Ο ελληνικός Αύγουστος δεν είναι μόνον ένας μήνας ξεγνοιασιάς των ελληνικών διακοπών. Είναι και ένας μήνας οδύνης και μνήμης καταστροφής για τον ανατολικό κόσμο. Και εμμέσως υπόμνησης για τον επικαλούμενο ανθρωπιστικό κόσμο της δυτικής κουλτούρας.
Της Αμαλίας Κουμπούρα (#)
Η Άλκη Κυριακίδου Νέστορος, στο μνημειώδες έργο της «H θεωρία της Ελληνικής Λαογραφίας», θέτει το ερώτημα της «εξελικτικής» πορείας του δυτικού πολιτισμού, δεδομένων των δύο μεγάλων παγκοσμίων πολέμων.
Όαση θεραπείας της μνημονικής κουλτούρας αποτελεί ο θερινός κινηματογράφος Studio New Star Art Cinema, στην πλατεία Αμερικής, Σπάρτης και Σταυροπούλου. Που κάποιοι αποκαλούν υποτιμητικά πλατεία Αφρικής, αρνητές της πολιτισμικής ιστορίας που κουβαλά αυτή η πλατεία. Σαν να μην υπήρχε χθες. Αλλά μόνον τώρα.
Η ζωή των ανθρώπων στην αντιπολεμική ταινία «Μαύρη Βροχή» του Shohei Imamura κυλά, πορεύεται ανυποψίαστη. Ο κόσμος πάει στις δουλειές του. Και ο Β΄ παγκόσμιος πόλεμος εκτυλίσσεται. Και οι διοικητές αποφασίζουν.
Και μετά, η έκρηξη στον σιδηροδρομικό σταθμό. Η Λάμψη προκαλεί τρία γεγονότα κατά το φίλμ, που λειτουργεί και ως ιστορική αποθήκη.
Όταν εξερράγη η ατομική και «έλαμψε» ο τόπος, ο σκηνοθέτης απομονώνει ανάμεσα στα τόσα άλλα φρικαλέα και το γεγονός της Μαύρης Βροχής, ότι δηλαδή μετά την έκρηξη, έβρεξε μαύρα δάκρυα –εν κυριολεξία, που έπεσαν πάνω στα κεφάλια των κατοίκων της Χιροσίμα. Μετά την Λάμψη, θανατηφόρο κρύο. Όποιος έπινε νερό, αν και διψούσε, πέθαινε.
Αυτόματες απανθρακώσεις, λιώσιμο ανθρωπίνων σαρκών, που περιπλανώνται μέχρι να καταλήξουν, εν μέρει εγκαυματίες μέχρι θανάτου ή άτρωτοι, μέχρι να αρρωστήσουν αργότερα, μελλοθάνατοι, και μαχόμενοι να αναγνωρισθούν από τους οικείους συγγενείς, που ζητούν αποδεικτικά στοιχεία ταυτοποίησης.
Αυτό το ιστορικό γεγονός της «ασθενείας» της 6ης Αυγούστου 1945 στην Χιροσίμα, μετά το πυρηνικό έγκλημα, απασχολεί έντονα τον σκηνοθέτη, που τοποθετεί τα γεγονότα στο έτος 1950.
Μια κοπέλα, που προσπαθούν να την παντρέψουν οι θείοι της, για να εξασφαλίσουν το μέλλον της, δεν θα γίνει ποτέ νύφη. Εκείνη το ξέρει, αλλά όχι οι ονειροπόλοι συγγενείς της. Ένα «πιστοποιητικό υγείας» χρειάζεται για τον γάμο αυτόν, με πρόσκαιρη χρήση. Η κοπέλα ομολογεί την «ασθένειά» της στον υποψήφιο σύζυγο, διακόπτονται οι σχέσεις για να επανέλθουν εν μετανοία και να ομολογήσουν με την ιαπωνική υπόκλιση, την ανάγκη συγχώρεσης.
Τα δεινά του πολέμου: τύφλωση και τρέλα. Την τρέλλα την θεραπεύουν μιμούμενοι τον τρελλό, απομονώνοντας την σύνδεση σκέψης-αντικειμένων.
Εγκατάλειψη των παιδιών από τους γονείς τους.
Τα μαλλιά της νύφης πέφτουν. Ξαφνικά, όπως έπεσε και η βόμβα. Οι ήχοι των ιπτάμενων αεροπλάνων γίνονται παραήχοι. Η κοπέλα αυτή, ένα μικρό κορίτσι, εξετέθη στα μαύρα δάκρυα της βροχής. Και «ολοκληρώθηκαν τα όνειρα.»
Ο πυρετός δεν πέφτει. Οι αλιευμένοι κυπρίνοι είναι παρηγοριά στο χάος των Ιαπώνων. Και οι κυπρίνοι αήττητοι. Το αίμα τους είναι αντιπυρηνικό. Για αυτό και το προτιμούν οι άμοιροι.
Οι συνήθεις πρακτικές της καθημερινότητας συνεχίζονται. Γευματίζουν και γυρίζουν τους δείκτες του εντοίχιου ρολογιού χειροκίνητα, κάθε μέρα. Ο γραμμικός χρόνος μετρά άνισα, αντίστροφα. Και ακούνε τις ειδήσεις στο ραδιόφωνο, από το μέτωπο.
«Η άδικη ειρήνη είναι προτιμότερη από έναν πόλεμο δικαιοσύνης.» Αυτό λένε τα θύματα της αρρώστιας του κόσμου, που κάνουν εμετό μέσα στα σπίτια τους.
«Και οι τρανότεροι φόβοι γίνονται οικείοι δρόμοι.»
Και η αληθινή ιστορία τελειώνει. Ένα πολύχρωμο ουράνιο τόξο ζητεί η ανθρωπότητα. Όχι ένα άχρωμο. Όχι την Μαύρη Βροχή.
Και οι πόλεμοι συνεχίζονται αδιαλείπτως…
(#) Η Αμαλία Κουμπούρα, Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Λαογραφίας ΕΚΠΑ
