Σειρά αλλαγών στη λειτουργία των περιφερειών και γενικά της τοπικής αυτοδιοίκησης, στο πλαίσιο της αναθεώρησης του «Καλλικράτη», προανήγγειλε ο υπουργός Εσωτερικών Πάνος Σκουρλέτης, στην ομιλία του κατά την έναρξη του 5ου συνεδρίου της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας (ΕΝΠΕ).
Μπορεί να μην έχουμε αλλαγές σε επίπεδο χωροταξικό (ακόμη) όσον αφορά την Τοπική Αυτοδιοίκηση αλλά είναι δεδομένο ότι ο νέος χάρτης θα έχει πολλά νέα χαρακτηριστικά. Και κυρίως όσον αφορά την ευθύνη και τις δυνατότητες σε επίπεδο Περιφερειών. Και βέβαια, οι εκλογές που έρχονται (σ.σ. για μία ακόμη φορά τονίζεται ότι δεν θα γίνουν μαζί με τις Ευρωεκλογές) για την Τοπική Αυτοδιοίκηση θα έχουν σημαντικές αλλαγές με την απλή αναλογική να είναι ως η βασικότερη. Αυτό είναι το συμπέρασμα της ομιλίας του Υπουργού Εσωτερικών στο 5ο Τακτικό Συνέδριο της ΕΝΠΕ όπου όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα aftodioikisi.gr έκανε ειδική αναφορά στο πώς θα εφαρμοστεί η απλή αναλογική στις Περιφέρειες, προκαλώντας αντιδράσεις για επιμέρους θέματα. Περιέγραψε λοιπόν τις διαδικασίες ως εξής:
Στο επίπεδο της διάρθρωσης των Περιφερειών και της ενδοπεριφερειακής αποκέντρωσης:
⦁ Οι Περιφερειακές Ενότητες διατηρούνται ως εκλογικές περιφέρειες, με δικαίωμα όμως «επικοινωνίας» των ψηφοδελτίων (δηλ. δικαίωμα του εκλογέα μίας Περιφερειακής Ενότητας να βάλει έναν σταυρό και σε υποψήφιο άλλης Περιφερειακής Ενότητας).
⦁ Διατηρείται ως υποχρεωτικός ο θεσμός του χωρικού Αντιπεριφερειάρχη.
⦁ Εισάγεται ο θεσμός του Συμβουλίου Περιφερειακής Ενότητας, το οποίο θα απαρτίζεται από τους Περιφερειακούς Συμβούλους κάθε Ενότητας και τον οικείο χωρικό Αντιπεριφερειάρχη και θα διατυπώνει εισηγήσεις για σημαντικά θέματα που αφορούν την οικεία περιοχή.
Και πρόσθεσε:
«Ένα από τα θέματα που απασχολούν ιδιαίτερα τους αιρετούς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των δύο βαθμών, ένα σημαντικό θέμα βεβαίως, είναι αυτό της αλλαγής του εκλογικού συστήματος, για το οποίο η Κυβέρνηση έχει συγκεκριμένη και ξεκάθαρη θέση. Η απλή αναλογική αντιπροσωπεύει μια συνεπή πολιτική τοποθέτηση, η οποία έρχεται από πολύ παλιά και στον πυρήνα της έχει το πρωτεύον ζήτημα της δημοκρατίας. Αν απαντηθεί αυτό, όλα τα άλλα μπορούν να συζητηθούν και να βρεθούν λύσεις.
Η παρέμβαση στο εκλογικό σύστημα δεν είναι ούτε η μόνη, ούτε η κύρια αλλαγή του θεσμικού πλαισίου. Το έχω πει πολλές φορές και το έχω αποδείξει, ακόμη και σήμερα με τα σημεία των αλλαγών που προανέφερα. Ωστόσο, αξιολογείται ως μια καλή τακτική αποδόμησης της απλής αναλογικής, η πεισματική επανάληψη της άποψης ότι η αναθεώρηση ξεκινά και τελειώνει με το εκλογικό σύστημα και ότι αποκλειστικός στόχος της Κυβέρνησης είναι να αποκομίσει κάποια οφέλη στις επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές.
Η προσέγγιση αυτή μας αδικεί όλους και κυρίως τους πολίτες που επιλέγουν την απλή αναλογική, θεωρώντας προφανώς ότι εγγυάται με τον καλύτερο τρόπο την πραγματική αποτύπωση της λαϊκής βούλησης.
Δεν παραγνωρίζω τις αντιθέσεις, αλλά δεν είναι δυνατόν να εξαντλήσουμε τον διάλογο για το θέμα με όρους εντυπωσιασμού.
Το ζήτημα της δημοκρατίας δεν μπορούμε να το παραβλέψουμε εν αναμονή καλύτερων ημερών. Το αντίθετο, αποτελεί την βασική εγγύηση ότι οι θυσίες του λαού, οι συμβιβασμοί και οι αντιφάσεις μας, θα οδηγήσουν σε μια βελτίωση της ζωής για τους πολλούς. Κι αυτό μας οδηγήσει στο καίριο ζήτημα της συμμετοχής, η οποία μπορεί να εξασφαλίσει και την πορεία των αποφάσεων, αλλά και τις ίδιες τις αποφάσεις. Οπότε, η απλή αναλογική, που θα ευνοήσει συνεργασίες και την είσοδο νέων δυνάμεων και νέων απόψεων στην πολιτική, σε συνδυασμό με την θέσπιση νέων ή την ενεργοποίηση υπαρχόντων συμμετοχικών θεσμών, μπορεί να απαντήσει και στα ζητήματα της κυβερνησιμότητας και σε ό,τι άλλο προκύψει.
Θα επαναλάβω ότι είμαστε πρόθυμοι να συζητήσουμε ζητήματα καλύτερης λειτουργίας των οργάνων υπό το καθεστώς του νέου εκλογικού συστήματος. Αλλά δεν μπορεί να συνεχιστεί η διαδεδομένη πρακτική όπου μια παράταξη η οποία λαμβάνει την πρώτη Κυριακή ποσοστό 20% κυβερνά με το 60% των εδρών.
⦁ Έχουμε ανάγκη από πλειοψηφίες μέσα στην κοινωνία και όχι μόνο στα συμβούλια.
⦁ Η Δημοκρατία δεν φοβίζει την Αυτοδιοίκηση, είναι μέσα στο DNA της.
⦁ Σύνθεση, συμμετοχή, συνεργασίες, συνεννόηση, συναίνεση, αυτές είναι οι έννοιες που πρέπει να διατρέχουν την Αυτοδιοίκηση.
⦁ Δεν ωφελεί λοιπόν η κινδυνολογία. Ελάτε να συζητήσουμε για δικλείδες».
Λίγο αργότερα, ανέλυσε τα «βήματα» που θα γίνουν, λέγοντας:
⦁ Καθιερώνεται ως εκλογικό σύστημα και για τους δύο βαθμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης η απλή αναλογική για το σύνολο των εδρών των οικείων Συμβουλίων.
⦁ Το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι για του πολίτες των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο ήδη ισχύει στις δημοτικές εκλογές, επεκτείνεται και στις περιφερειακές εκλογές.
⦁ Η διεξαγωγή των αυτοδιοικητικών εκλογών αποσυνδέεται από το χρόνο διεξαγωγής των ευρωεκλογών.
⦁ Κατηγορίες κωλυμάτων εκλογιμότητας – όπως η γενική απαγόρευση να θέσουν υποψηφιότητα όλοι όσοι έχουν οποιαδήποτε σχέση εργασίας με το Δημόσιο, ακόμα και ορισμένου χρόνου (λ.χ. δίμηνη, πεντάμηνη κ.λπ. σύμβαση εργασίας) – οι οποίες περιορίζουν υπέρμετρα σε σύγκριση με τον επιδιωκόμενο σκοπό το δημοκρατικό δικαίωμα συμμετοχής στα τοπικά δημόσια πράγματα, εξορθολογίζονται.
⦁ Διευκολύνεται η συμμετοχή μικρών παρατάξεων, ομάδων πολιτών και τοπικών κινημάτων, καθώς η ανάδειξη των οργάνων των Κοινοτήτων (Συμβούλια) αποσυνδέεται από την ανάδειξη του κεντρικού Δημοτικού Συμβουλίου, με την έννοια ότι ένας συνδυασμός μπορεί να κατέλθει και αυτοτελώς σε μία μόνο Κοινότητα και, αντίστροφα, ένας συνδυασμός υποψηφίων για το κεντρικό Δημοτικό Συμβούλιο δεν απαιτείται να καταρτίζει ψηφοδέλτιο και για τις Κοινότητες.
⦁ Εισάγεται η εκλογή με ενιαίο (όχι δηλαδή παραταξιακό) ψηφοδέλτιο των μονομελών οργάνων-εκπροσώπων των πολύ μικρών Κοινοτήτων».
Ενώ περιέγραψε και τις αλλαγές σε επίπεδο Διοίκησης:
⦁ Ο θεσμός του χωρικού Αντιπεριφερειάρχη διατηρείται, καταργείται όμως η άμεση, δηλαδή χωρίς σταυρό, εκλογή του, όπως ισχύει σήμερα. Αντίθετα, ο χωρικός Αντιπεριφερειάρχης κάθε Περιφερειακής Ενότητας θα ορίζεται από τον Περιφερειάρχη, μεταξύ των Συμβούλων που έχουν ήδη εκλεγεί στην οικεία Περιφέρεια, θα έχει με άλλα λόγια λόγο και η τοπική κοινωνία, μέσω του σταυρού.
⦁ Η συγκρότηση όλων των συλλογικών οργάνων των Δήμων και των Περιφερειών αντιστοιχίζεται στην αναλογική συγκρότηση των οικείων Συμβουλίων. Όπως είναι λογικό, το σύστημα της απλής αναλογικής, ως βασικός μηχανισμός εκδημοκρατισμού, διαχέεται στο σύνολο της οργάνωσης και λειτουργίας των ΟΤΑ.
⦁ Σημαντικό μέρος των αρμοδιοτήτων της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής και, δευτερευόντως, της Οικονομικής Επιτροπής, στο βαθμό που μπορεί να ασκηθεί αποτελεσματικά σε χαμηλότερο επίπεδο, μεταβιβάζεται στις Κοινότητες.
⦁ Ενισχύονται και θεσμοποιούνται οι διαδικασίες προκαταρκτικής διαβούλευσης, πριν την εισαγωγή και ψήφιση σημαντικών θεμάτων στο Δημοτικό/Περιφερειακό Συμβούλιο, προκειμένου να διευκολυνθεί η διαμόρφωση συναινέσεων.
Σχετικά με τους θεσμούς Κοινωνικής Συμμετοχής και Ελέγχου, ο Πάνος Σκουρλέτης είπε:
⦁ Θεσμοθετείται η διενέργεια τοπικών δημοψηφισμάτων, όχι μόνο μετά από πρωτοβουλία των οργάνων του Δήμου, αλλά και κατόπιν λαϊκής πρωτοβουλίας.
⦁ Ο θεσμός του δημοψηφίσματος επεκτείνεται και σε επίπεδο Δημοτικής Ενότητας, ενώ ταυτόχρονα διευρύνονται οι περιπτώσεις κατά τις οποίες μπορεί να διεξαχθεί έγκυρα τοπικό δημοψήφισμα, ακόμα και για θέματα που δεν ανάγονται στη με τη στενή έννοια αρμοδιότητα των ΟΤΑ, ώστε να είναι δυνατή η διεξαγωγή (συμβουλευτικού υποχρεωτικά στην περίπτωση αυτή) δημοψηφίσματος για κάθε θέμα τοπικού ενδιαφέροντος. Για ειδικότερα δε, ζητήματα προβλέπεται απλοποίηση της διαδικασίας διενέργειας τοπικών δημοψηφισμάτων, με ταυτόχρονη αποσύνδεση του θεσμού από τη βούληση της κεντρικής εξουσίας και ενδυνάμωση του κοινωνικού ελέγχου. Υπενθυμίζεται η περίπτωση του δημοψηφίσματος που έγινε – άτυπα, ωστόσο – για την ΕΥΑΘ από Δήμους της Κεντρικής Μακεδονίας, το οποίο κατέδειξε ότι η Αυτοδιοίκηση πρέπει να έχει τη δυνατότητα να απευθύνεται στην τοπική κοινωνία και να ζητά με θεσμικό τρόπο τη γνώμη της, ακόμα και για μείζονος τοπικής σπουδαιότητας θέματα που δεν άπτονται των αρμοδιοτήτων του Δήμου ή της Περιφέρειας με τη στενή έννοια».
