Η Περιβαλλοντική Κίνηση Νάξου (ΠΕ.ΚΙ.Ν) προχώρησε σε ανοιχτό κάλεσμα προς τους Ναξιώτες μηχανικούς για τη σύνταξη μελέτης με στόχο την αναστήλωση – σωτηρία της πάλαι ποτέ «Βρύσης του Αγά» – Τι αναφέρει η ιστορία για την βρύση αυτή από την οποία έχει μείνει ένας …τοίχος
Όσοι γνωρίζουν που βρίσκεται η «Βρύση του Αγά» νιώθουν ντροπή κάθε φορά που περνάνε από το συγκεκριμένο σημείο, στην έξοδο της Χώρας Νάξου και στον επαρχιακό δρόμο Χώρας Νάξου – Εγγαρών.. Όσοι δεν γνωρίζουν την ιστορία της, απλά δεν καταλαβαίνουν γιατί ενδεχομένως να γίνεται τόσο ντόρος για την ανάγκη αναστήλωσής της… Η Περιβαλλοντική Κίνηση Νάξου (ΠΕ.ΚΙ.Ν) με το «καλημέρα» της αλλαγής στην διοίκηση έθεσε ως έναν από τους βασικούς στόχους την αναστήλωση της συγκεκριμένης βρύσης. Ίσως ένα από τα πιο σημαντική μνημεία της Τουρκοκρατίας στη Νάξο. Και σήμερα, η ΠΕΚΙΝ προχώρησε σε κάλεσμα προς τους Ναξιώτες μηχανικούς ώστε να υπάρξει σύνταξη μελέτης και σιγά σιγά να γίνουν τα απαραίτητα βήματα για τη σωτηρία της…
Και στο σχετικό κάλεσμα διαβάζουμε «Κατά την διάρκεια της Τουρκοκρατίας, ο τότε Αγάς της Νάξου, εκεί στην ρεματιά που κατεβαίνει από τους Αϊ Γιάννηδες και συναντιέται με την παλαιά ημιονική οδό Χώρας- Γαλήνης-Εγγαρών, στο σημείο που ανάβλυζε το νερό μιας πηγής, έκτισε μια βρύση (κρήνη) που μέχρι και σήμερα ονομάζεται η Βρύση του Αγά. Μετά την διάνοιξη του αυτοκινητοδρόμου Χώρας-Γαλήνης-Εγγαρών, την μη διέλευση περαστικών από την παλαιά ημιονική οδό και την ανεύρεση άλλων πηγών υδροδότησης της Χώρας της Νάξου, η Βρύση του Αγά ξεχάστηκε από τους πάντες με αποτέλεσμα να γκρεμισθεί σε ερείπια και να σώζεται σήμερα μόνον ένα τμήμα του ανατολικού τοίχου της. Η Βρύση του Αγά είναι ένα πολιτιστικό μνημείο του τόπου μας, το οποίο θα πρέπει να επανέλθει στην αρχική του μορφή. Απευθύνουμε λοιπόν κάλεσμα, προς Αρχιτέκτονες, Τοπογράφους και Πολιτικούς Μηχανικούς Νάξου που θέλουν να βοηθήσουν αφιλοκερδώς, να συμβάλλουν σύντομα στην σύνταξη μελέτης για την αναστήλωση της Βρύσης του Αγά».
Ταξίδι στην ιστορία και 70 χρόνια πίσω
Και επειδή μας αρέσουν τα ταξίδια στο παρελθόν, γυρίζουμε πίσω… Στην δεκαετία του 40 όπου μέσω της ιστοσελίδας του “Ορεινού Αξώτη» βρήκαμε κείμενο που είχε γράψει ο Βασίλης Σφυρόερας, Νάξιος Ιστορικός στο «Ναξιακό Μέλλον» κι εκεί αναφέρει ότι:
«Όταν, στα 1566 , ο καπουδάν πασάς Πιαλή καθάρισε τις Κυκλάδες από τα απομεινάρια της φράγκικης δεσποτείας , το τιμάριο Νάξου και Άνδρου χαρίστηκε από τον σουλτάνο Σελίμ Β’ (1524 – 1574 ) στον ισπανοεβραίο Ιωσήφ Νάζι. Ο χρόνος αυτός, αποτελεί σταθμό, δεν αλλάζει μονάχα μια κατάσταση βαριά και καταθλιπτική, άνεμος δημιουργίας απλώνεται σ’όλο το νησί, που εκδηλώνεται τόσο με τα προνόμια – διοικητικά, δικαστικά, εκκλησιαστικά – όσο και με την άνθηση των γραμμάτων , στα τελευταία μάλιστα χρόνια της τούρκικης κατοχής . Είναι να ξαφνιαστεί κανείς , μα η αλήθεια είναι πως οι Τούρκοι στη Νάξο και στα άλλα νησιά δεν φέρονται σαν τύραννοι. Τα σχολεία που ανοίγουν, η δημιουργία μοναστηριών, είναι μάρτυρες της αναγέννησης αυτής . Τούρκικα καθαρά λείψανα, κτιστά δεν έχομε πολλά στη Νάξο . Οι λίγοι διοικητικοί , κυρίως υπάλληλοι δεν άφησαν παρά λίγα σπίτια με αρχιτεκτονικό ρυθμό τούρκικο και μια επιτύμβια – όπως φαίνεται – επιγραφή που βρίσκεται στην αποθήκη του Γ. Καπαρέλη στη Χώρα . Ίσως σκόρπια εδώ και εκεί να υπάρχουν και άλλα απομεινάρια από τα χρόνια των Τούρκων .
Μα σήμερα ας περιοριστούμε σε ένα μόνο : Τ’ Αγά τη βρύση
Ο καιρός στο συντριπτικό διάβα του , πάει να σβήσει από τη μνήμη των Ναξιωτών , καταστρέφοντας την σιγά σιγά και κάνοντας να λησμονηθεί ολότελα ο ωραίος θρύλος , που την τυλίγει . … Ιδρυτής της είναι ο Ισμαήλ Χασάν ‘’στρατιωτικός ανώτερος του Πασαλικιού Ρόδου ‘’ στην αρχή και διοικητής , βοεβόδας Νάξου , κατόπιν . Ήρθε στη νέα του θέση το Νοέμβρη του 1758 για να αντικαταστήσει τον Εσρέφ Μπέη , που ήταν και αυτός διοικητής Νάξου . Ο τίτλος του βοεβόδα αλλού προξενούσε φόβο , γιατί οι βοεβόδες ήσαν ωμοί και σκληροί . Αλλά στο βοεβοδελίκι της Νάξου δεν γινόταν το ίδιο . Οι περισσότεροι βοεβόδες ήταν ευεργετικοί , μα περισσότερο από όλους ο Χασάν , που από ευγνωμοσύνη του έδωσαν οι Ναξιώτες τον τίτλο του Αγά , αφήνοντας πίσω καλές αναμνήσεις και ωραίους θρύλους .
Βρύση του Αγά
Ένας από αυτούς είναι και για την ομώνυμη βρύση του , που για την ιστορία της , αρκετά μας λέει η παράδοση : πως οφείλεται σε έναν άτυχο έρωτα του Ισμαήλ Χασάν στην Εδιρνέ τη χανούμισσα του χαρεμιού του . Με το πρώτο αντίκρισμα της βλέπει ο θεατής ένα αρχιτεκτονικό ρυθμό όχι τόσο γνώριμο , μια κάποια τούρκικη προέλευση , διακρίνει το μάτι του εξασκημένου. Και δεν έχουμε παρά να συγκρίνουμε με παρόμοια κτίσματα τούρκικα , για να καταλάβουμε αμέσως να δούμε τις ομοιότητες . Είναι χτισμένη κατάβραχα και δύο απλές , χαμηλές κολονίτσες , υποβαστάζουν τις τρεις καμάρες και την οροφή . Μα δεν είναι η εξωτερική αυτή μορφή της που την κάνει αξιόλογη . Είναι ακριβώς αυτή η ίδια η βρύση . Το σύνολο της , έχει σχήμα πύλης αψιδωτής . Το περισσότερο μέρος της πύλης αυτής το σκεπάζουν παράλληλες πλάκες με ακρίβεια τοποθετημένες . Πάνω από αυτές στην κορυφή είναι η πλάκα με την επιγραφή , είναι ένα ημικύκλιο με προέκταση στην κορυφή του , που κρύβεται όμως από το ‘’υπέρθυρο’’ . Στολίδια πολλά δεν έχει , μα το εξάγωνο που βρίσκεται στη μέση της περίπου , με τα τεμνόμενα τόξα , αναπληρώνει οποιοδήποτε άλλο πολυσύνθετο κόσμημα . Η βάση του ημικυκλίου στολίζεται από εφαπτόμενους κύκλους ή τόξα που αποτελούν δύο πλαίσια . Στο αριστερό , από αυτά είναι η επιγραφή , σε δεκαπεντασύλλαβους , όπως βλέπει ο αναγνώστης :
ΧΑΣΑΝ ΑΓΑΣ Ο ΕΝΔΟΞ (ΟΣ)
ΒΟΪΒΟΔΑΣ ΝΑΞΙΑΣ
ΤΗΝ ΒΡΙΣΙΝ ΤΑΥΤΗΝ ΕΚΤΙ
ΣΕΝ ΜΕΤΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑΣ
ΚΑΙ ΤΟ ΝΕΡΟ ΕΠΟΙΗΣΕΝ
ΕΔΟ ΝΑ ΚΑΤΕΒΑΙΝΗ
ΝΑ ΣΥΓΧΟΡΑ ΠΑΝΤΟΤΙΝΑ
ΚΑΘΕ ΕΙΣ ΠΟΥ ΔΙΑΒΑΙΝΕΙ
1759 ΙΟΥΝΙΟΥ 26
……….Χαρακτηριστική είναι η χρήση της Ελληνικής γλώσσας , φαινόμενο όχι σπάνιο , μα εδώ ειδικώς μας αφήνει να μπούμε στο πνεύμα του Χασάν , που ασφαλώς προτίμησε την Ελληνική για να απαθανατισθεί ευκολότερα . Πόσοι αλήθεια , θα θυμόταν τον Χασάν σήμερα αν η επιγραφή ήταν τούρκική ?
Η ευρυθμία των στίχων επιτρέπει να υποθέσουμε πως δεν ανήκουν στο Χασάν , αλλά σε κάποιο ραγιά που είχε το χάρισμα της στιχουργίας . Και με την ευκαιρία γεννιέται το ερώτημα : ανταποκρινόταν η βρύση στα οικοδομικά γούστα του Χσάν ? Ασφαλώς ναι και για αυτό μαρτυρεί ο ρυθμός της όπως είπαμε και η επιμέλεια με την οποία είναι χτισμένη , που δείχνουν πως αρκετά θα επιστάτησε ο Χασάν το χρήσιμο της . Από μια πλάκα , αμέσως παρακάτω μαθαίνουμε πως :
ΕΠΙΣΚΕΥΑΣΘΗ ΥΠΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΝΑΞΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1872
Όταν έγινε αυτή η επισκευή , ίσως να έγιναν προσθήκες ή αφαιρέσεις , τουλάχιστον στις παράλληλες πλάκες , μα διατηρήθηκε ασφαλώς η πρωταρχική μορφή .
Σήμερα (1940) μένει ξεχασμένη η βρύση αυτή – όπως και άλλα αξιολογότερα μνημεία της Νάξου – ανάμεσα στο δρόμο Νάξου – Εγγαρών . Ίσως ύστερα από λίγα χρόνια αν δε τα φροντίσουν οι ειδικοί , χαθεί εντελώς , αφήνοντας στο μέρος εκείνο λίγες σπασμένες πέτρες και όσους τη γνώρισαν ή την είδαν μια θαμπή ανάμνηση ….
Βασίλης Βλ. Σφυρόερας / ΝΑΞΙΑΚΟ ΜΕΛΛΟΝ / 10Φεβρουαρίου 1940
Τότε την είχαν ξεχάσει… σήμερα;
