Ο σκηνοθέτης, συγγραφέας και δάσκαλος του κινηματογράφου Steven Bernstein μιλά για την Ελλάδα και τα σχέδιά του για τη δημιουργία σχολής και μεγάλων στούντιο – Εξηγεί γιατί επέλεξε την Σύρο, εκφράζει την ευγνωμοσύνη του για τους γιατρούς στη πρωτεύουσα των Κυκλάδων και τονίζει ότι ένα μέρος του project θα πάει στην αναβάθμιση του Νοσοκομείου Σύρου
Υπάρχει ένας άνθρωπος τόσο χαρισματικός στη μετάδοση γνώσεων, έμπνευσης και ενθουσιασμού για την ιερά πλατωνική μανία της τέχνης, που μπορεί να κάνει διάλεξη σε τοστιέρες για το σινεμά και ύστερα εκείνες να θέλουν να γίνουν κινηματογραφικές κάμερες! Σχήμα λόγου; Οχι. Οποιος τον έχει παρακολουθήσει να διδάσκει ξέρει πόσο μεταμορφωτική είναι η δύναμη του πάθους του για τον κινηματογράφο σε συνδυασμό με την κατάρτιση και τη μεταδοτικότητά του.
Από τον Παναγιώτη Λιάκο (εφημερίδα «Δημοκρατία»)
Ο δημιουργός ονείρων και δάσκαλος του σινεμά ονομάζεται Στίβεν Μπέρνστιν. Είναι σκηνοθέτης, συγγραφέας και επί μία εβδομάδα μάγεψε περίπου 130 Ελληνες και ξένους μαθητές των σεμιναρίων του για τον κινηματογράφο, τα οποία έδωσε στη Σύρο. Ο υπογράφων το παρόν ομιλεί εξ ιδίας πείρας. Παρακολούθησα τα σεμινάρια του Μπέρνστιν. Αποδείχτηκαν εκπαιδευτικός, πνευματικός θησαυρός.
Το βιογραφικό του κ. Μπέρνστιν είναι τόσο πλούσιο όσο αναμένεται από πρωταγωνιστική μορφή της πρωτεύουσας της 7ης τέχνης, του Χόλιγουντ. Στη δεκαετία του ’80 σκηνοθέτησε δεκάδες μουσικά βιντεοκλίπ (Duran Duran, Eurythmics κ.ά.). Στην ταινία «Monster», στην οποία ήταν διευθυντής φωτογραφίας, η Σαρλίζ Θερόν πήρε Οσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου. Τώρα θα προβληθεί στις αίθουσες η ταινία «Dominion», όπου έναν από τους πρωταγωνιστικούς ρόλους παίζει ο Τζον Μάλκοβιτς. Ο κ. Μπέρνστιν θεωρεί ότι η αισιοδοξία είναι μονόδρομος, ότι ο καλλιτέχνης πρέπει πρώτα να αγκαλιάσει το χάος για να αντλήσει από εκεί υλικό για το έργο του και ύστερα να νομοθετήσει την τάξη ώστε να δημιουργήσει κάτι που θα αγαπήσει το κοινό. Επίσης, έχει την πρόθεση, το σχέδιο, τους συνεργάτες και τη δύναμη να αλλάξει τη μοίρα της Σύρου προς το καλύτερο και να κάνει την Ελλάδα μία από τις μεγάλες κινηματογραφικές πρωτεύουσες του κόσμου.
Τι ακριβώς σχεδιάζετε να κάνετε στη Σύρο;
«Τα σχέδιά μας για τη Σύρο είναι πολλά. Το πρώτο πάντως που σκοπεύουμε να κάνουμε είναι να ιδρύσουμε μια σχολή κινηματογράφου, η οποία θα είναι μοναδική στο είδος της γιατί θα διδάσκουν εκεί επαγγελματίες του σινεμά, άνθρωποι οι οποίοι βρίσκονται ακόμα στη βιομηχανία του κινηματογράφου στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο. Θα εκπαιδεύουν Ελληνες και ξένους σπουδαστές σε επαγγελματικές μεθόδους παραγωγής».
Γιατί διαλέξατε, απ’ όλα τα μέρη της Γης, τη Σύρο;
“Δεν μπορώ να φανταστώ κανένα άλλο μέρος του κόσμου για να γίνει αυτό. Η Ελλάδα είναι ένα από τα πιο όμορφα μέρη της Γης και η Σύρος είναι ξεχωριστά όμορφη. Αυτό που κάνει ιδιαίτερα όμορφη τη Σύρο δεν είναι ότι έχει απλά σπουδαίες παραλίες, ωραία βουνά και καταγάλανες θάλασσες. Η Ερμούπολη είναι μια πόλη που τα έχει όλα: βενετσιάνικα κτίρια ηλικίας ενός ή δύο αιώνων, ναυπηγείο, βιομηχανία, καταστήματα, αναπτυγμένες υποδομές, ξενοδοχεία – όλη αυτή η σύνθεση των χαρακτηριστικών την καθιστούν ιδανική, όπως και συνολικά την Ελλάδα. Κάτι ανάλογο που παρατηρείται και στην Ιταλία που έχει… λίγο απ’ όλα. Ετσι, είναι τα ιδανικά μέρη για γυρίσματα ταινιών”.
Στο πρόγραμμά σας περιλαμβάνεται και η δημιουργία κινηματογραφικού στούντιο για γυρίσματα;
“Αυτό είναι το δεύτερο μέρος των σχεδίων μας, η κατασκευή ενός στούντιο για γυρίσματα ταινιών – και μάλιστα μεγάλου. Θέλουμε να βρούμε τον κατάλληλο χώρο για να στήσουμε στούντιο, γραφεία, εγκαταστάσεις για post production, τα οποία θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για γυρίσματα διαφημιστικών σποτ αλλά και για τηλεοπτικές σειρές και κινηματογραφικές ταινίες”.
Μιλάτε δηλαδή για τη δημιουργία μιας εκδοχής ενός μίνι ελληνικού Χόλιγουντ!
“Ακριβώς, αλλά χωρίς τη λέξη «μίνι». Θα γίνει κάτι αρκετά μεγάλο και θα μπορεί να υποστηρίξει και να φέρει σε πέρας αρκετές παραγωγές. Το αρχιτεκτονικό γραφείο Gensler, ένα από τα μεγαλύτερα παγκοσμίως, επεξεργάζεται σχέδια τα οποία θα μπορούν να περιλαμβάνουν ακόμα και 72 κτίρια. Σκοπεύουμε να φτιάξουμε ένα από τα μεγαλύτερα στούντιο του κόσμου, νομίζω το μεγαλύτερο!”
Πώς ανακαλύψατε τη Σύρο;
“Βρισκόμουν στη Μύκονο και εργαζόμουν πάνω σε ένα σενάριο μαζί με έναν φίλο. Κατά τη διάρκεια ενός γεύματος είπα σε μερικούς από τους συνδαιτυμόνες τι έχει συμβεί στο Βανκούβερ και στην Τζόρτζια, την πολιτεία των ΗΠΑ, όπου με τη μέθοδο των φοροελαφρύνσεων στις παραγωγές ταινιών κατόρθωσαν να αποκτήσουν ισχυρή κινηματογραφική βιομηχανία. Τους εξήγησα ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει και στην Ελλάδα. Με κάλεσαν στη Σύρο για να συναντήσω τον Γιώργο Λεονταρίτη, αντιπεριφερειάρχη Κυκλάδων. Εκείνος μου ζήτησε να συντάξω μία πρόταση, του την έδωσα, του άρεσε πολύ, τη διαβίβασε στην κυβέρνηση και στις 3 Αυγούστου νομοθετήθηκε ένα φορολογικό κίνητρο για να μπορούν να γίνονται ξένες παραγωγές στην Ελλάδα. Τώρα, βέβαια, υπάρχει ανοιχτό μπροστά μας το ζήτημα του ΦΠΑ, αλλά και αυτό αναμένεται να ρυθμιστεί σύντομα. Ετσι δρομολογείται η δημιουργία της σχολής και ακολούθως του κινηματογραφικού στούντιο”.
Οσο καιρό βρίσκεστε στην Ελλάδα έχετε αντιληφθεί να σκεπάζει κομμάτι της κοινωνίας ένα νέφος απαισιοδοξίας, απελπισίας;
“Ούτε κατ’ ελάχιστον. Παρότι ακούγεται συχνά, στις συζητήσεις που έχω με τον κόσμο διαπιστώνω ότι δεν δείχνουν απογοητευμένοι, απελπισμένοι. Εδώ και καιρό συζητώ με κυβερνητικούς παράγοντες, με την Περιφέρεια, με ανθρώπους από το νησί, με τους μαθητές, με τους οποίους ήρθα σε επαφή κατά τη διάρκεια των σεμιναρίων, με οικονομικούς παράγοντες. Κανείς δεν δείχνει απελπισμένος. Γι’ αυτό το αίσθημα της απόγνωσης γίνεται συχνά λόγος, αλλά εγώ τουλάχιστον δεν έχω γίνει κοινωνός αυτής της κατάστασης. Οι Ελληνες που πρόκειται να συμπράξουν σε αυτό το σχέδιο, γιατί πρέπει να σας πω είναι τόσο ελληνικό όσο και αμερικανικό, είναι πολύ θετικοί και αισιόδοξοι για την τελική έκβαση των πραγμάτων. Μου λένε βέβαια ότι υπάρχει απαισιοδοξία εκεί έξω, αλλά εγώ δεν την έχω συναντήσει ακόμα”.
Ωστόσο, και κατά τη διάρκεια των σεμιναρίων εκφράστηκε ένας σκεπτικισμός αναφορικά με αυτό το πλάνο.
“Ναι, βεβαίως. Υπήρξαν τέτοιες εκφράσεις σκεπτικισμού, αλλά στατιστικά είναι σχεδόν μη μετρήσιμες. Από το σύνολο των 48 ωρών που διήρκεσε το σεμινάριο ούτε τα δέκα λεπτά της ώρας δεν απασχόλησαν οι εκφράσεις δυσπιστίας για την ευόδωση του πλάνου. Και το μεγάλο κέρδος από όλο αυτό είναι ότι μπορεί να μη νιώθουν όλοι πεπεισμένοι για όσα σχεδιάζουμε, αλλά όλοι ελπίζουν”.
Αντιμετωπίζετε τις προκλήσεις της ζωής σας με αισιοδοξία.
“Ναι, έτσι τις αντιμετωπίζω γιατί δεν έχω άλλη επιλογή. Η ζωή είναι δύσκολη και, αν είμαστε απαισιόδοξοι, τότε δημιουργούμε μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Αν το χτίσω, θα έρθουν. Αν το οραματιστώ, θα γίνει και, αν ηγηθώ, θα ακολουθήσουν!”
Στα σεμινάρια λέγατε ότι το να δημιουργείς μία ταινία είναι σαν να επιβάλλεις τάξη στο χάος – έστω για το δίωρο που διαρκεί. Πιστεύετε ότι γενικά υπάρχει χάος στη δημιουργία ή ένας μεγάλος, κεντρικός σχεδιασμός, Θεός, ανώτερη δύναμη;
“Μπορεί να διαφέρει αυτό που πιστεύω από αυτό που θέλω να πιστέψω ή που ελπίζω. Η απάντηση πάντως είναι ότι δεν γνωρίζω αν υπάρχει ένα μεγάλο σχέδιο ή απλά χάος”.
Εσείς τι υποπτεύεστε;
“Δεν υπάρχουν αποδείξεις κεντρικού σχεδιασμού και υπάρχουν αρκετές αποδείξεις για το χάος. Ωστόσο, αν κάποιος κοιτάξει τους νόμους της φυσικής, θα διαπιστώσει ότι υπάρχει μια συνέχεια. Το σύμπαν λειτουργεί, υπάρχουν νόμοι. Ομως, από την άλλη, υπάρχουν οι κομήτες, διάφορα αντικείμενα που συγκρούονται στο Διάστημα και τα οποία πέφτουν τυχαία το ένα στο άλλο και από κει μπορεί να δημιουργηθεί η ζωή ή κάτι άλλο. Επιπλέον, μέσω αυτού του νόμου της φυσικής επιλογής, που διατύπωσε ο Δαρβίνος, ο οποίος βρισκόταν κοντά σε αρκετές αλήθειες, βλέπουμε ότι από μία σειρά περιστατικών και συμπτώσεων κάποια είδη ανέπτυξαν την ικανότητα να επιβιώνουν και κάποια άλλα όχι. Μπορώ να πω ότι πιθανότατα η αλήθεια να εμπεριέχει μια μείξη και των δύο: και του κεντρικού σχεδιασμού αλλά και του χάους. Στον κόσμο όπου ζούμε εμείς η τάξη και το χάος βαδίζουν δίπλα δίπλα”.
Κατά τη διάρκεια των διαλέξεών σας υιοθετήσατε ένα ιδιαίτερο στιλ έκφρασης. Από τη μια χρησιμοποιείτε αρκετές λόγιες λέξεις (αρχαίας ελληνικής προέλευσης, για παράδειγμα) και από την άλλη η ρεαλιστική προσέγγισή σας στη ζωή ηχεί αρκετά… αμερικανική. Είναι σαν να αποτελείτε εσείς ο ίδιος μια πρόταση για το πώς πρέπει να γίνονται τα πράγματα.
“Εχω μία σύνθετη διαμόρφωση ταυτότητας και χαρακτήρα. Με γοητεύουν διάφορα πράγματα από χώρες στις οποίες έχω βρεθεί. Εζησα πολλά χρόνια στην Αγγλία, πολλά στην Αμερική και ελπίζω να ζήσω πολλά χρόνια στην Ελλάδα. Μου αρέσουν πάρα πολλά χαρακτηριστικά από τη βρετανική κουλτούρα – περιλαμβανομένων της ειρωνείας του χιούμορ και της διανοητικής ισχύος της. Η Αμερική μού αρέσει επειδή εκεί είναι εμπεδωμένη η πεποίθηση ότι ο κόσμος είναι μεταβλητός, μπορεί να βελτιωθεί και, αν το βάλεις σκοπό, μπορείς να τον αλλάξεις προς το καλύτερο. Μου αρέσει η αμερικανική κουλτούρα για τη θετική της προσέγγιση στα πράγματα και την αφελή της ενεργητικότητα”.
Τι βρίσκετε ενδιαφέρον στην Ελλάδα;
“Η Ελλάδα δεν διαφέρει και τόσο πολύ από τη Βρετανία σε πολλές πτυχές της καθημερινότητας. Οι Ελληνες έχουν εξαιρετική αίσθηση της λεπτής ειρωνείας και του χιούμορ και διαθέτουν μια πολύ φλεγματική άποψη για τα πράγματα, μια παγκόσμια, ολική πρόσληψη των πραγμάτων. Κάπως σαν να τα έχουν δει όλα στο παρελθόν και να τα έχουν ζήσει όλα ξανά. Οι Ελληνες έχουν έναν αρχαίο πολιτισμό και στη συμπεριφορά τους διακρίνεις αυτές τις αρχές, τις πρωταρχικές ευαισθησίες. Και εδώ που τα λέμε, η Ελλάδα όλα τα έχει ξαναζήσει, όλα τα έχει ξαναδεί. Και όταν το αντιληφθείς αυτό, σου φαίνεται πολύ γοητευτικό και ζεστό, σου δίνει την αίσθηση μιας οικογενειακής ατμόσφαιρας. Δεν μπορώ να περιγράψω τη φιλικότητα και τη γενναιοδωρία με την οποία μας έχουν συμπεριφερθεί εδώ οι άνθρωποι. Αν μη τι άλλο, είναι μια καλή ιδέα να έρθεις σε ένα από τα ωραιότερα μέρη του κόσμου, να περιβάλλεσαι από τους πιο ζεστούς και ευγενικούς και γενναιόδωρους ανθρώπους που μπορείς να συναντήσεις και οι οποίοι ενδιαφέρονται για τις τέχνες και την καλλιτεχνική δημιουργία. Και έχετε και έναν πολιτισμό με τόσο βαθιά πνευματικότητα… Πώς θα μπορούσα λοιπόν να ζήσω κάπου αλλού;”
Μέρος των εσόδων στο νοσοκομείο του νησιού
Είχατε και μια περιπέτεια με την υγεία σας εδώ στη Σύρο…
“Ευτυχώς, δεν ήταν κάτι πάρα πολύ σοβαρό. Φαινόταν ότι είναι κάτι σοβαρό. Αρχικά σχημάτισα την εντύπωση ότι πάθαινα έμφραγμα. Τρόμαξα, νόμιζα ότι πέθαινα. Τελικά αποδείχτηκε ότι επρόκειτο για κάτι διαφορετικό, που είχε παρόμοια συμπτώματα με εκείνα του εμφράγματος. Οι γιατροί σας πάντως είναι καταπληκτικοί! Με πρόσεξαν πάρα πολύ.
Αν βγάλουμε έσοδα από αυτό το project, ένα μέρος τους θα πάει στο Νοσοκομείο της Σύρου, γιατί το ιατρικό προσωπικό κάνει καταπληκτική δουλειά. Αυτό το νοσοκομείο πρέπει να εκσυγχρονιστεί. Και οι γιατροί στην Αθήνα είναι επίσης αξιέπαινοι. Είναι αξεπέραστοι. Εδώ στην Ελλάδα βρήκα και έζησα την εμπειρία της καλύτερης δυνατής ιατρικής αντιμετώπισης και θεραπείας. Ποτέ άλλοτε δεν είχα ξαναζήσει κάτι τέτοιο”.
Καλύτερα και από την Αμερική;
“Πολύ καλύτερα. Ο αριθμός των εξετάσεων που έκανα, ο χρόνος που πέρασαν οι γιατροί κοντά μου, η εξειδίκευση των εξετάσεων ούτως ώστε να αποκλειστούν άλλες ασθένειες και να εντοπιστεί αυτή που με ταλαιπώρησε, όλα αυτά είναι αξιοσημείωτα. Θα είμαι αιώνια ευγνώμων στους γιατρούς που συνάντησα στην Ελλάδα και ειδικότερα στον γιατρό που με εξέτασε στη Σύρο. Και αν ήμουν μια φορά αποφασισμένος να βοηθήσω την Ελλάδα, μια χώρα που αγαπώ, τώρα, έπειτα από αυτό το επεισόδιο, η αποφασιστικότητά μου είναι διπλάσια”.
Κάτι για το τέλος. Στα σεμινάρια είπατε ότι η αυτοκτονία είναι η χειρότερη ιδέα που μπορεί να έχει κάποιος επειδή η διάπραξή της είναι μη αναστρέψιμη. Αντί αυτής προτείνατε ο απογοητευμένος να κάνει κάτι ακραίο!
“Είμαι σταθερά υπέρ όλων των αποφάσεων που δημιουργούν καταστάσεις που επιτρέπουν στον άνθρωπο να αναθεωρήσει. Η αυτοκτονία δεν σου δίνει άλλη εναλλακτική, δεν μπορείς να υπαναχωρήσεις αν τη διαπράξεις. Γι’ αυτό είμαι υπέρ τού να κάνεις κάτι ακραίο αντί να αυτοκτονήσεις και το πιο ακραίο απ’ όλα είναι να αλλάξεις τρόπο ζωής και να αλλάξεις τρόπο σκέψης, να δημιουργήσεις, να πολεμήσεις για κάτι καλύτερο”.
