Κατά τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, οι τουρκικές αρχές είχαν δηλώσει πως τα μωσαϊκά και οι εικόνες θα καλύπτονταν μόνο κατά τη διάρκεια της προσευχής των μουσουλμάνων – Κάτι που εκ των πραγμάτων δεν ισχύει …
Η Παναγία η Πλατυτέρα που βρίσκεται στο Ιερό Βήμα της Αγίας Σοφίας παραμένει καλυμμένη με κουρτίνες· σε αυτή την εμβληματική αγιογραφία, η Θεοτόκος παριστάνεται ένθρονη με τον μικρό Ιησού στην αγκαλιά της. Στην Αγία Σοφία, αυτό το οικουμενικό μνημείο της χριστιανοσύνης, που τον Ιούλιο με υπογραφή Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετατράπηκε σε τζαμί, με κουρτίνα καλύφθηκαν και οι υπόλοιπες αγιογραφίες που βρίσκονται εντός του Ιερού Βήματος.
Αφορμή για την επίσκεψη της «Καθημερινή» στην Αγία Σοφία ήταν η ευχετήρια κάρτα που λάβαμε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο για τα Χριστούγεννα. Στην κάρτα απεικονίζεται η Παναγία η Πλατυτέρα, την οποία έχει φωτογραφίσει ο κ. Νίκος Μαγγίνας. «Η Πλατυτέρα της Μεγάλης Εκκλησίας, της Αγίας Σοφίας ένα αριστούργημα μέσα στο ύψιστο και μοναδικό Αριστούργημα της Πίστεως του Γένους», αναφέρει το μήνυμα στη λεζάντα. Η συγκυρία της έκδοσης της κάρτας φέτος και το περιεχόμενο θεωρούνται ένα ιδιαίτερο μήνυμα του Οικουμενικού Πατριάρχη.
Λίγες ώρες μετά αποφασίσαμε να επισκεφθούμε την Αγία Σοφία για να διαπιστώσουμε τις αλλαγές που έχουν γίνει στον χώρο. Οι τουρκικές αρχές είχαν δηλώσει πως τα μωσαϊκά και οι εικόνες θα καλύπτονταν μόνο κατά τη διάρκεια της προσευχής των μουσουλμάνων.
Η επίσκεψή μας δεν έγινε στη διάρκεια της προσευχής και η πρόσβαση στην Αγία Σοφία ήταν ευκολότερη σε σχέση με το παρελθόν. Δεν υπάρχουν μέτρα ασφαλείας, ούτε ειδικά μηχανήματα ελέγχου. Απλώς, για την πρόσβαση στον χώρο, υπάρχει ένας τυπικός έλεγχος της αστυνομίας για όσους θέλουν να εισέλθουν στην πλατεία Σουλτάν Aχμέτ. Οι ταμπέλες στην είσοδο γράφουν «Τζαμί της Αγίας Σοφίας». Στον χώρο έχουν τοποθετηθεί ειδικά ράφια για να αφήνουν οι επισκέπτες τα παπούτσια τους όπως γίνεται σε κάθε τζαμί.
Σε όλο το δάπεδο έχει στρωθεί χαλί. Πολλοί τουρίστες ήταν από μουσουλμανικές χώρες. Ομως κατά τη διάρκεια της περιήγησής μας στην Αγία Σοφία συναντήσαμε μεγάλα γκρουπ με Ρώσους τουρίστες που θαύμαζαν το μεγαλείο του χώρου.
Τα εξαπτέρυγα της Αγίας Σοφίας δεν καλύφθηκαν και ο κάθε επισκέπτης μπορεί να τα παρατηρεί. Δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς συμβαίνει τις ώρες της προσευχής. Ομως οι επισκέπτες δεν μπορούν να θαυμάσουν την Πλατυτέρα των Ουρανών και άλλες αγιογραφίες στον χώρο όπου βρίσκονται στο Ιερό Βήμα της Αγίας Σοφίας, καθώς ακόμα και σε ώρα μη προσευχής καλύπτονται από λευκές κουρτίνες.
Ο χαιρετισμός του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου στην ευχετήρια κάρτα των Χριστουγέννων, στην οποία απεικονίζεται η Παναγία η Πλατυτέρα φωτογραφημένη από τον κ. Νίκο Μαγγίνα.
Στον χώρο του Ιερού Βήματος, μόνιμα ένας ιμάμης διαβάζει στίχους από το Κοράνι, ενώ συχνά έρχονται πιστοί που προσεύχονται. Πάντως, άλλα ψηφιδωτά έξω από το σημείο της προσευχής δεν καλύφθηκαν. Οπως στην Καμάρα της αυτοκρατορικής πύλης που εικονίζει τον αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ΄, γονυπετή μπροστά στον ένθρονο Χριστό.
Επίσης δεν καλύφθηκε με κουρτίνα το ψηφιδωτό στη νοτιοδυτική είσοδο όπου ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός προσφέρει την Αγία Σοφία στην Παναγία, ενώ δεξιά ο Μέγας Κωνσταντίνος προσφέρει την Κωνσταντινούπολη.
Κλειστός παραμένει ο γυναικωνίτης της Αγίας Σοφίας όπου υπάρχουν πολλά ψηφιδωτά και αγιογραφίες, αλλά είναι άγνωστο αν καλύφθηκαν κι αυτά, καθώς οι τουρίστες δεν μπορούν να τα δουν, αφού η πρόσβαση σε αυτά είναι αδύνατη. Ανάμεσα στους επισκέπτες κυκλοφορούν πολλοί αστυνομικοί που προσπαθούν να βάλουν τάξη στις εκατοντάδες ανθρώπους που περιφέρονται εντός του ναού δίχως κανέναν περιορισμό.
Τάξη και επιτήρηση
Η εικόνα σε όλο τον χώρο πάντως δεν είναι χαώδης όπως είχαμε ακούσει από περιγραφές. Οπως συμβαίνει στο Μπλε Τζαμί, έτσι και εδώ υπάρχει τάξη καθώς και πολλοί υπάλληλοι που παρατηρούν την κάθε κίνηση των επισκεπτών. Ομως σίγουρα τα ψηφιδωτά και οι εικόνες που έβλεπαν οι επισκέπτες έχουν μειωθεί σε σχέση με το προηγούμενο καθεστώς λειτουργίας του χώρου.
Πριν από λίγες ημέρες ο Ερντογάν σε ομιλία του είχε κατηγορήσει όσους είχαν μετατρέψει την Αγία Σοφία σε μουσείο (1934, Κεμάλ Ατατούρκ) και είχε τονίσει πως «όπως είχε συμβεί και με το τζαμί της Αγίας Σοφίας έτσι κάποια περίοδο, η ενασχόληση με τα μουσεία είχε μετατραπεί σε όργανο ξεκαθαρίσματος λογαριασμών με τα ιερά αυτού του λαού. Αυτή η νοοτροπία αρνείται μέρος της ιστορίας μας, του πολιτισμού μας».
Σημειώνεται ότι ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, τον Ιούλιο είχε δηλώσει εμφατικά πως «η Αγία Σοφία ως μουσείο αποτελεί τόπο και σύμβολο συναντήσεως, αλληλεγγύης και αλληλοκατανοήσεως Χριστιανισμού και Ισλάμ. Η τυχόν μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος θα στρέψει εκατομμύρια χριστιανών σε όλο τον κόσμο εναντίον του Ισλάμ. Το ζητούμενο, όμως, είναι η ενότητα».
