Μπορούν τα θαλάσσια λιβάδια να βοηθήσουν στην επίτευξη των στόχων για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής; Είναι ο «μπλε άνθρακας» πολύτιμος σύμμαχος στον περιορισμό των συγκεντρώσεων του «μαύρου» διοξειδίου του άνθρακα, του πιο βασικού από τα αέρια του θερμοκηπίου που προκαλούν την κλιματική αλλαγή;
Πόσο και πώς μπορούν να συνεισφέρουν τα υποθαλάσσια «δάση» στην αποθήκευση άνθρακα; Μια πολύ σημαντική έρευνα στην Ελλάδα υπολογίζει για πρώτη φορά τη συνεισφορά των θαλασσίων λιβαδιών ποσειδωνίας και υπογραμμίζει πως εάν καταφέρουμε να σταματήσουμε την υποχώρηση και καταστροφή τους, τότε θα μπορούσαν να καλύψουν έως και το 37% του εθνικού στόχου αύξησης της απορρόφησης αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030!
Θα μπορούσαν να καλύψουν έως και το 37% του εθνικού στόχου αύξησης της απορρόφησης αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030, σύμφωνα με έρευνα του ΕΛΚΕΘΕ.
Συνήθως όταν σκεπτόμαστε για τρόπους αντιμετώπισης της κλιματικής και περιβαλλοντικής κρίσης στρεφόμαστε προς τα δάση και την ανάγκη προστασίας τους – και καλά κάνουμε. Υπάρχει όμως κι ένας πολύ λιγότερο συζητημένος παράγοντας, που είναι η ικανότητα των θαλασσίων οικοσυστημάτων να απορροφούν και να αποθηκεύουν άνθρακα, αυτό που ονομάζουμε «μπλε άνθρακα», και μάλιστα σε πολύ μεγάλες ποσότητες (25% του συνόλου των εκπομπών). Τα θαλάσσια λιβάδια, αυτά που συχνά χαρακτηρίζουμε λανθασμένα ως φύκια, κατακρατούν μεγάλο μέρος του διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Μεταξύ αυτών, το είδος posidonia oceanica, το οποίο είναι ενδημικό στη Μεσόγειο και στα ύδατα της χώρας μας, είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό σ’ αυτόν τον ρόλο.
«Ο “μπλε άνθρακας” αποθηκεύεται μέσα στα ιζήματα των θαλασσίων λιβαδιών, που ειδικά στην περίπτωση της ποσειδωνίας σχηματίζουν εντυπωσιακούς υφάλους. Εκεί κατακρατείται ο άνθρακας που παράγουν τα ίδια τα φυτά, αλλά κι αυτός που προέρχεται από άλλες πηγές, όπως χερσογενές υλικό ή από την αποσύνθεση άλλων θαλασσίων οργανισμών που παγιδεύονται στο ίζημα», εξηγεί στην «Καθημερινή» η Ευγενία Αποστολάκη, κύρια ερευνήτρια του ΕΛΚΕΘΕ.
Η μελέτη
Στην Ελλάδα έχει υπολογιστεί πως τα λιβάδια ποσειδωνίας εκτείνονται σε περίπου 2.600 τετραγωνικά χιλιόμετρα, κατά μήκος περίπου του 70% της ακτογραμμής. Η δρ Αποστολάκη, σε συνεργασία με τον δρα Βασίλη Γερακάρη (ΕΛΚΕΘΕ), τον Παύλο Θεόφιλο Ευθυμιάδη (μεταπτυχιακό φοιτητή Πανεπιστημίου Κρήτης), τον δρα Ιωάννη Σέμπο (επιστημονικό υπεύθυνο εθνικής απογραφής αερίων του θερμοκηπίου, ΕΜΠ), τη Δέσποινα Βλαχάκη (υπεύθυνη τομέα LULUCF) και τον δρα Οσκαρ Σεράνο (Εθνικό Συμβούλιο Ερευνας της Ισπανίας, CSIC) μελέτησαν 42 λιβάδια ποσειδωνίας κατά μήκος τεσσάρων περιοχών του Νοτίου Αιγαίου: Σαρωνικός Κόλπος, Αρχιπέλαγος Κυκλάδων, Αρχιπέλαγος Δωδεκανήσων και Κρήτη. «Προσδιορίσαμε τη φυσική διακύμανση των αποθηκών οργανικού άνθρακα (Corg) σε 42 λιβάδια ποσειδωνίας. Στις περιοχές που μελετήσαμε η μέση τιμή αποθήκευσης στο ένα μέτρο ιζήματος είναι περίπου 11 κιλά Corg και ο μέσος ρυθμός αποθήκευσης τα τελευταία 500 χρόνια ήταν περίπου 25 γραμμάρια Corg ανά τετραγωνικό μέτρο το έτος. Εφαρμόζοντας χωρικά μοντέλα, υπολογίσαμε ότι το σύνολο των λιβαδιών του Νοτίου Αιγαίου έχει αποθηκεύσει 6.633 kt (χιλιοτόνοι) οργανικού άνθρακα με ρυθμό 18 kt Corg το έτος», λέει η κ. Αποστολάκη.
Οπως σημειώνει η ερευνήτρια του ΕΛΚΕΘΕ, «η συρρίκνωση των εκτάσεων των θαλασσίων λιβαδιών συνεχίζεται. Αρνητικοί παράγοντες είναι η κλιματική αλλαγή –με αποτέλεσμα την αύξηση της θερμοκρασίας των υδάτων και τους πιο συχνούς θαλάσσιους καύσωνες–, οι ιχθυοκαλλιέργειες, τα αγκυροβόλια των σκαφών και τοπικές αλιευτικές πιέσεις, αν και η αλιεία της τράτας έχει απαγορευθεί στα ρηχά».
Τοπικοί παράγοντες
Για να σταματήσει η καταστροφή της ποσειδωνίας απαιτείται η εκτίμηση του μεγέθους της υποβάθμισης και απώλειας των λιβαδιών της και βέβαια σχέδια διαχείρισης, προστασίας και αποκατάστασης ανά περιοχή. Η καλή κατάσταση των υποθαλάσσιων «δασών» παίζει σημαντικό ρόλο, ενώ επιδρούν και άλλοι τοπικοί παράγοντες. Οι ερευνητές του ΕΛΚΕΘΕ είδαν, για παράδειγμα, πως τα θαλάσσια λιβάδια στις Κυκλάδες ήταν πιο αποτελεσματικά στην κατακράτηση άνθρακα από αυτά του Σαρωνικού. Επίσης, στα μεγαλύτερα βάθη η συγκράτηση άνθρακα είναι μικρότερη. Τα λιβάδια που βρίσκονται σε πιο ρηχά νερά και δέχονται και τις μεγαλύτερες πιέσεις έχουν ανάγκη μεγάλης προστασίας. Δυστυχώς, ακόμη στην Ελλάδα αυτά τα θέματα δεν προσεγγίζονται ουσιαστικά από την πολιτεία, παρά την πολύ μεγάλη αξία των θαλασσίων οικοσυστημάτων, όπως αναδεικνύει και η πρόσφατη έρευνα επιστημόνων του ΕΛΚΕΘΕ για το Νότιο Αιγαίο.
