Δύο αυτοκτονίες την ημέρα καταγράφονται στην Ελλάδα του 2022. Αυξητική τάση των αυτοκτονιών από το 2020 έως το 2022 κατά 25% καταγράφεται σύμφωνα με τα ετήσια στοιχεία αυτοκτονιών που αναλύθηκαν από την οργάνωση «ΚΛΙΜΑΚΑ». Στην Κρήτη οι περισσότερες αυτοκτονίες, το 78% άνδρες και προτίμηση οι καλοκαιρινοί μήνες.
Κατά 25% αυξήθηκαν οι αυτοκτονίες στην Ελλάδα από το 2020 έως το 2022, σύμφωνα με τα στοιχεία που αναλύθηκαν και επεξεργάστηκαν από το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών και το ερευνητικό δίκτυο καταγραφής του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της οργάνωσης «ΚΛΙΜΑΚΑ».
Όπως φαίνεται και από το παρακάτω διάγραμμα, υπάρχει μία ευδιάκριτη αυξητική τάση των θανάτων από το 2020 έως το 2022 της τάξεως του σχεδόν 25%. Πιο συγκεκριμένα, ο συνολικός αριθμός των αυτοκτονιών που καταγράφηκε εντός του τρέχοντος έτους (έως και την ημερομηνία δημοσίευσης του παρόντος άρθρου) αγγίζει τους 600 θανάτους το οποίο αντιστοιχεί σε τουλάχιστον δύο αυτοκτονίες καθημερινά.
Επισημαίνεται ότι ο συνολικός αριθμός των αυτοκτονιών που καταγράφονται αποτελεί την κορυφή του παγόβουνου και σε καμιά περίπτωση δεν αντικατοπτρίζει την συνολική διάσταση του προβλήματος. Η υποκαταγραφή των αυτοκτονιών είναι δεδομένη σε παγκόσμιο επίπεδο σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.) λόγω διάφορων ζητημάτων όπως η ανομοιομορφία στην καταγραφή ανά χώρα, το στίγμα γύρω από την αυτοκτονία και τις ψυχικές ασθένειες, τα ιδιαίτερα κοινωνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά κάθε χώρας καθώς και λόγω της δυσκολίας να εξακριβωθεί η πρότερη ύπαρξη αυτοκτονικής πρόθεσης.
Αναλυτικότερα, τα στοιχεία διαμορφώθηκαν ως εξής:
• Η πλειοψηφία των αυτοχείρων ήταν άντρες κατά συντριπτική πλειοψηφία (78%) και ακολούθησαν οι γυναίκες σε ποσοστό 22%.
• Αναφορικά με την ηλικιακή ομάδα, τα άτομα άνω των 60 ήταν εκείνα που σημείωσαν τις περισσότερες αυτοκτονίες σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού. Σε επίπεδο φύλου, οι περισσότεροι θάνατοι για τους άντρες συγκεντρώθηκαν στις ηλικίες 60 – 64 ενώ εν αντιθέσει στις γυναίκες οι θάνατοι συγκεντρώθηκαν στις νεαρές ηλικίες των 35 – 39 ετών.
• Αυξητικές τάσεις παρουσιάζει ο αριθμός των αυτοκτονιών στις νεαρές ηλικίες εν γένει (ηλικίες άνω των 20) σε σύγκριση με τα στοιχεία του 2021.
• Σε επίπεδο διοικητικών περιφερειών, ο υψηλότερος αριθμός αυτοκτονιών για το 2022 καταγράφηκε στην Κρήτη (το 17% του συνολικού αριθμού των θανάτων) και έπειτα ακολούθησε η Κεντρική Μακεδονία. Η Κρήτη αποτελεί μία περιφέρεια με διαχρονικά υψηλούς δείκτες αυτοκτονίας πάνω από μία δεκαετία. Το ζήτημα της υψηλής αυτοκτονικότητας στην Κρήτη είναι κρίσιμης σημασίας και αποτελεί από ετών ένα πεδίο ερευνητικού ενδιαφέροντος του Παρατηρηρίου Αυτοκτονιών της ΚΛΙΜΑΚΑ.
• Η πιο συχνή μέθοδος αυτοκτονίας σε επίπεδο πληθυσμού αποτέλεσε ο απαγχονισμός και ακολούθησαν η πτώση και ο αυτό – πυροβολισμός.
• Το μεγαλύτερο μέρος των αυτοχείρων άνηκε στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό της χώρας και βρισκόταν εντός γάμου.
• Το 55% των θανάτων έλαβε χώρα εντός της οικείας του θανόντα.
• Η πλειοψηφία των αυτοκτονιών σημειώθηκε κατά τους καλοκαιρινούς μήνες (Ιούνιος – Ιούλιος – Αύγουστος) ενώ οι ημέρες στις οποίες καταγράφηκε ο υψηλότερος αριθμός αυτοκτονιών ήταν η Δευτέρα και η Τρίτη. Οι περισσότεροι θάνατοι έλαβαν χώρα τα ξημερώματα.
Ακόμη, εντός του 2022, καταγράφηκαν 18 αυτοκτονίες σε σημεία υψηλής επικινδυνότητας της χώρας (suicide hotspots), 11 σε καταστήματα κράτησης, 7 εντός σταθμών Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, 8 εντός μονάδων υγείας και 3 εντός στρατοπέδων της χώρας. Επιπρόσθετα, καταγράφηκαν τουλάχιστον 11 αυτοκτονίες εργαζομένων σε επαγγέλματα υψηλού κινδύνου για αυτοκτονία όπως τα σώματα ασφαλείας και 3 αυτοκτονίες στρατιωτικών.
Επιπλέον, στον παρόν έτος έλαβαν χώρα 4 επεκτεινόμενες αυτοκτονιες (ανθρωποκτονίες οι οποίες ακολουθήθηκαν από την αυτοκτονία του θύτη).
Εντός των πηγών βάση του Παρατηρητηρίου εντάσσονται και οι ψυχολογικές αυτοψίες σε επιζώντες αυτοκτονίας που απευθύνονται αναζητώντας βοήθεια στο Κέντρο για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ. Εντός του τελευταίου χρόνου πραγματοποιήθηκαν ένας μεγάλος αριθμός ψυχολογικών αυτοψιών στις οποίες διαπιστώθηκε ότι τα άτομα που έβαλαν τέλος στην ζωή τους είχαν εκδηλώσει άμεσα ή έμμεσα την πρόθεσή τους να αυτοκτονήσουν ενώ διαπιστώθηκε η ύπαρξη προηγούμενων αποπειρών αυτοκτονίας ή «πρόβας» για κάποια απόπειρα στο παρελθόν καθώς και η ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού αυτοκτονίας ή/και ψυχικής ασθένειας, σημεία τα οποία δεν έτυχαν της ανάλογης προσοχής είτε από τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας είτε από το ευρύτερο περιβάλλον του αυτόχειρα.
Η Ελλάδα παραμένει μία από τις λίγες χώρες στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια σφαίρα που δεν έχει λάβει καμία θεσμική πρωτοβουλία για την προστασία των αυτοκαταστροφικών ατόμων το οποίο αποτελεί πάγιο αίτημα του φορέα και η τοποθέτησή του στην Διεθνή Ένωση για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας (International Association for Suicide Prevention – IASP), φορέας ο οποίος αποτελεί το ανώτερο όργανο για την κατάρτιση στρατηγικών στον τομέα της πρόληψης αλλά και των ερευνητικών διαδικασιών, σε καθεστώς συνηγορίας με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Το 95% των θανάτων θα μπορούσαν να έχουν προληφθεί εάν είχαν εφαρμοστεί έγκαιρες και ουσιαστικές παρεμβάσεις.
Το Κέντρο για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ έχει προτείνει από ετών σαφείς και κρίσιμες προτάσεις τόσο σε επίπεδο καταγραφής και αποτύπωσης του ζητήματος της αυτοκτονίας όσο και επίπεδο προληπτικών παρεμβάσεων οι οποίες ανανεώνονται συνεχώς με βάση τα δεδομένα που λαμβάνονται από το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών.
Κάποιες από αυτές είναι:
– Η εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας στην ορθή αναγνώριση και διαχείριση των αυτοκαταστροφικών ασθενών και η εισαγωγή ενός ενιαίου πρωτοκόλλου εκτίμησης του αυτοκτονικού κινδύνου στις μονάδες υγείας της χώρας
– Η σύσταση μιας υπηρεσίας που θα περιλαμβάνει την τοποθέτηση ενός επαγγελματία ψυχικής υγείας εντός των μονάδων υγείας που θα αξιολογεί αποκλειστικά την ύπαρξη αυτοκτονικότητας στα περιστατικά που εισάγονται στο νοσοκομείο όπου υπάρχουν ενδείξεις πιθανής πρότερης αυτοκτονικής πρόθεσης (π.χ. τραυματισμός λόγω πτώσης από ύψος, τραυματισμός με αιχμηρό αντικείμενο, δηλητηρίαση κ.α.)
– Η εισαγωγή πρωτοκόλλου καταγραφής των μη θανατηφόρων αποπειρών αυτοκτονίας που απευθύνονται σε νοσηλευτικά ιδρύματα
– Μία υπηρεσία παρακολούθησης και επαναξιολόγησης (follow – up) των αυτοκαταστροφικών ασθενών ως κομμάτι της εξασφάλισης της συνέχειας της θεραπείας τους, με στόχο την έγκαιρη αναγνώριση των σημείων μιας νέας αυτοκτονικής κρίσης, της πρόληψης μιας ενδεχόμενης υποτροπής, κ.α, υπηρεσία που παρέχεται από ετών στους εξυπηρετούμενους του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας όπως και
– Η συμπερίληψη της ψυχολογικής αυτοψίας σε περιστατικά βίαιων θανάτων όπου υπάρχουν ενδείξεις αυτοκτονίας
Η πρόληψη της αυτοκτονίας αποτελεί ένα ζήτημα που αφορά τον κάθε ένα από εμάς μέσα από οποιοδήποτε επίπεδο. Η ακριβέστερη καταγραφή του ζητήματος της αυτοκτονίας στην χώρα μας αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την πρόληψη της με άξονα την εφαρμογή έγκαιρων παρεμβάσεων και χάραξης πολιτικών που θα έχουν ως προτεραιότητα την αντιμετώπισή της. Η συμβολή όλων όσων, ανώνυμα ή επώνυμα, συνέβαλαν και συμβάλλουν με τις πληροφορίες τους στο έργο του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών είναι πολύτιμη.
Όλοι όσοι επιθυμούν να γίνουν κοινωνοί αυτής της διαδικασίας και να συμβάλλουν στην πρόληψη της αυτοκτονίας στην χώρα μας πληροφορώντας μας για σχετικά περιστατικά μπορούν να καλέσουν στα τηλέφωνα του Κέντρου Πρόληψης Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ στα τηλέφωνα 2103417162-3.
Κατσαδώρος Κυριάκος, Ψυχίατρος, Επιστημονικός Διευθυντής της ΚΛΙΜΑΚΑ
Ζαφειροπούλου Δήμητρα – Ψυχολόγος, Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, ΚΛΙΜΑΚΑ
Πλουμή Βασιλική – Στατιστικολόγος, Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, ΚΛΙΜΑΚΑ
