαίρεση. Η ρύπανση στις παραλίες μας δεν συμβαίνει απομονωμένα. Είναι μέρος μιας ευρύτερης κρίσης που πλήττει όλη τη Μεσόγειο.
Το 2023, η έρευνα επεκτάθηκε σε Τουρκία και Τυνησία, ενώ το 2024 εντάχθηκε και η Ιταλία. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η ρύπανση είναι εξίσου ανησυχητική στις μεσογειακές ακτές:
➡️ Σε 338 παραλίες σημειώθηκαν 469 επιτόπιες καταγραφές απορριμμάτων.
➡️ Το 83% των απορριμμάτων στις μεσογειακές παραλίες είναι πλαστικά.
➡️ Το πρόβλημα είναι παρόμοιο: αποτσίγαρα, πλαστικά καπάκια, μικροπλαστικά και φελιζόλ.
Η πλαστική ρύπανση είναι διασυνοριακή. Τα απορρίμματα ταξιδεύουν με τα ρεύματα και ξεβράζονται σε ακτές που δεν τα παρήγαγαν, επιβαρύνοντας το περιβάλλον ανεξαρτήτως εθνικών πολιτικών. Οι παραλίες της Μεσογείου μοιράζονται ένα κοινό πρόβλημα: μια συνεχώς αυξανόμενη ποσότητα πλαστικών που δεν φαίνεται να μειώνεται.
Η Μεσόγειος, που μοιάζει με μια μεγάλη λίμνη, κατοικείται από λαούς που παρουσιάζουν ομοιότητες. Τα αποτελέσματα στις υπόλοιπες χώρες είναι αντίστοιχα. Οι διαφορές που έχουν εντοπιστεί είναι ότι η Τυνησία παρουσιάζει περισσότερο γυαλί από την Ελλάδα.
Σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Τσουκαλά, «η Μεσόγειος, που μοιάζει με μια μεγάλη λίμνη, κατοικείται από λαούς που παρουσιάζουν ομοιότητες. Τα αποτελέσματα στις υπόλοιπες χώρες είναι αντίστοιχα. Οι διαφορές που έχουν εντοπιστεί είναι ότι η Τυνησία παρουσιάζει περισσότερο γυαλί από την Ελλάδα».
Αδράνεια και ευθύνες
Παρότι τα δεδομένα είναι διαθέσιμα, η ανταπόκριση είναι ανεπαρκής. Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, υπεύθυνος της έρευνας, επισημαίνει στην «Κ» ότι «δεν ευθύνεται απαραίτητα πάντοτε ο πολίτης. Η επεξεργασία των απορριμμάτων είναι ελλειμματική, οι κάδοι στις παραλίες, αν υπάρχουν, ξεχειλίζουν από σκουπίδια που με ένα αεράκι διασκορπίζονται στην παραλία. Ταυτόχρονα, η απουσία οργανωμένων συστημάτων ανακύκλωσης οδηγεί στο παράδοξο φαινόμενο να βρίσκουμε ακόμα και σήμερα πλαστικά καλαμάκια στις ακτές, παρότι έχουν καταργηθεί».
Δεν ευθύνεται απαραίτητα πάντοτε ο πολίτης. Η επεξεργασία των απορριμμάτων είναι ελλειμματική, οι κάδοι ξεχειλίζουν, απουσιάζουν οργανωμένα συστήματα ανακύκλωσης.
Ο συνομιλητής μας μάς καλεί να μην ξεχνούμε ότι έστω μία πλαστική σακούλα, που μπορεί να τη χρησιμοποιήσουμε για 10 λεπτά, επιβαρύνει σημαντικά το περιβάλλον για τα επόμενα 10-14 χρόνια. Πόσο μάλλον τα πιο βαριά αντικείμενα. «Σε κάθε περίπτωση, τα πλαστικά αντικείμενα παραμένουν ελαφριά, εύχρηστα και φθηνά, εξού και η μαζική τους χρήση», όπως λέει ο ίδιος.
Ενημέρωση – Αλλαγή συνηθειών – Απαίτηση για μέτρα
Το WWF Ελλάς καλεί κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και πολίτες να λάβουν άμεσα μέτρα, όπως:
💡 Μείωση των πλαστικών μιας χρήσης, που αποτελούν μεγάλο μέρος της ρύπανσης. Υλικά επαναχρησιμοποιούμενα.
💡 Βελτίωση των συστημάτων ανακύκλωσης, ώστε να μην καταλήγουν τα ανακυκλώσιμα απόβλητα στη θάλασσα.
💡 Αυστηροποίηση των ελέγχων και των προστίμων για τη ρύπανση ακτών, ώστε να αποτραπεί η αλόγιστη απόρριψη σκουπιδιών.
💡 Εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση των πολιτών, διότι η αλλαγή ξεκινά από την ατομική ευθύνη. Αυτό, όπως λέει ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, αυτό κάνει το «Υιοθέτησε μια παραλία», το οποίο «χωρίς τους εθελοντές και τη citizenscience (επιστήμη των πολιτών) δεν θα ήταν εφικτό να συλλέξουμε, καταμετρήσουμε, κατηγοριοποιήσουμε και καταγράψουμε τα απορρίμματα. Οφείλουμε να επεκταθούμε σε περισσότερες παραλίες και να συλλέξουμε ακόμα περισσότερα δεδομένα, προκειμένου να εξαλειφθεί η δικαιολογία της “έλλειψης δεδομένων”».
💡 Διασυνοριακή συνεργασία για την προστασία των ακτών της Μεσογείου, καθώς η ρύπανση δεν γνωρίζει σύνορα.
Οι παραλίες δεν θα καθαρίσουν μόνες τους
Οι αριθμοί δείχνουν μια σαφή τάση: η ρύπανση των παραλιών δεν είναι στατική, αλλά αυξάνεται. Με τα πλαστικά απορρίμματα να κυριαρχούν στις ελληνικές ακτές και τα μικροπλαστικά να διεισδύουν στα οικοσυστήματα, το πρόβλημα δεν αφορά μόνο το περιβάλλον, αλλά και τη δημόσια υγεία και την οικονομία των παράκτιων περιοχών.
Αν η κατάσταση συνεχιστεί με αυτούς τους ρυθμούς, οι ελληνικές και μεσογειακές ακτές θα είναι όλο και πιο επιβαρυμένες από πλαστικά απορρίμματα, θέτοντας νέα δεδομένα για το περιβάλλον, την οικονομία και τη δημόσια υγεία.
Το μόνο βέβαιο είναι ότι η ρύπανση των παραλιών επιδεινώνεται και οι αριθμοί το αποδεικνύουν. Αν η κατάσταση συνεχιστεί με αυτούς τους ρυθμούς, οι ελληνικές και μεσογειακές ακτές θα είναι όλο και πιο επιβαρυμένες από πλαστικά απορρίμματα, θέτοντας νέα δεδομένα για το περιβάλλον, την οικονομία και τη δημόσια υγεία.
