Κ. Σκαρβέλης: “Το Σχολείο του Χθες, του Σήμερα και … του Αύριο. Γιατί όχι για ένα Σχολείο του 21ου αιώνα; (μέρος δεύτερον)

“ Το Σχολείο του Χθες, του Σήμερα και … του Αύριο. Γιατί όχι για ένα Σχολείο του 21ου αιώνα; ” … Κείμενο του Κωνσταντίνου Σκαρβέλη (*) με ζητούμενο την προσέγγιση πάνω στο σύγχρονο σχολείο..

Χθες παρουσιάσαμε το πρώτο μέρος.  Σήμερα, το δεύτερο μέρος και ο επίλογος της τοποθέτησης του κου Σκαρβέλη

Ενότητα 3^η

Ένα πρώτο σημάδι της δυσφορίας των νέων, στο σχολείο, είναι αυτό που μια μερίδα το ονομάζει “πλήξη” κοινώς “βαριεστημάρα”.

Ποιοι πλήττουν; : Αυτοί που “τα παίρνουν” πιο γρήγορα και που βρίσκουν ότι οι ρυθμοί είναι πολύ αργοί. Αυτοί που χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να κατανοήσουν και να αφομοιώσουν και που νιώθουν “χαμένοι”. Αυτοί που έχουν ανάγκη να “κινούνται” για να μάθουν, που αναζητούν τους εξωτερικούς χώρους (εκτός σχολείου), όπως μουσεία, βιβλιοθήκη, εργαστήρια…

Στιγματίζοντας τους νέους που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τον ίδιο ρυθμό με τους άλλους, το σχολείο, αντί να ευνοεί μια συλλογική προαγωγή, οδηγεί, συχνά, τους νέους να ενσωματώσουν την ιδέα ότι ο αποκλεισμός (εξοστρακισμός) πρέπει να αποτελεί τον κανόνα. Έτσι, δημιουργείται κι ένας τύπος κοινωνίας !

Η συλλογική προαγωγήδεν επιτυγχάνεται με το να παρέχεται σ’ όλους τους μαθητές ο ίδιος τύπος διδασκαλίας (στο όνομα, δήθεν, της ισότητας των ευκαιριών), χωρίς να λαμβάνεται, ταυτόχρονα, υπ’ όψη η διαφορά στις ατομικές ανάγκες, η ταχύτητα και η ευκολία αφομοίωσης της διδακτικής ύλης, που παρουσιάζει μεγάλη μερίδα μαθητών.

Κι όμως, η ιδέα ότι πολλοί δρόμοι, εκμάθησης – διδασκαλίας, μπορούν να οδηγήσουν στο ίδιο γνωστικό αποτέλεσμα, πρέπει να μας εμπνεύσει.

Ένα δεύτερο σημάδι της δυσφορίας των νέων είναι αυτό που αισθάνονται, και μια μερίδα το αποκαλύπτει, ως “ψυχική οδύνη” , “ψυχολογικό τραύμα”. Μερίδα των νέων πέφτει θύμα κακότροπης συμπεριφοράς από συμμαθητές τους, που τους κάνει να νιώθουν “σαν ξένοι”, απομονωμένοι και περιθωριοποιημένοι,

Από την πλευρά τους, οι εκπαιδευτικοί, παρ’ όλο που πολλοί θα το ήθελαν, πιεσμένοι από ένα ανελέητο πρόγραμμα, δε βρίσκουν αρκετό και κατάλληλο χρόνο για να εστιάσουν την προσοχή των νέων σ’ ό,τι είναι, γι’ αυτούς, το σημαντικότερο : να τους διδάξουν την ενσυναίσθηση, την αλληλεγγύη, τη δεξιότητα να διακρίνουν και να απωθούν κάθε είδους εκφοβισμού ή βίας, να προβληματιστούν στη συμμόρφωση των κανόνων λειτουργίας μιας ομάδας.

Διαπιστώνεται, όλο και περισσότερο, όλο και σοβαρότερα, πως η δυσφορία των εφήβων είναι τόσο καταπιεστική που δεν μπορούν εύκολα να την εξωτερικεύσουν, να την μοιραστούν με άλλους, να την αναγνωρίσουν. Το 1/3 των ερωτηθέντων, σε μία έρευνα, εφήβων – μαθητών αναγνωρίζει ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν έχουν σοβαρές επιπτώσεις στη σχολική διαδρομή τους και στη σχέση τους με τρίτους. Γι’ αυτό, συχνότατα, προστρέχουν, πάνω από το 85%, σε  “παρακαμπτήρια” μέσα, όπως η οθόνη!

Το σημερινό σχολείο δίνει προτεραιότητα στη μεταφορά γνώσεων. Αυτή η προτεραιότητα ακυρώνεται, εκ των πραγμάτων, από την ύπαρξη και λειτουργία των φροντιστηρίων, καθώς και από την χρήση του διαδικτύου.

Το νέο σχολείο θα πρέπει να εμπνευστεί από την προσπάθεια μιας μερίδας εκπαιδευτικών, που δίνουν, εξίσου, σημασία και αναβαθμίζουν τη διδακτική ύλη, εμπλουτίζοντας την με στοιχεία που στοχεύουν στην ανάπτυξη της προσωπικότητας και στην ευεξία των μαθητών τους.

Κράτη, που επέτρεψαν την ύπαρξη και λειτουργία, αλλά και που συνεχίζουν να ενισχύουν τη δημόσια εκπαίδευση, με διδασκαλία και προγράμματα εμπνευσμένα από ευφυείς παιδαγωγούς, όπως οι : Freinet, Montessori,Steiner, Neil (summerhill), έχουν να επιδείξουν εξαιρετικά αποτελέσματα.

Ας τους πάρουμε ως παραδείγματα προς μίμηση, εκμεταλλευόμενοι την εμπειρία τους και μαθαίνοντας από τις τυχόν ελλείψεις και αδυναμίες τους.

Ενότητα 4^η

Ήδη, από τον 16^ο αιώνα, ο Μισέλ ντε Μονταίν, Γάλλος φιλόσοφος και συγγραφέας, επηρεασμένος από τον Πλάτωνα και όχι μόνο, ασκώντας θετική κριτική στο ήδη, υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα, πρότεινε να δοθεί προτεραιότητα στην κατανόηση και στην αναλυτική σκέψη και λιγότερο στην αποστήθιση, καθώς, επίσης, στην εκπαιδευτική έρευνα, στην επικοινωνία με τους ανθρώπους και στην παρατήρηση των πραγμάτων και λιγότερο στην ανάγνωση των βιβλίων.

Βασικό στοιχείο για να επιτευχθεί η ανανέωση – αναγέννηση του εκπαιδευτικού συστήματος είναι η εξασφάλιση της συνεργασίας, μέσα από συνέργεια, τόσο των εκπαιδευτικών όσο και των γονέων και μαθητών.

Εδώ και 10ετίες, η μία “εκπαιδευτική μεταρρύθμιση” διαδέχεται την άλλη. Κάθε κυβέρνηση και κάθε σχετικός υπουργός έρχεται για να αναθεωρήσει αυτά που επιχείρησαν οι προηγούμενοι, χωρίς ουσιαστικό όφελος.

Δε μπορεί να επιβληθεί, η οποιαδήποτε μεταρρύθμιση με “topdown”, δηλαδή με κάθετη ιεραρχική επιβολή της ανωτέρας διοίκησης.

Μια τέτοια διαδικασία καθιστά τους εκπαιδευτικούς απλούς εκτελεστές, που δεν βλέπουν που οδηγούν τα νέα μέτρα, και τους οδηγεί σε παθητικές στάσεις, σε άρνηση και τέλος σε “παραίτηση”.

Μια τέτοια διαδικασία αμβλύνει την επένδυση των μαθητών και των γονέων στην σχολική εκπαίδευση και αυξάνει την “απο-επένδυση”, οδηγώντας τους, αργά ή γρήγορα, στην “παραίτηση”.

Οι αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να έρχονται με “button–up”, δηλαδή μετά από ευαισθητοποίηση και ενεργή συμμετοχή της βάσης, που αποτελούν οι εκπαιδευτικοί – γονείς – μαθητές .

Η Πολιτεία (βουλή, κυβέρνηση, υπουργός, περιφέρεια, Δήμος), οι Σύλλογοι διδασκόντων, οι Σύλλογοι γονέων, τα 15μελή συμβούλια μαθητών, ο κάθε φορέας από το δικό του “μετερίζι”, με σύμπνοια οφείλουν και μπορούν:

• να ενθαρρύνουν, να αναπτύξουν, να διαιωνίσουν έναν αληθινό εκπαιδευτικό πολιτισμό, συνδεδεμένο με την εκπαιδευτική έρευνα και την συνεχή επιμόρφωση.
• να αναλύουν, να τεκμηριώνουν και να διανέμουν πρωτοπόρες πρακτικές.

Έτσι, όλοι μαζί, και μόνον μ’ αυτόν τον τρόπο, θα κατορθώσουμε να σπείρουμε τους σπόρους, που χρειάζεται η παιδεία μας, που χρειάζονται οι νέοι μας, για να τονωθεί η επιθυμία τους να μεγαλώσουν – ενηλικιωθούν, με τη βεβαιότητα ότι θα βρίσκονται, πάντα, στο ύψος των περιστάσεων και των μελλοντικών απαιτήσεων.

Και κάποιες παραθέσεις :

• Η αγραμματοσύνη είναι μάνα όλων των κακών (Πυθαγόρας)
• Παιδεία είναι αυτό που επιβιώνει όταν όλα όσα έχουν μαθευτεί ξεχνιούνται (Skinner, Αμερικανός ψυχολόγος)
• Η παιδεία είναι δεύτερος ήλιος για τους ανθρώπους (Πλάτων)
• Μην εκπαιδεύεται ένα παιδί να μάθει με τη βία ή την πληρότητα. Κατευθύνετε το στη γνώση με αυτό που τέρπει το μυαλό του, έτσι ώστε να είστε σε καλύτερη θέση να ανακαλύψετε, με ακρίβεια, την ιδιόμορφη κλίση της ιδιοφυΐας του (Πλάτων)
• Όπως το έδαφος, όσο κι αν είναι γόνιμο, αδυνατεί να παράγει κάτι δίχως καλλιέργεια, έτσι κι ο νους του ανθρώπου, δίχως την εκπαίδευση αδυνατεί να δώσει τους αναμενόμενους καρπούς (Αριστοτέλης)
• Η εκπαίδευση είναι το άναμμα της φλόγας, όχι το γέμισμα ενός βάζου (Σωκράτης)
• Δε μπορώ να διδάξω τίποτα σε κανέναν. Μπορώ μόνο να τον μάθω να σκέπτεται. Γνώθι σ’ αυτόν. (Σωκράτης)

Επίλογος

Στο σημείο αυτό, αντί επιλόγου μεταφέρω τις σκέψεις ενός φοιτητή του ColumbiaUniversity. Αν και δίνει σημαντικά μηνύματα ζωής, προτίμησε να μείνει ανώνυμος.

Πολλαπλασιάσαμε τα υπάρχοντά μας, και μειώσαμε τις αξίες μας.

Μιλάμε πολύ, αγαπάμε σπάνια και μισούμε πιο συχνά.

Μάθαμε πώς να εξασφαλίζουμε τα προς τα ζην, αλλά δεν μάθαμε να ζούμε.

Προσθέσαμε χρόνια στη ζωή μας, αλλά όχι ζωή στα χρόνια μας.

Φτάσαμε ως το φεγγάρι, αλλά δυσκολευόμαστε να διασχίσουμε ένα δρόμο για να συναντήσουμε τον γείτονα μας.

Διασπάσαμε το άτομο, αλλά όχι και τις προκαταλήψεις μας.

Έχουμε υψηλότερα κτίρια, αλλά και πολύ χαμηλότερες προδιαγραφές.

Πλατύτερους δρόμους, αλλά στενότερες αντιλήψεις.

Ξοδεύουμε πολλά και έχουμε λίγα.

Αγοράζουμε πολύ, αλλά απολαμβάνουμε λίγο.

Έχουμε μεγαλύτερα σπίτια και μικρότερες οικογένειες.

Περισσότερες ανέσεις, αλλά λιγότερο χρόνο.

Έχουμε περισσότερα πτυχία, αλλά λιγότερους λογικούς ανθρώπους.

Περισσότερη γνώση, μα! λιγότερη κρίση.

Έχουμε πολλούς ειδήμονες, αλλά και περισσότερα προβλήματα.

Έχουμε πλεόνασμα φαρμάκων, αλλά έλλειμμα στην ποιότητα ζωής μας.

Έχουμε υψηλότερα εισοδήματα, αλλά χαμηλότερες ηθικές αξίες.

Ζούμε στην εποχή των υψηλών κερδών, και των ρηχών ανθρωπίνων σχέσεων.

Υπάρχουν περισσότερα τρόφιμα, αλλά και χειρότερη διατροφή.

Κτίζουμε πολυτελή σπίτια, αλλά διαλύουμε την οικογένεια.

Η βιτρίνα της ζωής μας φαίνεται πλούσια και γεμάτη, η αποθήκη της όμως, είναι έρημη και άδεια.

ΑΣ ΕΛΠΙΣΟΥΜΕ ΟΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΤΑΦΕΡΟΥΜΕ ΕΝΑ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΑΥΡΙΟ !

#) Κωνσταντίνος Σκαρβέλης , σ/χος Κλινικός Ψυχολόγος και Εκπαιδευτικός 
πρώην Συντονιστής Έργου Μονάδας Ψυχικής Υγείας ν.α.Κυκλάδων – ΚΛΙΜΑΚΑ