Τρίτη, 15 Απριλίου, 2025
ΑρχικήΒιβλίοΕρμούπολη (Σύρος): Η πόλη που δημιουργήθηκε από το ...μηδέν

Ερμούπολη (Σύρος): Η πόλη που δημιουργήθηκε από το …μηδέν

|

Κατά τη γνώμη του η Ερμούπολη είναι η ωραιότερη ελληνική πόλη. «Γιατί η ομορφιά της είναι συγκεντρωμένη και όχι διάσπαρτη, μια ατόφια νεοκλασική πόλη του 19ου αιώνα, παρά τις φθορές που έχει υποστεί. Τα πολλά ερειπωμένα εργοστάσια δείχνουν τη βιομηχανική της ανάπτυξη, το επιβλητικό δημαρχείο της που σχεδίασε ο Τσίλλερ μαρτυρά τον πλούτο και την τάση για διάκριση των αστών που τη διοικούσαν, ενώ στο ιταλικής μορφής θέατρό της παρήλασαν ξένοι κυρίως αλλά και ελληνικοί θίασοι».

Η συζήτησή μας με τον ιστορικό Χρήστο Λούκο, ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης από το 2012, ιδρυτικό και ενεργό μέλος της Εταιρείας Μελέτης Νέου Ελληνισμού (ΕΜΝΕ), γίνεται με αφορμή την πρόσφατη έκδοση του βιβλίου του «Η Ερμούπολη της Σύρου (1821-1950). Από το Λίβερπουλ της Ανατολικής Μεσογείου στη βαμβακούπολη των Κυκλάδων» (εκδ. ΠΕΚ).

 

Πρόκειται για καρπό μελέτης χρόνων, που ξεκίνησε από προσωπικό ενδιαφέρον –από την Ερμούπολη κατάγεται η σύζυγός του, κι εκείνη τού γνώρισε την πόλη το 1972– και στην πορεία συνδέθηκε στενά με τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα. Με τα μέλη της ΕΜΝΕ που μόλις είχε ιδρυθεί, και «με την ορμή της νεότητας» –όπως σχολιάζει ο ίδιος– αποφάσισαν να ταξινομήσουν το δημοτικό αρχείο της πόλης, το οποίο μόλις είχε ανασυρθεί από την αφάνεια. «Ο πλούτος του σε πληροφορίες για όλες σχεδόν τις πλευρές της ζωής των κατοίκων ήταν ένα πρώτο κίνητρο, ασαφές στην αρχή, για να ασχοληθώ με την ιστορία της Ερμούπολης. Το κίνητρο αυτό ενισχύθηκε περισσότερο όταν βρέθηκα στο Παρίσι μεταξύ 1982-1985 και είδα την πρόοδο που είχε ήδη συντελεστεί στον τομέα της ιστορίας των πόλεων στη Γαλλία αλλά και σε άλλες χώρες», μας εξηγεί.

Ερμούπολη, η δημιουργία μιας πόλης εκ του μηδενός-1
Το λιμάνι. 

 

Στο «Αντί προλόγου» κείμενό του ο κ. Λούκος γράφει για «τη γοητεία που είχε η δημιουργία μιας πόλης εκ του μηδενός μέσα στο καμίνι της Ελληνικής Επανάστασης». Η Ερμούπολη, λοιπόν, είναι δημιούργημα του 1821. «Η ίδρυσή της δείχνει συγχρόνως το δράμα των προσφύγων που κατέφυγαν στη Σύρο και τον δυναμισμό τους, χάρη στον οποίο μέσα σε λίγα χρόνια κατέστησαν την πόλη τους σπουδαίο διαμετακομιστικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής για το εμπόριο μεταξύ Δύσης και Ανατολής», εξηγεί ο ιστορικός.

Για τα επόμενα περίπου 40 χρόνια υπήρξε η δεύτερη μετά την Αθήνα πόλη του ελληνικού κράτους σε πληθυσμό και το σπουδαιότερο οικονομικό κέντρο. Πρώτα σε αυτήν παρατηρήθηκαν κοινωνικές διαφοροποιήσεις μεταξύ του πλήθους των εργαζομένων στο λιμάνι, στα ναυπηγεία της, στις βιοτεχνίες και βιομηχανίες της, και μιας αστικής τάξης που γρήγορα απέκτησε συνοχή και διαμόρφωσε τη φυσιογνωμία της.

Ομως, από τη δεκαετία του 1870 ξεκίνησε η παρακμή και φάνηκαν εντονότερα οι κοινωνικές αντιθέσεις. Η απεργία χιλιάδων εργατών το 1879 στα ναυπηγεία και τα βυρσοδεψεία ήταν η πρώτη που οργανώθηκε στο ελληνικό κράτος. Πώς αντέδρασαν ο πληθυσμός της πόλης στις νέες συνθήκες που άλλαζαν τη ζωή τους;

«Οσον αφορά το μέλλον της πόλης, ξεχωρίζει η πρωτοβουλία μερικών κεφαλαιούχων να στρέψουν την οικονομία της Ερμούπολης προς τη βαμβακοβιομηχανία. Στα εργοστάσια που δημιουργήθηκαν από τα τέλη του 19ου αιώνα απορροφήθηκε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που βρέθηκε σε ανεργία ή υποαπασχόληση. Ετσι αποφεύχθηκε η κάθετη παρακμή και η πόλη κράτησε μια δευτερεύουσα αλλά σημαντική θέση στη χώρα», απαντά ο κ. Λούκος. Με το πέρασμα στον εικοστό αιώνα προέκυψαν νέες εργασιακές σχέσεις με την εργατική τάξη να έχει πλέον συνείδηση του κοινωνικού της ρόλου.

Ερμούπολη, η δημιουργία μιας πόλης εκ του μηδενός-2
Ο Κωστής Μπαστιάς (αριστερά) και ο Βελισάριος Φρέρης (δεξιά), το 1922.

 

Η Ερμούπολη δεν απέφυγε τις πολιτικές και κοινωνικές εντάσεις του Διχασμού και της πολιτειακής ρευστότητας του Μεσοπολέμου. Οι ταξικές ανισότητες οξύνθηκαν, η φτώχεια και οι συνέπειές της –ιδιαίτερα στην κρίση του 1930– ήταν σοβαρές. Ωστόσο η άφιξη και εγκατάσταση μερικών χιλιάδων Μικρασιατών προσφύγων τόνωσε δημογραφικά την πόλη και παρά τις αρχικές δυσκολίες προσαρμογής, έδωσε άλλες μορφές κοινωνικότητας και ποιότητα ζωής.

«Μια σημαντική παράμετρος αυτής της περιόδου αποτελεί η γενναιότερη εμπλοκή των Καθολικών κατοίκων του νησιού στα δρώμενα της πόλης», υπογραμμίζει ο ιστορικός. «Απομονωμένοι στον λόφο της Aνω Σύρου, μετά την ίδρυση και ανάπτυξη της Ερμούπολης, προσπάθησαν να διαφυλάξουν την ιδιαιτερότητά τους από τον κίνδυνο να αφομοιωθούν από μια γείτονα που έσφυζε από δυναμισμό.

Από τις αρχές όμως του 20ού αιώνα και όταν η ενασχόληση με τη γεωργική παραγωγή στο υπόλοιπο νησί, που σε μεγάλο βαθμό ανήκε σε αυτούς, είχε φθάσει στα όριά της, κυρίως γυναίκες και κορίτσια άρχισαν να εργάζονται στα κλωστοϋφαντουργεία της Ερμούπολης, ενώ πλήθυνε η μόνιμη εγκατάσταση Καθολικών κατοίκων στην πόλη και η προσπάθειά τους να είναι ισότιμοι πολίτες με τους Ερμουπολίτες σε όλα τα επίπεδα».

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής η πόλη έχασε το ένα τέταρτο των κατοίκων της από πείνα, είχε δηλαδή αναλογικά περισσότερα θύματα από όσα η Αθήνα. Τα δύσκολα χρόνια μετά τα Δεκεμβριανά και τον Εμφύλιο σημάδεψαν και τη Σύρο. Η προσπάθεια να ξαναπιαστεί το νήμα μιας ομαλής ζωής ήταν πολύ δύσκολη. Προς το τέλος της δεκαετίας του 1940 έκλεισαν και τα τελευταία εργοστάσια. Για πολλούς η μόνη λύση ήταν η μετανάστευση προς την Αθήνα και τον Πειραιά.

Ερμούπολη, η δημιουργία μιας πόλης εκ του μηδενός-3

Διαβάστε όλες τις τελευταίες ειδήσεις από τις σελίδες του Naxos Press - τώρα και στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ
Τελευταία νέα
Δημοφιλή

Aegean Air – Πάσχα: Νάξος και Σαντορίνη οι προορισμοί με τις μεγαλύτερες πληρότητες στις Κυκλάδες

Το γεγονός ότι συμπίπτουν χρονικά το Ορθόδοξο και το Καθολικό Πάσχα ενθαρρύνει τις μετακινήσεις τόσο για τους Έλληνες επιβάτες όσο και για τους ξένους επισκέπτες

ΠΝΑι: Έκτακτη διαφημιστική καμπάνια για την Σαντορίνη

Γ. Χατζημάρκος: Προχωράμε στην ενίσχυση της τουριστικής προβολής του νησιού με ό,τι πιο σύγχρονο στο ψηφιακό τουριστικό οικοσύστημα

Νάξος: Οι Γερμανοί απολαμβάνουν την φιλοξενία και την ομορφιά του νησιού μας (video)

Ύμνοι της γερμανικής τηλεόρασης για το «ονειρεμένο» Πάσχα στη Νάξο (video) - Τι λέει ο αρμόδιος αντιδήμαρχος Βαγγέλης Κατσαράς

Κ. Μπιζάς: “Να φτιάξουμε νέα δομή Υγείας στο νησί της Πάρου”

Εισήγηση Δημάρχου Πάρου στην συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου για το θέμα λήψης απόφασης για πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος παραχώρησης χώρων για κατασκευή νέας δομής Υγείας

Σαντορίνη: 59χρονη σκοτώθηκε εν ώρα εργασίας σε τουριστικό κατάλυμα

Τραγωδία στη Σαντορίνη: 59χρονη σκοτώθηκε εν ώρα εργασίας – Συνελήφθη ο υπεύθυνος της επιχείρησης

Σύρος – Φοίνικας: Κέρδισε στο Ζηρίνειο τον ΑΟΠ Κηφισιάς και πάει Ευρώπη

Τεράστια εκτός έδρας νίκη και πάει Ευρώπη ο Φοίνικας Σύρου

ΕΚΑΒ: Οι αλλαγές που έρχονται στις αεροδιακομιδές μέσα στο καλοκαίρι

Αλλαγές ετοιμάζονται για προσωπικό και ελικόπτερα στο ΕΚΑΒ ενόψει καλοκαιριού - Το .. πείραμα της Πάρου

Νάξος – Περιφερειακό Πρωτάθλημα Αιγαίου: Η σημερινή μάχη Απόλλων Νάξου – Ροδίων Αθλησις κρίνει τον τίτλο

Περιφερειακό Πρωτάθλημα Αιγαίου (3η αγ.): Ανέβηκε στην κορυφή η Ροδίων Άθλησις, πρώτη νίκη για τη Μυτιλήνη - Σήμερα το ντέρμπι Απόλλων Νάξου - Ροδίων Αθλησις

Κίμωλος – Βεντούρης: “Αισιοδοξία για τη φετινή τουριστική σεζόν”

Η Κίμωλος εκτός φαινομένων υπερτουρισμού - Έργα υποδομής με περιβαλλοντικό πρόσημο

Νάξος: Νεκρός εντοπίστηκε 62χρονος, έπεσε σε χαράδρα

Νάξος: 62χρονος εντοπίστηκε νεκρός μετά από πτώση σε χαράδρα

Κικίλιας: Μείωση 50% των λιμενικών τελών σε προσπάθεια συγκράτησης των τιμών στα ακτοπλοϊκά

Β. Κικίλιας: «Η μείωση κατά 50% των λιμενικών τελών, συνεισφέρει στην προσπάθεια συγκράτησης των τιμών στα ακτοπλοϊκά εισιτήρια»

Νάξος – Πανναξιακό τουρνουά Τάβλι: Παν. Σορώκος ή Κοντόπουλος ο νέος πρωταθλητής;

Ο μεγάλος τελικός του 11ου Πανναξιακού Τουρνουά Τάβλι ξεκινάει: Παναγιώτης Σορώκος ή Πέτρος Κοντόπουλος ο μεγάλος νικητής; Η πορεία έως την κατάκτηση του τροπαίου

Κυκλάδες: Πήραν …πράσινο φως πέντε νέα ξενοδοχεία, σε ποια νησιά;

Σε ποια νησιά των Κυκλάδων θα δούμε τα νέα πέντε ξενοδοχεία που πήραν ..πράσινο φως;

Πανναξιακός ΑΟΚ: Με 2-0 νίκες πέρασε τα Μελίσσια και τον τελικό αντιμετωπίζει τον Ιωνικό Νικαίας

Σε έναν εντυπωσιακό αγώνα διάρκειας τριών ωρών ο Πανναξιακός νίκησε 92-88 στην έξτρα περίοδο τα Μελίσσια και με 2-0 νίκες προκρίθηκε στον τελικό - Αντίπαλος ο Ιωνικός Νικαίας με μειονέκτημα έδρας

Νάξος: Λιανός και Ανδρουλάκης σε εθιμοτυπική συνάντηση στο Δημαρχείο (video)

Εθιμοτυπική συνάντηση με μικρές ειδήσεις στο Δημαρχείο Νάξου - Τι είπαν Ανδρουλάκης και Λιανός για θέματα υποδομών (video)

Στιγμές Ιστορίας: Το πορτοκαλί “Πάρος” και η σχέση του με την Παροναξία

Το "Πάρος" ήρθε στη γραμμή της Παροναξίας τη δεκαετία του 80 αλλά δεν απέκτησε την .. λάμψη του "Νάξος" - Η ιστορία του έως τη στιγμή που έφτασε στη Τουρκία και διαλύθηκε

Blue Star Ferries: Εκτακτο δρομολόγιο απόψε (22:00) του Paros με προορισμό την Πάρο

Εκτακτο δρομολόγιο σήμερα (11/04. 22:00) από τον Blue Star Paros στη γραμμή Πειραιάς - Πάρος και επιστροφή

Fast Ferries – Νάξος: Ξεκίνησαν οι προσεγγίσεις του “Andros” δύο φορές την εβδομάδα

Ξεκίνησε τις προσεγγίσεις του στην Νάξο το FAST FERRIES ANDROS - Μέχρι πότε θα έρχεται στη Νάξο, ποιο πλοίο θα το αντικαταστήσει

Σχοινούσα: Υπό βροχή ο φετινός εορτασμός της Παναγίας της Ακαθής (photos)

Σάββατο 5 Απριλίου η Σχοινούσα γιόρτασε... Η Παναγία Ακαθή φόρεσε τα γιορτινά της. Ποιος ήταν ο πανηγυράς, ποιοι βρέθηκαν στο νησί των Μικρών Κυκλάδων