Tόπος µικρός και «χειροποίητος». Λες και οι άνθρωποι ανά τους αιώνες «κέντησαν» υπομονετικά το τοπίο με αμέτρητες αναβαθμίδες στις πλαγιές. Ετσι κατάφεραν να συγκρατήσουν το χώμα για να κάνουν καλλιέργειες. Ακόμη και γύρω από τα λιγοστά δένδρα, χτίστηκαν προστατευτικές ξερολιθιές για να τα φυλάνε από τα μελτέμια.
Στην Κατοχή, η Σίκινος κατάφερε να συντηρήσει 800 ψυχές, κανείς δεν πέθανε από λιμό. Υπήρχαν τα αγαθά της γης, της θάλασσας, μα κυρίως η αλληλοϋποστήριξη. «Ημασταν πάντα συντροφιασμένοι, έτσι έχουμε μάθει να ζούμε, εδώ μόνον ο Θεός και ο γείτονας υπάρχει, το κράτος δεν φθάνει πάντα έως το μέρος μας», λέει ο αγαπημένος μου φίλος Μάρκος Ζαγοραίος, ο χτίστης του νησιού.
Τόπος εξορίας από την αρχαιότητα. Οπως όλα τα μικρά Κυκλαδονήσια, δέχθηκε στη ράχη της ανεπιθύμητους όλων των καθεστώτων. Ισως ένας από αυτούς κατά τη ρωμαϊκή περίοδο να έφτιαξε για τη σύζυγο ή τη θυγατέρα του, που λεγόταν Νεικώ, ένα λαμπρό μαυσωλείο.
Το μνημείο μετατράπηκε αρκετά νωρίς σε χριστιανικό ναό, έχασε τη στέγη του, απέκτησε τρούλο και ιερό. Εως το 1950 –δηλαδή 17 αιώνες αργότερα– λειτουργούσε απρόσκοπτα ως εκκλησία όπου στηνόταν το μεγαλύτερο πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου, με ολονυχτία, φαγητό και όργανα. Ωσπου κινδύνευσε πια να καταρρεύσει από τη φθορά και τους σεισμούς και σφάλισαν για τα καλά τις πόρτες του.
Τόπος τυχερός. Διότι οι κάτοικοι, με προεξάρχοντα τον παλιό δήμαρχο Γιάννη Συρίγο, δεν σταμάτησαν να ζητούν την αποκατάσταση της Επισκοπής, σαν το πιο σημαντικό πράγμα για αυτούς μαζί με τον γιατρό και την ακτοπλοϊκή σύνδεση. Ο ναός έπρεπε να σωθεί. Ποιος όμως θα έβγαζε το φίδι από την τρύπα; Η υπόθεση απαιτούσε να βρεθεί ένας άνθρωπος να αναλάβει την ευθύνη και να μην παραπέμψει την υπόθεση στις αρχαιολογικές καλένδες. Ο βυζαντινολόγος, έφορος αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Δημήτρης Αθανασούλης, το πήρε προσωπικά.
Με τη βοήθεια της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού έγιναν οι μελέτες και πέρυσι, το 2022, η Επισκοπή όχι μόνον έλαμψε ξανά κάτω από το φως του αιγαιοπελαγίτη ήλιου, αλλά μας αποκάλυψε και το πολύτιμο μυστικό της, τον ασύλητο τάφο της Νεικούς. Η αποκατάσταση ήταν τόσο υποδειγματική που κέρδισε και το βραβείο της Europa Nostra. Πέρασα πριν από λίγες ημέρες το κατώφλι της με τεράστια συγκίνηση μιας και είχα παρακολουθήσει από κοντά όλα τα στάδια των εργασιών. Είχα δει αρχαιολόγους και συντηρητές να εργάζονται με πείσμα και στοργή για το μνημείο μέσα στο κρύο και στους σφοδρούς αέρηδες.
Δεν πίστευα στα μάτια μου για την απίστευτη ομορφιά που αντίκριζα. Αλλά αυτό που καμάρωσα περισσότερο ήταν τους λιγοστούς μαθητές του Δημοτικού Σχολείου Σικίνου στη γιορτή του τέλους της σχολικής χρονιάς. Με τι καμάρι και χαρά μίλησαν για το ωραιότερο ξωκκλήσι του Αιγαίου που τυχαίνει να είναι στο δικό τους νησί.
Σίκινος, τόπος αγαπημένος μου. Από τις πατρίδες που διαλέγει κανείς στην ενήλικη ζωή του όχι μόνο για την αθωότητά της αλλά και για την αγνότητα των κατοίκων της.
Κείμενο: Μαργαρίτα Πουρνάρα (kathimerini.gr)
