«Βρε παιδιά, μα Τουρκιά μας ήβρηκε;» φώναζαν οι Απερανθίτες δεχόμενοι σφαίρες και πληρώνοντας με αίμα την άρνησή τους στον Βενιζέλο… Ηταν 2 Ιανουαρίου 1917 – Ο πλήρης κατάλογος της απίστευτης τραγωδίας με τον ομαδικό τάφο να βρίσκεται σε γωνιά του νεκροταφείου της Απειράνθου
Μία αδικαιολόγητη σφαγή… Μία πράξη που ποτέ κανείς δεν μπόρεσε να κατανοήσει τα αίτιά της… Ένα χωριό βιώνει πρωτοφανή αγριότητα σε έναν ακήρυχτο πόλεμο κι ενώ το θέατρο του πολέμου βρίσκονται εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά… Η σφαγή της Απεράθου το 1917…
Aρχές του 1917 η Ελλάδα είχε δύο κυβερνήσεις. Την κυβέρνηση της Αθήνας που ήταν πιστή στον βασιλιά Κωνσταντίνο και την κυβέρνηση της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Η Κρήτη και τα νησιά του βορειοανατολικού Αιγαίου είχαν προσχωρήσει στο κίνημα, αλλά οι Κυκλάδες ακόμα δήλωναν πιστές στον βασιλιά. Όταν ο στρατός της Εθνικής Άμυνας έφτασε στη Νάξο, οι κάτοικοι των περισσότερων χωριών δέχτηκαν ή αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν την κυβέρνηση Βενιζέλου.
Τ’ Απεράθου ένα ορεινό χωριό, θέλησε μέχρι τέλους να παραμείνει ανυπότακτο, αν και ο κοινοτάρχης ήταν βενιζελικός. Το τελεσίγραφο του στρατού δεν έγινε αποδεκτό και οι Απεραθίτες παρατάχθηκαν άοπλοι απέναντι στους ένοπλους στρατιώτες. Στη σφαγή που ακολούθησε την 2η ημέρα του Ιανουαρίου, το 1917 υπήρξαν 32 νεκροί και δεκάδες τραυματίες, ανάμεσα τους πολλά παιδιά και γυναίκες. Βέβαια, δεν έγιναν όλα σε ένα ..βράδυ. Κράτησε περίπου ένα μήνα στη Νάξο (από το Δεκέμβριο του 1916 έως τον Ιανουάριο του 1917) και κορυφώθηκε με τη σφαγή της Απειράνθου το μεσημέρι της 2ης Ιανουαρίου…
Στο περιοδικό Ατλαντίς της Νέας Υόρκης τον Σεπτέμβριο του 1930, ο δημοσιογράφος Ν. Βαβέας γράφει « Διαρκούντος του πολέμου του 1914 – 1918 και κατά τοην κρισιμωτέραν στιγμήν του εμφυλίου σπαραγμού , των ευαρίθμων κατοίκων της κώμης Απειράνθου εμμόνως αρνηθέντων να δηλώσωσιν ότι προσχωρούσιν εις το τα σπλάγχνα της Ελλάδος καταιμάξαν χωριστικόν κίνημα της Θεσσαλονίκης , εστάλη κατά της δρακός των ηρώων αυτών ένοπλος δύναμις και το αντιτορπιλικόν ΘΕΤΙΣ , όπερ φια σφοδρού κανονιοβολισμού κατέστρεψε απάσας τας οικίας του χωριού . Είτα μετά μακράν και στενήν πολιορκία του χωριού , καθ’ ην τα αδελφοκτόνα πολυβόλα κατυέριψαν τους πλείστους των κατοίκων νεκρούς , εκυρεύθη η Απείρανθος εξ’ εφόδου , των πλειοτέρων χωρικών τραπέντων προς τα όρη . Είναι ανεκδιήγητα τα μαρτύρια άτινα το τυφλόν τότε κυριαρχούν πάθος διέπραξεν εις την αιματοκυλισθέισαν άτυχη κωμόπολιν , πλην όταν θα γραφή η ιστορία του Ελληνικού αυτού δράματος , το ζοφερόν αυτό επεισόδιο , είναι βέβαιον ότι θα αποτελέση μιαν των ζοφερωτέρων σελίδων της . Γέρων χωρικός Απειράνθιος μας αφηγήθη λεπτομερώς τα της τραγωδίας εκείνης , προ της οποίας αισθάνεται τις την ανάγκην να καλύψη εξ αισχύνης το πρόσωπον παρέστη μάρτυς σκηνών άγριων και ανεκδιήγητων , η δε βλοσυρότης ην είχον προσλάβη οι οφθαλμοί του απεικονίζον πιστώς την φρίκην ην και σήμερον έτι αισθάνεται αναπολών την κόλαση εκείνων , εξ ης ως εκ θαύματος διεσώθη . Οι Σαρακηνοί και οι Αλγερινοί πειραταί δεν έπρακαν πάντως φρικτότερα κατά τας επιδρομάς των την εποχή εκείνη».
Ξεχασμένη επανάσταση
Ξεχωριστή θέση έχει και το βιβλίο «Η Ξεχασμένη Επανάσταση» του Δ. Μιχαλόπουλου που παρουσιάστηκε τον Δεκέμβριο του 2012 και εκεί βλέπουμε μία ακόμη οπτική αυτής της σφαγής της Απειράνθου… Όπως σημειώνεται στο βιβλίο «εκείνοι που εκτέλεσαν την σφαγή, όργανα του καθεστώτος της εποχής εκείνης, έδρασαν κατ’ εντολή και για λογαριασμό της πολιτικής των Αγγλογάλλων. Το μίσος προς τους αντιφρονούντες που τους διακατείχε, τους οδήγησε να εκτελέσουν την εντολή, όχι απλώς πρόθυμα, αλλά και με υπερβάλλοντα ζήλο. Άλλωστε, τέτοιες διώξεις ήσαν στο πρόγραμμα του καθεστώτος, το οποίο, όπως είπε ο Θ. Πάγκαλος στην Βουλή το 1928, «…δεν εξεπροσώπει την λαϊκήν θέλησιν και δια τούτο ηναγκάσθη, να καταπνίξει δια των όπλων πλείστας στάσεις και να προβεί εις τυφεκισμούς και διώξεις, ακόμη και να απαγορεύση την εκδήλωσιν δυσαρεσκείας προς αυτό». Έτσι, άλλη μια φορά Έλληνες σκότωσαν Έλληνες. Οι ‘‘Μεγάλες Δυνάμεις’’ χτύπησαν, όπως πάντα, με ξένο χέρι, χέρι που λαχταρούσε να χτυπήσει τους αδελφούς αντιπάλους του.
Κι ανάμεσα στα άλλα θα διαβάσουμε ” Δεδομένου ὅτι κέντρο τῶν ὀπαδῶν τοῦ Βασιλιᾶ Κωνσταντίνου στην Νάξο ἀποτελοῦσε ἡ Ἀπείρανθος, τὴν συγκεκριμένη ἐπιχείρηση ἀνέλαβε τώρα προσωπικῶς ὁ Ν. Καλομενόπουλος πού, στὸ μεταξύ, εἶχε γίνει στρατιωτικὸς διοικητὴς Κυκλάδων. Δύναμη 200 ἀνδρῶν λοιπόν, στοὺς ὁποίους συγκαταλέγονταν πολλοὶ ἄνδρες τῆς Κρητικῆς Χωροφυλακῆς, ἐκστράτευσε κατὰ τῆς Ἀπειράνθου, ἐνῶ, παράλληλα, τὸ ἀντιτορπιλλικὸ «Θέτις» κανονιοβολοῦσε τὸ χωριό. Τελικά, ἡ ἀντίσταση τῶν χωρικῶν κάμφθηκε…» και ακολούθησε η σφαγή». Ο στρατός μπήκε στο χωριό σκότωσαν με ξιφολόχη έξω από το σπίτι του το γέρο – Μπελιώτη, μέσα δε στο σπίτι του με χειροβομβίδα το Σταύρο Ν. Σταυριανό, όπως επίσης και τον Μιχαήλ Γρατσία ο οποίος τόλμησε να πει: «Βρε παιδιά, μα Τουρκιά μας ήβρηκε;». Εσύλησαν ακόμη αρκετούς, όπως το Δημήτρη Εμ. Βάσιλα, το Βασίλη Ιωαν. Καραπάτη και την Ειρήνη Εμ. Κώτσου της οποίας της έκοψαν το δάχτυλο για να αφαιρέσουν το δαχτυλίδι που φορούσε. Και μετά με την υπόδειξη του παπά Φραγκίσκου, οι λευκές σημαίες σηκώθηκαν…
Η εκ των επαναληπτικών όπλων και του πολυβόλου ανθρωποθυσία ανήλθε εις 32 νεκρούς και 14 πληγωμένους, εξ ων οι 15 έμειναν ανάπηροι ως λεπτομερώς αναφέρομεν παρακατιόντες. Μετά την καταστροφήν, συνέλαβον περί τους 120 άνδρας ους αφού εχρησιμοποίησαν δια την μεταφοράν των φονευομένων (ήνοιξαν κοινόν λάκκον έξω του Νεκροταφείου, ένθα έρριψαν εις δυο επικείμενας σειράς 25 άνδρας γέροντας, γυναίκας και παιδία άνευ ουδεμίας θρησκευτικής τελετης) εφυλάκισαν επί εβδομάδα πολλούς εντός της Μητροπόλεως. Εξ αυτών δε ωδηγηθησαν 80 εις Νάξον. Εκεί τους εκράτησαν περί τας 10 ημέρας και τους απέλυσαν αφού αφίκετο εκ Σύρου ο τότε Στρατιωτικός Διοικητής Αιγαίου Νικόστρατος Καλομενόπουλος, τη επεμβάσει βενιζελικών φοβούμενων αντίποινα.
Μόλις έγνώσθη η ανωτέρω ανθρωποθυσία έφθασεν εις Απείρανθον στρατιωτικός ιατρός του Αγγλικού Ναυτικού μετά νοσοκόμων και ειδών νοσηλείας. Ο ιατρός εκείνος αφού επεσκέφθη λεπτομερώς τους εγχώριους πληγωμένους, εζήτησεν από τον Σαμαρτζήν να δη και τους της Αμύνης, ο τελευταίος του απήντησεν ότι ουδένα πληγωμένον έχει. Τότε ο Άγγλος του είπε τα εξής χαρακτηριστικά. «Διατί εφονεύσατε και επληγώσατε αυτούς τους άοπλους ανθρώπους ; Θα ήσθε κρεμασμένος και σεις και ο αρχηγός σας, αν εκακουργείτε ούτως υπό Αγγλικήν Δικαιοσύνην».
Ενώ ουτωσί εσφαγιάζοντο οι Απειράνθιοι, ο Βενιζέλος απέστελλεν εκ Θεσσαλονίκης προς τον εν Σύρω Ν. Καλομενόπουλον την 7ην Ιανουαρίου το εξής τηλεγραφημα. «Γεγονότα Νάξου έθλιψαν ημάς. Αποστείλατε ενισχύσεις εις μαχόμενους άνδρας μας κατά επιστράτων Νάξου. Ανάγκη αποσπάσωμεν ωραίαν νήσον από Κράτος προδοτών Αθηνών. Μη φεισθήτε ουδενός».
Τα ονόματα των θυμάτων.
Ιδού ήδη και τα ονόματα των επιστράτων καθ’ ων τόσον ηρωικώς εμάχοντο οι άνδρες του Καλομενσπούλου.
Α’) 32 νεκροί, οι εξής: 1.Δημήτριος Αντωνίου Ζευγώλης 13 ετών, εφονεύθη εν Αγία Παρασκευή, 2. Ιωάννης Μιχέλη Αναματερός 12 ετών, εφονεύθη εν Αγία Παρασκευή, 3. Ιωάννης Αντωνίου Κώτσος 16 ετών, εφονεύθη επί του δώματος Δημ. Σταυριανού, 4. Μανώλης Δημ. Κατσουρός 17 ετών, εφονεύθη εις το αυτό μέρος 5. Βασίλειος Κωνστ. Μπαρδάνης 18 ετών, εφονεύθη εν Άγια Παρασκευή”, 6. Δημήτριος Εμμ. Βάσιλας 18 Ατων, εν Αγία Παρασκευή, 7. Βασίλειος Ιωάννης Καραπάτης 25 ετών, εφονεύθη εν Αγία Παρασκευή, 8. Μανώλης Μιχ. Καμπούρης ετών 27, εφονεύθη επί του δώματος Σταυριανού, 9. Μανώλης Γεωργ. Ζαφείρης 30, εφονεύθη επί του δώματος Σταυριανού αφήκε 2 ορφανά και χήραν, 10. Λογοθέτης Εμμ. Αρχοντάκης 35 ετών, εφονεύθη εν Αγία Παρασκευή, 11. Μανώλης Ιωαν. Μάρκος 37 ετών, εφονεύθη εν Αγία Παρασκευή αφήκε 2 ορφανά και χήραν, 12. Γεώργιος Εμμ. Οικονόμου 43 ετών, εφονεύθη επί του δώματος Σταυριανού, αφήκεν 7 ορφανά και χήραν, 13, Φλώρος Δημ. Δέτσης 45 ετών εφονεύθη εις το αυτό μέρος, αφήκε 4 ορφανά χήραν και ταύτην άναπηρον εκ των τραυμάτων τα οποία έλαβε, 14. Μανώλης Ηλ. Γρατσίας 56 ετών, εφονεύθη εις την θέσιν Θεοτόκος, αφήκε 5 ορφανά και χήραν, 15. Αντωνιος Ι. Καγιάς 45 ετών, εφονεύθη επί του δώματος Σταυριανού, αφήκε 5 ορφανά και χήραν, 16. Ιωάννης Μαν. Πριμηκυρίου 68 ετών, εφονεύθη εις θέσιν Θεοτόκος, αφήκε 3 ορφανά και χήραν, 17. Στέφανος Δημ. Μπελιώτης 70 ετών εφονεύθη επί της αυλοθύρας του, αφήκε 3 ορφανά και χήραν, 18. Ιωάννης Γεωργ. Ρωμανός 70 ετών, εφονεύθη επί του δώματος Σταυριανού, 19. Σταύρος Ν. Σταυριανός 72 ετών, εφονεύθη επί του δώματος Σταυριανού, 20. Ειρήνη Εμμ., Κώτσου 16 ετών εφονεύθη εν Αγ. Παρασκευή, 21. Αικατερίνη Παναγ. Μάρκου 20 ετών εφονεύθη εν Αγ. Παρασκευή, 22. Μαργαρίτα σύζυγος Γεωργ. Τραυλού 24 ετών εφονεύθη εν Αγ. Παρασκευή έγκυος, 23. Εργίνα σύζυγ, Νικ.Γλέζου 26 ετών, εφονεύθη εν Αγ. Παρασκευή έγκυος, 24.Καλλιόπη σύζυγος Μαν. Κρητικού 27 ετών εφονεύθη εν Αγ. Παρασκευή έγκυος, 25. Καλή σύζυγος Μαν. Γιακουμή ετών 37, εφονεύθη εν Αγ. Παρασκευή, αφήκε 4 ορφανά, 26. Ειρήνη σύζυγος Ζαφειρ, Σκευοφύλακος, 38 ετών, εφονεύθη εν Αγ. Παρασκευή, αφήκε 4 ορφανά, 27. Σοφία σύζυγος Ιωάν. Δεουδέ 28 ετών, εφονεύθη εν Αγ. Παρασκευή, αφήκε 4 ορφανά, έγκυος, 28. Ευδοκία σύζυγος Β. Γιακουμη 40 ετών, εφονεύθη εν Αγ. Παρασκευή αφήκε 4 ορφανά 29. Μαρίνα σύζυγος Δημ. Παπαδάκη 48 ετών, εφονεύθη εν τη θέσει Θεοτόκος, αφήκε 4 ορφανά, 30. Κυριακή σύζυγος Εμμ. Καραπάτη ετών 56 εφονεύθη εν Αγ. Παρασκευή, αφήκε 3 ορφανά, 31. Μαρία χήρα Δ. Σουλέ 62 ετών εφονεύθη εν Αγ. Παρασκευή.
Β’) 15 ανάπηροι μέχρι πλήρους άνικανότητος, οι : 1. Μάρκος Γ. Ρωμανός 13 ετών, 2. Νικόλαος Δ. Παναγιώτου 13 ετών, 3. Ιωάννης Δημ. Μπουγιούκας 16 ετών, 4. Δημήτριος Μαν. Ζευγώλης 20 ετών, 5. Φλώριος Iω. Πιτυλάκης 24 ετών, 6. Μιχαήλ Στ. Πολυκράτης 43 ετών, 7. Μανώλης Μιχ. Νανούρης 46 ετών, 8. Παρασκευή Μαν. Γεροντή 17 ετών, 9. Σοφία σύζυγος Δημ. Οικονόμου 22 ετών, 10. Παρασκευή χήρα Βασ. Καραπάτη ετών 25, 11. Ειρήνη σύζυγος Μιχ. Κριμιτζά 37 ετών, 12. Αικατερίνη σύζ. Βασ. Γιακουμη 40 ετών, 13. Αικατερίνη σύζυγος Ιωάννου Μάρκου 45 ετών 14. Μαρίνα χήρα Φλωρ. Δέτση 45 ετών, 15. Αικατερίνη σύζυγος Αντ. Ποθητού 45 ετών.
Γ’) 27 τραυματισθέντες καιρίως οι : 1. Αντώνιος Ζ. Σκευοφύλαξ 9 ετών, 2. Αριστείδης Νικ. Σερβεταλής 10 ετών, 3. Δημήτριος Εμμ. Γιακουμής 12 ετών, 4. Ζαφείρης Ιωαν. Πριμηκύρης 14 ετών, 5. Ιωαν. Βασ. Οικονόμου 18 ετών, 6. Δημήτριος Εμμ. Φελάς 18 ετών, 7. Βασίλειος Δημ. Φραγκίσκο 26 ετών, 8. Ιωάννης Εμμ. Πρωτοπαπάς 28 ετών, 10. Βασίλειος Μπαρδάνης 44 ετών, 11. Λογοθέτης Γ. Νανούρης 51 ετών, 12. Εμμανουήλ Δημ. Κριμιτζάς 56 ετών, 13. Ματθαίος Ιωαν. Πρωτονοτάριος 66 ετών, 14. Δημήτριος Δάμιτσος 71 ετών, 15. Σοφία Αντ. Αρχοντάκη 10 ετών, 16. Μαρία Β. Μπαρδάνη 16 ετών, 17. Ευδοκία Αντ. Ελευθερίου 17 ετών, 18. Αικατερίνη Ιωαν. Ποθητου 20 ετών, 19. Μαρία Γ. Πολυκράτη 21 ετών, 20. Σουλτάνα Εμμ. Καραπάτη 23 ετών, 21. Καλή σύζυγος Ιωαν. Ελευθερίου 32 ετών, 22. Ελένη σύζυγος Βασ. Μπαρδάνη 41 ετών, 23. Αικατερίνη σύζυγος Μαν. Νανούρη 43 ετών, 24. Παρασκευή σύζυγος Κ. Μπαρδάνη 45 ετών, 25. Σεβαστή σύζυγος Αντ. Σταυριανού 55 ετών, 26) Σοφία σύζυγος Φλώρ. Καρτσάτου 62 ετών, 27) Παρασκευή σύζ. Ιωαν. Μπαρδάνη 66 ετών.
Πως τα είδαν οι …Βενιζελικοί
Την πρώτη αναφορά των βενιζελικών για το θέμα της Απειράνθου τη συναντάμε στο τηλεγράφημα του ίδιου του Βενιζέλου. «Γεγονότα Νάξου έθλιψαν ημάς. Αποστείλατε τάχιστα ενισχύσεις εις τους μαχόμενους άνδρας μας κατά επιστράτων Νάξου. Ανάγκην αποσπάσωμεν ωραίαν νήσον από κράτους προδοτών Αθηνών. Μη φεισθήτε ουδενός». Για τους βενιζελικούς, μέσα στο κλίμα της γενικής έντασης και του διχασμού, και θεωρώντας τους προδότες της Αθήνας εμπόδιο για την ολοκλήρωση των σχεδίων τα οποία επαγγέλονταν, τα γεγονότα της Απειράνθου ήσαν η μοιραία, η αναγκαία κατάληξη της αντίστασης «ην οργάνωσαν γνωστοί αντιδραστικοί», οι οποίοι κατάφεραν να εμπνεύσουν τέτοιο τυφλό φανατισμό στους οπαδούς τους ώστε «μεθ’ όλα τα ληφθέντα προς αυτούς ευγενή μέτρα ου μόνον δεν έστερξαν να προσχωρήσωσιν εις το εθνικόν κίνημα και εξακολουθήσωσιν τας εργασίας των, υπό την προστασίαν του νέου καθεστώτος, αλλά καθ’ εκάστην χλευαστικότατα προεκάλουν τον στρατόν, ρίπτοντας δυναμίτιδας και πυροβολούντες, όστις και έθεσεν αυτούς εν αποκλεισμό».
«Κατά τα αιματηρά γεγονότα που ηκολούθησαν εφονεύθηκαν υπό των διεξαγόντων την αντίδρασιν και πολλά γυναικόπαιδα, εν οις και η αδελφή του υπολοχαγού Σκευοφύλακος μετά του τέκνου της».Οι Απειράνθιοι, οι ορεσέβιοι τούτοι και γενναίοι άνδρες, φιλοπάτριδες και ειλικρινείς, έπιπτον θύματα ηθικών αυτουργών, αλλαχού διαμενόντων, έπιπτον θύματα της νοσηράς καθολικής καταστάσεως ήτις επεκράτη τότε».
«Μετά την άσκοπον αιματοχυσίαν η τάξις όχι μόνον αποκατέστη αλλά και το κοινοτικόν συμβούλιον Απειράνθου ανεγνώρισε πλήρως το νέον καθεστώς, προς τιμήν δε των Απειρανθίων πρέπει να λεχθεί ότι μόλις και απηλλάγησαν των ηθικών δηλητηριάσεων, αμέ-σως και πρώτοι έσπευσαν εις την φωνήν της πατρίδος, να υπηρετήσωσιν υπό τας σημαίας του εθνικού στρατού της Αμύνης, εις ου και υπηρετούν επίλεκτοι Απειράνθιοι αξιωματικοί». Διακρίνουμε λοιπόν μια προσπάθεια δικαιολόγησης της υπόθεσης από τη μεριά των βενιζελικών. Οι Απεραθίτες αντιμετωπίζονται σαν τα θύματα της κατάστασης που επικρατούσε τότε, αλλά ήσαν ανταγωνιστές άξιοι σεβασμού.
Και πως τα είδαν οι αντι-βενιζελικοί
Για τους αντιβενιζελικούς, βέβαια, τα γεγονότα δεν ήταν παρά «κακούργημα, ο παρόμοιον δεν απαντάται εν τη ανθρωπινή ιστορία, δια τα τε προκαλέσαντα τούτο ελατήρια, ως και δια την ψυχραιμίαν μεθ’ ης εξετελέσθη». Κατά τον αποκλεισμόν δε «φαινομενικώς μόνον κατέλαβαν στρατιωτικώς δήθεν την δυτικήν οροσειράν του δήμου επί της οποίας την νύκτα ήναπτον πυρά, ενίοτε δε και έρριπτον φυσίγγια δυναμίτιδας, ουχί κατά των στρατιωτικών του αποκλεισμού, αλλά διασκεδάζοντες μεταξύ των και ίνα εμπνεύσωσιν αμοιβαίον θάρρος». Έπειτα «ουδείς επίστευεν ότι η παθητική αντίστασις τούτων θα κατεβάλετο δια της βίας των όπλων, αλλά δια του αποκλεισμού μάλλον και άλλων ηπιότερων μέσων, αποκλειόμενης της επιδειχθείσης αγριότητας». Κατά την περίοδο που ακολούθησε την αιματοχυσία, «και μέχρι σχεδόν της καταλύσεως της τυραννίας οι κάτοικοι διετέλεσαν υπό αληθή τρομοκρατίαν. Οι αστυνομικοί σταθμάρχαι, ελλείψει πραγματικής βασιλείας, εθεώρουν εαυτούς ανωτέρους παντός άρχοντος… Ούτω και δια το ελάχιστον έτι, άνδρας πρώτης γραμμής, πολλάκις μόλις επιστρέψαντες εκ του μετώπου, γέροντας και γυναίκας άξιους παντός σεβασμού συνελάμβανον και έδερον ανηλεώς… ήσαν ούτοι οι μάλλον μισητοί υπήκοοι της καταλυθείσης τυραννίας. Η απειλή της εξορίας ήτο η τρομερότερα όλων». Για τους αντιβενιζελικούς η αντίσταση ήταν αυθόρμητη. Οι Απεραθίτες σαν μοναδικό γνώρισμα της πορείας τους είχαν την ιδεολογία τους.
Μηχανή του Χρόνου
Να σημειωθεί τέλος ότι τα δραματικά εκείνα επεισόδια πριν από την Μικρασιατική καταστροφή, παρουσιάστηκαν από τη «η Μηχανή του Χρόνου» με τον Χρίστο Βασιλόπουλο στο COSMOTE HISTORY την 8η Ιανουαρίου 2018 (σε επανάληψη στις 14 Ιανουαρίου)…
Και κατέθεσαν την άποψή τους; Ο Μανώλης Γλέζος (πρώην βουλευτής και πρόεδρος της Κοινότητας Απεράθου), ο Μιχάλης Πρωτοπαπαδάκης (Πρώην Βουλευτής Κυκλάδων), ο Γιώργος Μαυρογορδάτος (Καθηγητής Πολιτικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών), ο Μανώλης Παπαδάκης (Πρόεδρος του Ιδρύματος «Ελευθέριους Βενιζέλος), η Αθηνά Κακούρη (συγγραφέας) και η Κατερίνα Μπάκαλου – Ζαφείρη που «είδε» συγγενείς της να χάνονται..
Βασική πηγή ενημέρωσης η ιστοσελίδα του “Ορεινού Αξώτη”
