Δύο ελληνικά ερευνητικά προγράμματα με πολλές «πρωτιές» φέρνουν στο φως νέα στοιχεία για το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο στη Σαντορίνη. Μεγάλη επιστημονική ομάδα, με επικεφαλής το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), πόντισε για μεγάλο διάστημα στο ηφαίστειο υπερσύγχρονα όργανα, τα οποία επιβεβαίωσαν ότι το ηφαίστειο παραμένει πολύ ενεργό. Δημιούργησαν έτσι τις πρώτες «χρονοσειρές» δεδομένων, με βάση τις οποίες μπορεί να εκτιμηθεί οποιαδήποτε αλλαγή στη συμπεριφορά. Η έρευνα συνεχίζεται αυτές τις ημέρες σε συνεργασία με Γερμανούς επιστήμονες, με την πόντιση στο ηφαίστειο υποθαλάσσιων σεισμογράφων.
Τα νέα στοιχεία που έρχονται τώρα στο φως συλλέχθηκαν από τα ερευνητικά προγράμματα «Santory» (Υποθαλάσσιο Παρατηρητήριο Σαντορίνης), που χρηματοδοτήθηκε από το ΕΛΙΔΕΚ και «Θήρα», που χρηματοδοτήθηκε από τον Δήμο Θήρας. Στο πλαίσιο των προγραμμάτων πραγματοποιήθηκαν τρεις ωκεανογραφικές αποστολές (οι δύο πρώτες χρηματοδοτήθηκαν από το «Θήρα» και η δεύτερη από το «Santory»), μέσω των οποίων εγκαταστάθηκαν εξειδικευμένα επιστημονικά όργανα για κάποιους μήνες στον κρατήρα του Κολούμπο, σε βάθος 500 μέτρων, κατόπιν ανασύρθηκαν για να συλλεχθούν τα δεδομένα και επανατοποθετήθηκαν.
«Santory» και «Θήρα»
Τι είδους ήταν τα επιστημονικά όργανα και τι μέτρησαν; Το υποθαλάσσιο παρατηρητήριο του «Santory» αποτελείται από αισθητήρες για τη συλλογή ακουστικών δεδομένων, θερμοκρασίας, διοξειδίου του άνθρακα, υδρόθειου, οξυγόνου, πίεσης, pH και θολότητας. Επίσης, τοποθετήθηκαν κλισιόμετρα για τη μέτρηση των θαλάσσιων ρευμάτων μέσα στον κρατήρα. Ειδικά θερμόμετρα για τη μέτρηση των αλλαγών της θερμοκρασίας των πολυμεταλλικών καμινάδων του υδροθερμικού πεδίου.
Οπτικές κάμερες για την καταγραφή της υδροθερμικής ροής των ρευστών. Και εξειδικευμένοι υποθαλάσσιοι σταθμοί καταγραφής για τη μέτρηση φυσικών παραμέτρων στο νερό (θολερότητα, θερμοκρασία, αγωγιμότητα, πίεση, οξυγόνο).
Μέσα από τη λεπτομερή παρακολούθηση του ηφαιστείου επιβεβαιώνεται ότι το Κολούμπο παραμένει πολύ ενεργό. «Οι ηφαιστειακές “καμινάδες” στον πυθμένα εκπέμπουν διοξείδιο του άνθρακα και έχουν θερμοκρασία 230 βαθμών Κελσίου. Οταν έχουμε τόσο ενεργά υδροθερμικά πεδία, πρέπει να τα παρακολουθούμε γιατί οποιαδήποτε αλλαγή στα δεδομένα υποδεικνύει ενεργοποίηση του ηφαιστείου.
Γι’ αυτό και οι μετρήσεις αυτές είναι απαραίτητες για την εκτίμηση της ηφαιστειακής επικινδυνότητας», εξηγεί η Εύη Νομικού, καθηγήτρια στο Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών, επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος «Santory».
Η έρευνα έχει πολλές πρωτιές. «Είναι η πρώτη φορά που έχουμε χρονοσειρές δεδομένων από το Κολούμπο για ακουστικά, φυσικά και χημικά δεδομένα για δύο χρονικές περιόδους από τον κρατήρα του ηφαιστείου, τα οποία είναι χρήσιμα για την κατανόηση της δυναμικής του. Με τον τρόπο αυτό γίνεται η επιστημονική παρακολούθηση των υποθαλάσσιων ηφαιστείων σε όλο τον κόσμο».
Επίσης, στο πλαίσιο του προγράμματος «Θήρα» (το οποίο έχει επιστημονική υπεύθυνη την Παρασκευή Πολυμενάκου από το ΕΛΚΕΘΕ) έγιναν και πολλές εκπαιδευτικές δράσεις στα σχολεία και στην κοινωνία της Σαντορίνης, ώστε να κατανοήσουν τα χερσαία και υποθαλάσσια ηφαίστεια της περιοχής.
Να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα «Θήρα» ολοκληρώθηκε και η επιστημονική ομάδα ζητάει από τον Δήμο Θήρας να χρηματοδοτήσει τη συνέχισή του. «Η οικονομική στήριξη του δήμου είναι απαραίτητη για να διατηρηθεί η ροή δεδομένων και να αναλυθούν οι μακροπρόθεσμες δυναμικές του υποθαλάσσιου ηφαιστείου».
H «Multimarex»
Τις ημέρες αυτές έχει ξεκινήσει στην περιοχή του Κολούμπο και σε συνεργασία με το Santory μια νέα ερευνητική αποστολή που ονομάζεται «Multimarex» και χρηματοδοτείται από τη γερμανική κυβέρνηση. «Θα τοποθετήσουμε 26 σύγχρονους υποθαλάσσιους σεισμογράφους στην καρδιά του ηφαιστείου, καταγράφοντας έτσι και την παραμικρή σεισμική δραστηριότητα», εξηγεί η κ. Νομικού.
«Παράλληλα, θα πραγματοποιηθεί τρισδιάστατη σεισμική απεικόνιση του ρήγματος της Αμοργού, που είχε δώσει τον καταστροφικό σεισμό του 1956 (όπως αποδείχθηκε, από τον σεισμό αυτό ο πυθμένας είχε μετακινηθεί έως και 18 μέτρα!). Η απεικόνιση θα μας δείξει όλη τη στρωματογραφία του, τις παλαιότερες μετακινήσεις του ρήγματος, και τη γεωμετρία του, δηλαδή το πώς είναι. Κάτι ανάλογο είχαμε κάνει το 2019 στο Κολούμπο και μας αποκάλυψε τη δομή του ηφαιστείου, δηλαδή τις παλαιότερες εκρήξεις του».
Με πληροφορίες από τη σελίδα Kathimerini.gr (Γιώργος Λιάλιος)
