Με την αρωγή του Κώστα Κατσουρού γνωρίζουμε τα δύο μοναστήρια στη Νάξο που έχουν απομείνει από την εποχή του Δουκάτου του Αιγαίου Πελάγους (1213-1566): Μονή Αγίου Αντωνίου του Αββά (στη Χώρα της Νάξου) και Santa Santissima Annunziata, Του Ευαγγελισμού (στ’ Αγγίδια)
Η ιστορία της Νάξου έχει εκατοντάδες σελίδες από στιγμές… Κυρίως ιστορικές. Που αναδεικνύουν την σημασία του νησιού στο πέρασμα της ιστορίας… Και βέβαια την διαχρονικότητα όλων αυτών των στιγμάτων που έχουν μείνει για να μας θυμίζουν τους προγόνους μας… Από την εποχή του Δουκάτου του Αιγαίου Πελάγους (1214 – 1456) οι μαρτυρίες είναι πολλές. Με την αρωγή του ιστορικού Κώστα Κατσουρού με αναφορά μέσα από την προσωπική του ιστοσελίδα στα social media) βλέπουμε δύο σημαντικά μοναστήρια που μας φέρνουν θύμισες από το παρελθόν… Τη Μονή Αγίου Αντωνίου του Αββά στη Χώρα της Νάξου και τη Santa Santissima Annunziata, Του Ευαγγελισμού, στ’ Αγγίδια. Το δεύτερο μάλιστα θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί και ως το πρώτο ξενοδοχείο στην ιστορία της Νάξου
Παλαιότερη η μονή του Αγίου Αντωνίου και μ’ αυτήν αρχίζουμε.
Στα 1227 ο ιδρυτής της λατινικής ηγεμονίας του Αιγαίου Πελάγους Μάρκος Σανούδος παραχωρεί τα έσοδα της ορθόδοξης μονής του Σωτήρα στη Νάξο (Φωτοδότη) στο τάγμα των Βενεδικτίνων μοναχών της Βενετίας. Επρόκειτο για μια κίνηση που δεν βρήκε ανταπόκριση στα μοναστικά τάγματα της Βενετίας και δεν συνεχίστηκε από τους διαδόχους του. Φθάνουμε λοιπόν στα 1452, Ιανουαρίου 13, στη Νάξο, στην κάμαρα της δέσποινας Φραντζέσκας Kρίσπα, χήρας του Ιωάννη, άλλοτε δούκα του Αιγαίου Πελάγους, παρουσία της ιδίας, του νοτάριου Μάρκου Belegno, γιου του ποτέ Ιωάννη, και δύο μαρτύρων, του Ιάκωβου Κρίσπο, ηγεμόνα της Ίου και Θηρεσίας, και του αδελφού του Saffredo.
Η Φραντζέσκα δωρίζει στο Τάγμα των Ιωαννιτών Ιπποτών της Ρόδου το μοναστήρι του Αγίου Αντωνίου που με έξοδά της έχτισε στα προάστια (suburbio) της πόλης της Νάξου. Η μεταβίβαση του ακινήτου περιλαμβάνει όλα τα δικαιώματα για πλήρη κυριότητα. Εκ μέρους του Τάγματος αποδέχεται τη δωρεά στη Νάξο ο Ιππότης Πάρις Hobritius. To έγγραφο της παραχώρησης συντάχτηκε στη Νάξο, σε μεμβράνη και με κρεμασμένη τη βούλα της δούκισσας, παραδόθηκε, την 7 Ιουνίου 1452, από τον Μεγάλο Μάγιστρο και το Συμβούλιό του στον Αδελφό Ιππότη Μιχαήλ de Castellacio, που ορίστηκε πρεκέπτορας, επιστάτης, της νέας πρεκεπτορίας, επιστασίας, του Αγίου Αντωνίου στη Νάξο. (βλ. Ζαχ. Ν. Τσιρπανλή, Ανέκδοτα έγγραφα για τη Ρόδο και τις Νότιες Σποράδες από το αρχείο των Ιωαννιτών Ιπποτών 1421-1453). Οι λόγοι της συμφωνίας μεταξύ του Δουκάτου και των Ιπποτών της Ρόδου ήταν στρατιωτικοί και διπλωματικοί καθώς ο κίνδυνος από την επιθετικότητα των Τούρκων ήταν πλέον ορατός και υπαρκτός.
Αγγίδια, Regione del Annunziata.
Η περιοχή καλείται “στω Φραρώ” από τους frari όπως είναι γνωστοί στο βενετσιάνικο λεξικό οι Φραγκισκανοί μοναχοί. Η μονή φέρει το όνομα Aννουνζιάτα, δηλ. του Ευαγγελισμού. Σώζεται μόνο η εκκλησία. Απολάμβανε την προστασία της βενετσιάνικης πρεσβείας στην Κωνσταντινούπολη από το 1600 ως την κατάλυση της ανεξαρτησίας της Βενετίας στα 1797. Το λιοντάρι της εισόδου δεν σχετίζεται με το Δουκάτο αλλά με την διπλωματική ασυλία που παρείχε τον 17ο αι. η βενετική πρεσβεία στη μονή.
Ιδρυτής της μονής, όπως μαρτυρεί επιγραφή, ο αφέντης της Ίου μετά από ορισμό του Δούκα Ιωάννη Δ’ Κρίσπο, Zuan Alvise Pisani, στα 1535. Οι Φραγκισκανοί πίστευαν στην απλή ζωή, φορούσαν σανδάλια που θορυβούσαν σε κάθε βήμα, εκαλούντο zoccole κι έτσι πήραν το όνομα zoccolanti.
Οι Φράροι ήταν η καρδιά του βενετσιάνικου “κόμματος” που είχε διαμορφωθεί στη Νάξο από προκρίτους Καθολικούς κι Ορθόδοξους που προτιμούσαν τους Βενετούς από τους Γάλλους που είχαν αρχίσει να διεισδύουν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Το μοναστήρι δεν ήταν μικρό. Σάλα, τραπεζαρία, κάποια δωμάτια, αποθήκες για τρόφιμα, κρασί, αγροτικά εργαλεία κ. ά. Μια μικρή βιβλιοθήκη με θρησκευτικά βιβλία αλλά και ένα βιβλίο για μαθηματικά, άλγεβρα και γεωμετρία και κάποιοι αμαρτωλοί τόμοι του Βολταίρου.
Κατά τον 19ο αι. (1835/6) φιλοξένησε κάποιος περιηγητές και μπορούμε να το θεωρήσουμε ως το πρώτο ξενοδοχείο στην ιστορία της Νάξου. Σχετίζεται άμεσα με την ιστορία του χωριού Αγγίδια, τους γαιοκτήμονες της περιοχής Γριμάλδι, και κυρίως τους Μπαρότζη, την Παναγία Βαθυκοιλιώτισσα, την καλή σοδειά. Μην ξεχνάτε το τοπωνύμιο της περιοχής “Κοστέρα” μαρτυρία του τοπίου της περιοχής από το 1600 ως τον 19ο αι.
Βλ. Ben J. Slot, Αγγίδια, Regione del Annunziata. Η τελευταία παρουσία της Βενετίας στις Κυκλάδες, Φλέα, τ.38, Απρίλης-Ιούνης 2013.
