Μονή Ζωοδόχου Πηγής… Ανάφη… Ενα ταξίδι στο παρελθόν αλλά με εικόνες του σήμερα
Τα παιδιά χτυπούσαν την καμπάνα …στον προαύλιο χώρο της Μονής κι εγώ…Απρίλιος του 19 ήτανε θαρρώ …που συνομιλούσα με τον κ. Αντώνη – καλή του ώρα – σαν και τώρα, ακουμπισμένοι κι οι δυο στους τεράστιους πλίνθους από σιδερόπετρα και μάρμαρο του νησιού.
Μπροστά ακριβώς στον αρχαίο ναό του Απόλλωνα του Αιγλήτη. Του Αστεάλτα, του Ασγελάτα ή του Αναφαίου αν προτιμάτε.
Μονή Ζωοδόχου Πηγής της Ανάφης.
Αλλιώς το Κάτω Μοναστήρι, για να διαχωρίζεται αυστηρά από το Πάνω, που είναι η Παναγία η Καλαμιώτισσα, στην κορφή του τρομερότερου βράχου του Αιγαίου, μη σας πως και της Μεσογείου όλης, του Κάλαμου (461μ.)
-Κι αλήθεια τώρα κ.Αντώνη αυτές οι πέτρες είναι αρχαίες;
-Μα ναι παιδί μου. Αυτές οι πέτρες είναι αρχαίες. Μ’ αυτές ήτανε κτισμένος ο ναός του Αιγλήτη.
Κοιτούσα απορημένη τους καλοσχηματισμένους πελώριους λίθους που ορθώνονταν μπροστά μου με το άψογο πελεκητό σχήμα και δεν μπορούσα να το πιστέψω.
Ότι καθόμουνα δίπλα σε έναν αρχαίο ναό!
Κι από τη μία, ο αρχαίος…από την άλλη, ο νέος. Από τη μία το Δωδεκάθεο …από την άλλη η Παναγιά μας η Καπετάνισσα και η Γερόντισσα που λέγαν οι μοναχές.
Ένα προαύλιο κι ένας περίβολος μαζί που συγκερνούσε ανώδυνα ανεπαίσχυντα και ειρηνικά θα λεγε κανείς, δυο κόσμους.
Γιατί αν κοιτούσες αριστερά έβλεπες τα ερείπια του Αιγλήτη να ορθώνονται από πάνω σου επιβλητικά κι αν έκλεινες τα μάτια κιόλας θα έβλεπεςτην πομπή των πιστών που ξεκινούσε από το Καστέλλι, τότε στο λόφο ψηλά, διέσχιζε όλη την Ιερά Οδό, ψήγματα της οποίας σώζονται μέχρι και σήμερα, και κατέφτανε φορτωμένη …η πομπή … αναθήματα και δώρα για τη γιορτή του.
Κι αν άνοιγες τώρα τα μάτια σου ακριβώς μπροστά, τα παιδιά παίζαν χαρούμενα την καμπάνα στον άλλο ναό, τον χριστιανικό, τον καινούριο και ίδια επιβλητικό, που είχε κτιστεί όμως με τα σπάργανα και δομικά στοιχεία του άλλου…
Κόσμο πολύ να μπαίνει να προσκυνήσει έβλεπες, την αργυροεπίχρυση εικόνα της Παναγιάςτης Καλαμιώτισσας που φυλάσσεται εκεί από το Πάνω Μοναστήρι (το Γενέθλιον)…
Και λιγοστές καλόγριες να πηγαινοφέρνουν τα κεράσματα της Κυριακής να μας φιλέψουν.
– Εγώ νομίζω πως ο ναός είναι κτισμένος στη θέση του αρχαίου σηκού ...πετάχτηκε και η Έφη ενθουσιασμένη, ως η φιλόλογος της παρέας.
Κι εγώ κοιτούσα πάλι απορημένη γι’ αυτό το συγκέρασμα των εικόνων, που μου ‘ρχονταν στο μάτι και το νου…
Για το πως έστεκαν αιώνες τώρα αυτές οι αρχαίες πέτρες πάνω από την κεφαλή μας…
Και για το πως ο κ.Αντώνης, γηραιός πια κάτοικος του νησιού, μου εξηγούσε πόσο ωραίο ήτο το πανηγύρι τότε…
Που ο κόσμος ξεκινούσε από το Χωριό, με τα πόδια φορτωμένος όλα τα απαραίτητα καλούδια σαν άλλη πομπή ευλαβικιά του σήμερα, στα χνάρια της ίδιας Ιεράς Οδούς, για να προσευχηθεί στο Ναό και να στήσει μετά φαγοπότι.
Τότε, που ήσαν παπάς και καλόγεροι στη Μονή και βοσκοί βόσκαν τα κατσίκια τους τριγύρω.
Τότε που ήσαν οι κάτοικοι πολλοί!
Λίγα λόγια για το Κάτω Μοναστήρι.
Αφιερωμένο στην Θεοτόκο της Ζωοδόχου Πηγής (εορτάζει την Παρασκευή της Λαμπροβδομάδας) οικοδομήθη το 1850 από τον ηγούμενο Μακάριο Αρβανίτη ή Μαύρο από την Ανάφη.
Πρόκειται για μονόχωρο τρουλαίο ναό με νεότερο πολύτοξο καμπαναριό στη δυτική πρόσοψη. Εσωτερικά, το τέμπλο είναι ζωγραφικό και ξυλόγλυπτο του 19ου αιώνα, ενώ οι περισσότερες εικόνες είναι έργα του Νικολάου Καραβία του ίδιου αιώνα.
Η Μονή ερημώθη κάποτε παρά το γεγονός πως ο τελευταίος ηγούμενος Αγάπιος Σιγάλας παρέμεινε εκεί για πολλά χρόνια ελπίζοντας στη μετάβαση μοναχών. Λόγω ακριβώς αυτής της έλειψης μοναχών, το 1930, εντάχθηκε ως μετόχιο στη Μονή Προφήτου Ηλία Θήρας όπου ανήκει μέχρι και σήμερα.
Εσωτερικά, στον περίβολο της Μονής εκτός από τα διάσπαρτα μέλη του αρχαίου ναού, τους κίονες και τα κιονόκρανα, ευρίσκονται παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Μακάριο, το παλιό καθολικό της Ζωοδόχου Πηγής αφιερωμένο πλέον στους άγιους μάρτυρες Απόλλωνα και Σωκράτη και εξωτερικά σε μικρό ύψωμα που υπήρχε παλιά ανεμόμυλος, το εκκλησάκι του Αγίου Νεκταρίου που βιγλίζει το πέλαγος από Βορρά.
Το Κάτω Μοναστηρι, από το 1888 και έπειτα, λόγω του εξαιρετικά δύσβατου της περιοχής του Πάνω Μοναστηριού, αλλά και κατόπιν μιας φονικής καταιγίδας που έπληξε την κορυφή του Κάλαμου τη χρονιά εκείνη, φιλοξενεί και το Πανηγύρι του εορτασμού της Παναγίας της Καλαμιώτισσας, κάθε 8 Σεπτεμβρίου, όπου πλήθος κόσμου συρρέει από τα γύρω νησιά.
Και να που περάσαν τα χρόνια…
Και ο Αιγλήτης είναι ο Αιγλήτης…
Και η Παναγιά είναι η Παναγιά…
Και ο Δήμος ανακοίνωσε τα δρομολόγια των λεωφορείων για τον εορτασμό της Μονής…
Και οι καμπάνες θα ηχήσουν ξανά…
Κι εσείς αν θέλετε να επισκεφτείτε ένα Μοναστήρικι, έναν αρχαιολογικό χώρο μαζί, σήμερα είναι η ευκαιρία που εορτάζει…
Της Ανάφης προσφύγιον και φρουρός και καταφυγήν, και νήσων Κυκλάδων…
Βοήθειά μας…
Υπατία
Πηγές : Η Ανάφη μας, αρχείο Αντώνη Κολυδά και Ειρήνης Γαβαλά
Ανάφη, Στεφ. Ήμελλου και Margaret Kenna
