Αρσενικός φυσητήρας εντοπίστηκε την περασμένη εβδομάδα έξω από τη Μήλο στις Νότιες Κυκλάδες, από το ερευνητικό σκάφος “Ναυτίλος” του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος – Οι φυσητήρες που έχουν εντοπιστεί στις Κυκλάδες
Η εμφάνιση φυσητήρων στις Κυκλάδες δεν είναι τελικά τόσο σπάνιο φαινόμενο όπως θα διαβάσετε και στο άρθρο.. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για αρσενικούς, οι οποίοι και μετά την γονιμοποίηση φεύγουν και ακολουθούν μία μοναδική διαδρομή… Τον περασμένο Απρίλιο είχε βρεθεί νεκρό και σε προχωρημένη σήψη η σορός ενός φυσητήρα στη Σαντορίνη. Τώρα, χάρη στο ερευνητικό σκάφος ‘Ναυτίλος” του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος (όπως βλέπετε και στην ιστοσελίδα του στα social media) εντοπίστηκε την περασμένη εβδομάδα ένας αρσενικός φυσητήρας στις Νότιες Κυκλάδες και δη ανοιχτά της Μήλου… Και ο εντοπισμός έγινε στα πλαίσια τς έρευνας που πραγματοποίησε το ερευνητικό σκάφος “Ναυτίλος” του Ινστιτούτου Αρχιπέλαγος, στο μεγάλο ταξίδι των 3000 και πλέον μιλίων, διαπλέοντας τα νερά του Αιγαίου, της Κρήτης, του Λιβυκού Πελάγους φτάνοντας έως και στη θαλάσσια περιοχή της Μάλτας.
Οπως διαβάζουμε, ο γίγαντας των θαλασσών μας ξεπερνάει τα 16 μέτρα σε μήκος και τους 40 τόνους σε βάρος. Ως είδος οι φυσητήρες κατάφεραν να επιβιώσουν για εκατομμύρια χρόνια. Ευτυχώς δεν μοιράζεται την τροφή του με τον άνθρωπο, καθώς αξιοποιώντας την εξαιρετική του ικανότητα του να καταδύεται σε βάθη που ξεπερνούν και τα 1000 μέτρα, εντοπίζει τη λεία του στα βαθιά νερά όπου εμείς συνήθως δεν αλιεύουμε. ΄ Αξιοσημείωτο είναι ότι σε αντίθεση με τον άνθρωπο που ψαρεύει τα ιχθυαποθέματα μέχρι εξάντλησης, οι φυσητήρες δεν εξαντλούν ποτέ το απόθεμά τους της τροφής τους αλλά το διαχειρίζονται, καθώς βρίσκονται σε συνεχή μεταναστευτική κίνηση, συνεχώς τρέφονται σε διαφορετικές περιοχές.
Φραντζής: “Οι φυσητήρες δεινοί κολυμβητές, λατρεύουν τα καλαμάρια”
Τον περασμένο Απρίλιο, βρέθηκε φυστηρήρας σε προχωρήμενη σήψη την Σαντορίνη και ο διδάκτορας βιολογικής ωκεανογραφίας, ιδρυτής και επιστημονικός υπεύθυνος του Ινστιτούτου Κητολογικών Ερευνών Πέλαγος, Αλέξανδρος Φραντζής είχε μιλήσει στον Aegean Voice 107.5 FM- Η Φωνή του Αιγαίου και στην εκπομπή «Άδραξε την ημέρα» (Carpe Diem) με το Νικόδημο Λιανό και Μανώλη Ζευγώλη. .
Ανάμεσα στα άλλα μας είχε τονίζει «Ο Φυσητήρας, που σε μέγεθος ξεπερνά τα περισσότερα είδη φαλαινών, δεν είναι φάλαινα αφού έχει δόντια, όπως και τα δελφίνια, με τα οποία έχει μεγαλύτερη συγγένεια απ’ότι με τις φάλαινες. Επεσήμανε μάλιστα ότι ήδη από το 1998 το Ινστιτούτο Ερευνών στο οποίο εργάζεται είχε ανακαλύψει ένα πληθυσμό φυσητήρων που ζούσαν στα ελληνικά ύδατα. Αρχικά ο πληθυσμός αυτός εντοπίστηκε στα νοτιοδυτικά της Κρήτης ενώ στην πορεία οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι οι φυσητήρες ζουν κυρίως στην ελληνική τάφρο η οποία είναι και η σημαντικότερη περιοχή γι’αυτούς σε όλη την Μεσόγειο. Επίσης εκτός της ελληνικής τάφρου, κάποιοι φυσητήρες ζουν στο βόρειο κρητικό πέλαγος ενώ κατά καιρούς ανεβαίνουν ως τη βαθειά λεκάνη του βόρειου Αιγαίου.
Αναφορικά με το βάθος στο οποίο μπορούν να κατέβουν οι φυσητήρες, τα κητώδη αυτά προσεγγίζουν το εντυπωσιακό όριο των1000μέτρων με μία μόλις αναπνοή. Όσο για την ταχύτητά τους, οι φυσητήρες προσεγγίζουν τα 100 μέτρα/λεπτό και άρα σε 10 λεπτά μπορούν να φτάσουν τα 1000 μέτρα. Στο βάθος αυτό παραμένουν για περίπου 40 λεπτά με σκοπό τον εντοπισμό τροφής. Παρόλα αυτά, όπως ανέφερε ο κ. Φραντζής, ο φυσητήρας δεν ενδιαφέρεται τόσο για το βάθος όσο για το πού θα εντοπίσει μεγάλους υποθαλάσσιους γκρεμούς αφού εκεί φαίνεται να συγκεντρώνονται περισσότερα θηράματα.
Τέλος, σχετικά με τα αίτια του θανάτου των φυσητήρων που αφορούν την ανθρώπινη εμπλοκή ο διδάκτορας επεσήμανε δύο κυρίαρχα. Πρώτον, και ως συνηθέστερο αίτιο, τις συγκρούσεις των φυσητήρων με πλοία η οποία μπορεί να αποβεί μοιραία για τα πλάσματα αυτά. Και δεύτερον, την κατάποση πλαστικών σακουλών ειδικά στις Κυκλάδες. Αναφέρθηκε μάλιστα και στο παράδειγμα του φυσητήρα που εντοπίστηκε το 2006 στην Μύκονο στο στομάχι του οποίου βρέθηκαν 100 πλαστικές σακούλες. Το ζώο πέθανε τελικά από ασιτία, μετά από φριχτούς πόνους.
Εκβρασμοί φυσητήρων στις Κυκλάδες
Με αφορμή αυτή την είδηση και με την βοήθεια του Μανώλη Μπαρδάνη να αναφέρουμε τους έως τώρα γνωστούς εκβρασμούς Φυσητήρων στη Νάξο και τα γύρω νησιά.
1872
Εκβρασμός Φυσητήρα στην περιοχή Ασμυρόλιμνος στον Απόλλωνα Νάξου.
Η καταγραφή του ιστορικού του εκβρασμού περιγράφεται στο βιβλίο του Νίκου Ι. Λεβογιάννη ΚΩΜΙΑΚΗ ΝΑΞΟΥ ΤΟΠΟΥ ΧΡΩΜΑΤΑ – ΑΝΤΙΘΕΣΕΩΝ ΑΡΜΟΝΙΑ / Τόμος Β , Αθήνα 2001 , την πληροφορία την έχει καταγράψει ο καθηγητής Στάθης Γ. Σιδερής όπως του την διηγήθηκε ο Στάθης Γ. Χωριανόπουλος (Σταθάκης).
Στη φωτογραφία του Αλέξανδρου Φρατζή βλέπουμε την σιαγόνα (κάτω γνάθο), ένα σπόνδυλο και πίσω κάποια οστά από τα πλευρά. Η σιαγόνα είναι σε καλή κατάσταση (από το 1872 !!!) και έχει σχεδόν όλα τα δόντια. Από τις μετρήσεις του Αλέξανδρου Φρατζή και της Παρασκευής Αλεξιάδου από το Ινστιτούτο Πέλαγος που έγιναν γύρω στο Σεπτέμβρη του 2010 το μήκος της σιαγόνας είναι 1.92 μέτρα ενώ λείπουν 2-7 εκατοστά μπροστά. Οι ίδιοι επιστήμονες – εδώ να σημειώσω ότι είναι οι πλέον ειδικοί για τους Φυσητήρες στη Μεσόγειο – εκτιμήσαν ότι μάλλον ανήκει σε ώριμη θηλυκιά που είχε μήκος περίπου 10.8 μέτρα. Πήραν κάποια δείγματα ιστών και εφόσον, επιβεβαιωθεί το φύλο της, είναι η μεγαλύτερη θηλυκιά (ζωντανή ή εκβρασμένη) που έχει καταγραφεί ως τώρα στην Ελλάδα και την Ανατολική Μεσόγειο.
25/7/1995
Εκβρασμός Φυσητήρα. Νεογέννητο θηλυκό.
Μήκος 4.00μ. Βάρος ~2 τόνοι.
Εκβρασμός στην περιοχή Αγ. Γεωργίου – Μέσης Νάξου.
Μεταφέρθηκε στη Χώρα με καίκι και ενταφιάστηκε.
Τα παραπάνω στοιχεία και οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν στο Μουσείο Απειράνθου από το Λιμεναρχείο Νάξου.
23/11/1997
Φυσητήρας. Αρσενικός.
Μήκος 7.70μ. Μήκος πτερυγίων ουράς 3.50μ.
Μήκος πέους 0.60μ. και διάμετρος στη βάση του 0.20μ.
Βάρος ~8 τόνοι.
Εκβρασμός στην παραλία Αγ. Θεοδότης Ίου. Το ζώο ήταν κομμένο στην κοιλιά σαν από προπέλα πλοίου.
Το μεγαλύτερο μέρος του ζώου αποσαρκώσαμε και μεταφέραμε τα οστά του στην Απείρανθο.
Ένα κομμάτι της ουράς ενταφιάσαμε επί τόπου.
Τα οστά του φυλάξαμε σε υπαίθριο χώρο (γήπεδο Μαυρομοίρες), όπου μετά από εργασίες τοποθέτησης προβολέων,καταστράφηκε το μεγαλύτερο τμήμα τους. Περισώθηκαν τα οστά του κρανίου και αρκετοί σπόνδυλοι και πλευρά και εκτίθονται στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απειράνθου.
2004
Φυσητήρας. Άγνωστο φύλο
Εκβρασμός Βορειοανατολικά από τη Νάουσα Πάρου
Φωτογραφία δοντιών. Μαρία Θ. Αρκουλή
2015 ?
Εκβρασμός μικρού φυσητήρα στο Γυαλισκάρι της Νάξου (βορειότερα από το Αμπράαμ). Σε πολύ προχωρημένη αποσύνθεση.
Φυσητήρες ως παράπλευρες απώλειες κατά την Ιστορική περίοδο της Γερμανικής κατοχής.
9/6/1942
Από τα αρχεία του φίλου και ιστορικού ερευνητή Δημήτρη Γκαλών σε μια καταχώρηση πολεμικού γερμανικού ημερολογίου διαβάζουμε
“9.6.42
Ώρα 15.40
Από την νήσο Φλέβες έγινε αντιληπτό ότι ένα συνοδευτικό αεροπλάνο έβαλε ενάντια ενός αντικειμένου στο νερό. Το αντικείμενο είχε προσδιοριστεί σαν υποβρύχιο όχημα και καθορίστηκε σαν στόχος ο οποίος βλήθηκε με 11 βολές των 15 εκατοστών. Παρατηρήθηκαν τρεις επιτυχείς βολές και φυσαλίδες. Διατάχθηκε ανθυποβρυχιακή επιχείρηση με ανθυποβρυχιακά πλοία και ταχύπλοα. Αποτέλεσμα: Θανάτωση ενός μεγάλου κητοειδούς το οποίο ρυμουλκήθηκε στον Πειραιά.”
Σε άγνωστη ημερομηνία 1943-1944
Το 1997 μια ομάδα εθελοντών από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απειράνθου μεταξύ των οποίων ο γράφων, ο Μανώλης Πολυκρέτης και ο βιολόγος Γιάννης Πουλόπουλος είχαμε πάει στην Ίο, προκειμένου να κάνουμε νεκροψία και να αποσαρκώσουμε τα οστά ενός νεαρού νεκρού φυσητήρα που είχε εκβραστεί στην παραλία Αγία Θεοδότης. Στόχος ήταν η συναρμολόγηση του σκελετού και η έκθεσή του στο Μουσείο στην Απείρανθο.
Κατά τη διάρκεια της πενθήμερης παραμονής μας στο νησί, ακούσαμε μια ιστορία για τον εκβρασμό ενός ακόμη τεράστιου 25μετρου νεκρού φυσητήρα λίγο νοτιότερα από την Αγία Θεοδότης.
Αυτό το περιστατικό είχε συμβεί την κατοχή, όπου κατά τα λεγόμενα των αφηγητών, κάποιοι από τους κατοίκους, είχαν πάρει τους σπονδύλους του φυσητήρα και τους χρησιμοποιούσαν σαν σκαμνάκια στα σπίτια τους. Δυστυχώς τότε δεν μπόρεσα να εξακριβώσω κάτι περισσότερο.
Ο καιρός πέρασε και πριν από μερικά χρόνια που ήμουν στην Ηρακλειά, προσπαθώντας να βρω στοιχεία για το αεροναυάγιο του Arado, καθώς ανάβαν οι συζητήσεις στο Γυαλίρι (ταβέρνα στο λιμανάκι), με τους φιλόξενους ιδιοκτήτες του, το γέροντα Γιάννη και την κυρά Ειρήνη Κωβαίου, άκουσαν τα αυτιά μου μια ιστορία που πιθανά επιβεβαιώνει αναπάντεχα τον εκβρασμό φυσητήρα στην Ίο κατά την περίοδο της κατοχής.
Την ιστορία μου αφηγήθηκε ο γέροντας τότε Γιάννης Κωβαίος. Στην κατοχή, μια ομάδα κομμάντος με ασύρματο, έφυγαν από τον Καλαντό της Νάξου με καίκι και καθώς διέπλεαν τις νότιες ακτές της Ηρακλειάς, με προορισμό την Αίγυπτο, είδαν ένα τεράστιο φυσητήρα και τρομαγμένοι αλλάξαν ρότα και γυρίσαν προς το λιμάνι της Ηρακλειάς.
Τις επόμενες ώρες, την ίδια ημέρα, γερμανικό αεροσκάφος, εθεάθει από τις κορφές τις Ηρακλειάς νότια του νησιού, να επιτίθεται στην επιφάνεια του νερού όπου πιθανά περνώντας τον φυσητήρα για υποβρύχιο, επιτέθηκε και τον σκότωσε.
Ο φυσητήρας έλεγαν ότι έσωσε με τη παρουσία/θυσία του, τους κομμάντος που αν είχαν συνεχίσει την πλεύση τους προς το ανοιχτό πλέον πέλαγο θα είχαν εντοπιστεί από το γερμανικό αεροσκάφος.
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του γέροντα, ο φυσητήρας εκβράστηκε τις επόμενες ημέρες νεκρός στην Ίο ενώ το καΐκι και η αποστολή συνέχισαν την πλεύση τους το σούρουπο.
