Από τον Δαμαριώνα και το Γλινάδο ξεκίνησαν σήμερα οι επισκέψεις των Κορδελάτων ή Κορδελάδων, ένα από τα πλέον ιδιιαίτερα έθιμα της Νάξου – Στο Ανδρονίκειο βρέθηκαν σήμερα οι κορδελάτοι από τη Χορευτική Ομάδα Νάξου και ο Νικόδημος Φλεριανός μίλησε για το συγκεκριμένο έθιμο
Κυριακή της Κρεατινής και οι Κορδελάτοι κάνουν την εμφάνισή τους στα χωριά της Νάξου.. Κυρίως της πεδινής… Εθιμο που με παραλλαγές συναντάμε σε όλη σχεδόν την κεντρική (έως Κινίδαρο, Δαμαριώνα και Σαγκρί) και πεδινή Νάξο αλλά με διαφορές.. Μικρές είναι η αλήθεια για το μάτι του επισκέπτη, όχι όμως και για αυτούς που γνωρίζουν… Αυτός είναι και ο λόγος που έχουμε είτε τους Κορδελάτους, ή τους Κορδελάδες ή και τους Φουστανελάδες.. Μάλιστα, οι τελευταίοι εμφανίζονται μόνο στον Κινίδαρο…
Γιατί όμως τα λέμε αυτά; Μα πολύ απλά γιατί σήμερα 23 Φεβρουαρίου είναι η Κυριακή της Κρεατινής… Η δεύτερη Κυριακή στο δρόμο για το τριήμερο των Αποκριών που ολοκληρώνονται οι εορταστικές εκδηλώσεις και το μπαϊράκι της Χορευτικής Ομάδας Νάξου (ανεξάρτητη από χωριά) βρίσκεται από το μεσημέρι στο “Ανδρονίκειο” Πολιτιστικό Κέντρο του Δαμαριώνα… Οικοδεσπότες τα μέλη του Πολιστικού Συλλόγου “Δάμαρις”… Μάλιστα, ο Νικόδημος Φλεριανός όπως βλέπετε και σε σχετική φωτογραφία είναι αυτός που εξηγεί τι ακριβώς είναι το συγκεκριμένο έθιμο… Αυτό που μας εντυπωσίασε είναι η παρουσία νέων παιδιών που χόρεψαν και διασκέδασαν, δείγμα ότι αναμένεται να έχουμε και συνέχεια… Να σημειωσουμε ότι και στο Γλινάδο είχαμε αντίστοιχη δράση, ενώ όλη την εβδομάδα που έρχεται θα υπάρχουν αντίστοιχες εκδηλώσεις
Ας δούμε όμως πως περιγράφει η Μαρία Ξεφτέρη στο blog της “Φωτεινή Παντογνώστρα”, το έθιμο των Κορδελάτων…
“Στον Κινίδαρο, στις Μέλανες, στους Τρίποδες, στο Φιλώτι, στο Δαμαριώνα και σε άλλα χωριά της Νάξου επιζεί το έθιμο των κορδελάτων ή Κορδελάδων ή Φουστανελάδων, οι οποίοι αποτελούν αναπόσπαστο μέρος ενός περιοδεύοντος θιάσου, ο οποίος ονομάζεται μπαϊράκι. Το μπαϊράκι αποτελείται από τον αρχηγό του, τον μπαϊρακτάρη, τους λεβέντες, νέους με στολή τσολιά που στην πλάτη τους κρέμονται πολύχρωμες κορδέλες και μαντήλια (κατ’ αναλογία ίσως με το γαϊτανάκι), τους ληστές, τους μοσκάρους και τέλος τα όργανα μαζί με τη σημαία, το μπαϊράκι.
Οι κορδελάτοι – αδες ή, αλλιώς φουστανελάδες, αφού ετοιμαστούν στο χωριό τους, φορώντας όλα τα απαραίτητα εξαρτήματα της αποκριάτικης ενδυμασίας (τη φουστανέλα, η οποία φτιαχνόταν από τα σεντόνια (από τη στριφωμένη γύρα) των κρεβατιών, το άσπρο πουκάμισο, τη γραβάτα με την καρφίτσα, το βρακί, τις άσπρες κάλτσες (ή τις πολύχρωμες, τις ψιφάτες), το γιλέκο με τις κορδέλες και τα μαντήλια, τα χρυσαφικά κ.λπ.), λαμβάνουν μέρος σε μία αποκριάτικη περιοδεία, η οποία περιλαμβάνει επισκέψεις στα γειτονικά χωριά. Ηγείται της πομπής ο μπαϊρακτάρης, ένας μεγάλης ηλικίας άνδρας, ο οποίος κρατά το λάβαρο της Αποκριάς, μια σημαία του χωριού όπου στην κορφή έχει έναν σταυρό και ένα νεράντζι. Ακολουθεί, έπειτα, ένας που κρατά μια καραμπίνα και ρίχνει τουφεκιές, ένας που κρατά μια σάλπιγγα, τα παραδοσιακά όργανα (αλλού βιολιά και αλλού τζαμπούνες), οι φουστανελάδες και τέλος διάφοροι χωριανοί ντυμένοι μόσκαροι. Η πομπή αυτή αποτελείται αποκλειστικά από άνδρες.
Όταν η πομπή φθάσει σε κάποιο χωριό, οι κάτοικοί του μαζεύονται στην πλάτσα ή στο καφενείο, όπου ακολουθεί το γλέντι. Οι γυναίκες του χωριού φέρνουν τα φαγητά τους και κερνούν τον όμιλο των συγχωριανών τους. Οι κορδελάτοι ξεκινούν να χορεύουν μόνοι τους καλαματιανό και συρτούς. Έπειτα, χορεύουν τις γυναίκες του χωριού (συρτό και μπάλλο, καλαματιανό), ενώ οι μόσκαροι και οι υπόλοιποι συνοδοί του θιάσου χορεύουν τη Βλάχα. Ο μπαϊρακτάρης κατά τη διάρκεια αυτού του δρώμενου, κρατώντας το λάβαρο, «χαϊδεύει» τα κεφάλια όσων χορεύουν και, όπως λένε, τους καλύπτει με το λάβαρο της Αποκριάς.
Ένα χαρακτηριστικό αυτού του εθίμου σχετίζεται με τις νύφες του χωριού που επισκέπτεται ο όμιλος των κορδελάτων και των υπολοίπων. Εάν μια κοπέλα είναι νύφη(από την προηγούμενη αποκριά μέχρι την τρέχουσα), πηγαίνει στο καφενείο κρατώντας ένα κεντημένο μαντήλι, το οποίο και παίρνει κάποιος φουστανελάς σε περίπτωση που θέλει να τη χορέψει. Το μαντήλι αυτό ράβεται αργότερα πάνω στο γιλέκο του, γι’ αυτό άλλωστε και αυτό το κομμάτι της παραδοσιακής φορεσιάς του κορδελάτου έχει στο μπροστινό του μέρος ραμμένα μαντήλια, ενώ στην πλάτη του χρωματιστές κορδέλες. Το γλέντι κρατά 2 με 3 ώρες, ενώ η πομπή φεύγοντας από το ένα χωριό πηγαίνει στο επόμενο, έχοντας τον ίδιο σκοπό: να μεταφέρει το αποκριάτικο κλίμα με τα γλέντια και τους χορούς, να διασκεδάσει δηλαδή τους κατοίκους των χωριών. Κατά την επιστροφή στο δικό τους χωριό, οι Κορδελάτοι χορεύουν ξανά στην πλατεία μέχρι να βραδιάσει τις «δικές» τώρα γυναίκες. Στο Φιλώτι, αποκορύφωμα του κεφιού αποτελεί ο γεροντίστικος χορός, ο οποίος χορεύεται χωρίς συνοδεία οργάνων, μόνο από γυναίκες και άντρες παντρεμένους και μεγάλης ηλικίας. Αυτοί τραγουδούν το λεγόμενο αισχοτράγουδο.
Τόσο στο έθιμο των κουδουνάτων, όσο και στο έθιμο των κορδελλάτων, κάποιος ντύνεται αρκούδα, φορώντας προβιές και κουδούνια στη μέση ή ένα κουδούνι στο λαιμό. Την αρκούδα την τραβά ένας βρακάς, ο αρκουδιάρης, ο οποίος την χτυπά για να τρέχει ή σε άλλη περίπτωση χτυπά ένα τύμπανο παίζοντας έναν ρυθμό για να χορέψει”.
Ευχαριστούμε τον Γιώργο Δεουδέ για τις φωτογραφίες…
